Ηρακλής Ρεράκης, «H χριστιανική ταυτότητα της Μακεδονίας»

Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής Παιδαγωγικής – Χριστιανικής Παιδαγωγικής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ

«H χριστιανική ταυτότητα της Μακεδονίας»

Διαβάζοντας κανείς τις Πράξεις των Αποστόλων διαπιστώνει αβίαστα ότι η Μακεδονία, εκτός από το γεγονός ότι είναι μία και Ελληνική, είναι επίσης και χριστιανική. Τα χριστιανικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ταυτότητάς της, που συμβάλλουν και στη  διαχρονική πολιτισμική και θρησκευτική της εξέλιξη, τα έλαβε από τον Απόστολο των Εθνών Παύλο ήδη από το 50 μ.Χ.

Οι ιστορικές μαρτυρίες, που αναφέρονται στις Πράξεις των Αποστόλων, αποτελούν ακλόνητα και αποστομωτικά επιχειρήματα, που αποδεικνύουν ότι η ήδη ιστορικά γνωστή ελληνική Μακεδονία υπήρξε η πρώτη χριστιανική περιοχή της Ευρώπης, οι κάτοικοί της οι πρώτοι ευρωπαίοι Χριστιανοί και οι πόλεις της οι πρώτες εκχριστιανισθείσες πόλεις της ευρωπαϊκής Ηπείρου.

Ο εκχριστιανισμός της Μακεδονίας, αφενός, έμελε να αποτελέσει μια νέα σελίδα στην πολιτισμική εξέλιξη ολόκληρης της Ευρώπης και, αφετέρου, αποτελεί μια ιστορική απόδειξη, η οποία διαψεύδει απόλυτα τους αβάσιμους και ανιστόρητους ισχυρισμούς που προβάλλονται και αποτελούν τα ερείσματα των επιχειρημάτων των σημερινών διεκδικητών του ονόματος της Μακεδονίας και των υποστηρικτών τους, αποδεικνύοντας, ως αυθαίρετη, την εκ του πονηρού μεθόδευση ανεύρεσης ψεύτικων στοιχείων για τη βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη αμφισβήτηση των ιστορικών και εθνικών μας ορίων.

Τα στοιχεία που αναφέρονται στις Πράξεις των Αποστόλων αποδομούν τις θέσεις των Σκοπίων, ότι έχουν ιστορική σχέση με τη Μακεδονία, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα ότι οι νεωτερικές αυτές θέσεις είναι μεθοδευμένες και κατασκευασμένες για να στηρίξουν τα ποικίλα συμφέροντα των ισχυρών, εφόσον το νεόδμητο κράτος των Σκοπίων δεν έχει καμιά σχέση με την Μακεδονία και την ιστορική της συνέχεια.

Οι πράξεις των Αποστόλων αναφέρουν ρητά ότι ο Απ. Παύλος, ενώ βρισκόταν στην Τρωάδα, είδε σε όραμα έναν Μακεδόνα να τον καλεί να περάσει από την Ασία στη Μακεδονία και να βοηθήσει τους Μακεδόνες. Ο Απ. Παύλος και οι μαθητές του ερμήνευσαν το όραμα ως εντολή του Χριστού να κηρύξουν το Ευαγγέλιο στη Μακεδονία και αποφάσισαν να υπακούσουν.

Οι Πράξεις των Αποστόλων, επίσης, αναφέρουν λεπτομερώς τις Μακεδονικές πόλεις που πέρασαν ή που διέμειναν, λίγο ή πολύ, ο Απ. Παύλος και ο Σίλας (Πράξ. Κεφ. 16 και 17). Καταρχάς, έφτασαν στη Σαμοθράκη, στην Νεάπολη (Καβάλα), στους Φιλίππους, όπου έμειναν μερικές μέρες και, μετά την ίδρυση της τοπικής Εκκλησίας των Φιλίππων, αφού πέρασαν από την Αμφίπολη και την Απολλωνία, έφθασαν στη Θεσσαλονίκη και από εκεί στη Βέροια. Όλες αυτές οι πόλεις υπήρχαν και τότε και σήμερα, ως ελληνικές πόλεις της ελληνικής Μακεδονίας.

 Αποτέλεσμα του Ιεραποστολικού έργου του Απ. Παύλου ήταν να βαπτιστεί στους Φιλίππους η Λυδία, η πρώτη χριστιανή της Ευρώπης και να πιστέψουν στον Χριστό πάρα πολλοί Ιουδαίοι και εθνικοί, άνδρες και γυναίκες  από τις πόλεις της Μακεδονίας που πέρασε. Κατά την Τρίτη περιοδεία του, ο Απόστολος, με αφετηρία την Έφεσο, επισκέφτηκε ξανά τη Μ. Ασία και, μέσω αυτής, ξαναήλθε, για δεύτερη φορά, στη Μακεδονία και από εκεί πορεύτηκε επίσης στις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις και κυρίως στην Κόρινθο. (Πράξ. κεφ. 19 και 20).Τέλος, επέστρεψε πίσω, πάλι μέσω Μακεδονίας (τρίτη επίσκεψη), και έφθασε από εκεί στην Τρωάδα.

 Είναι ανάγκη να επισημάνουμε ότι οι παραπάνω ιστορικές αναφορές μας στον εκχριστιανισμό της Μακεδονίας έχουν, εκτός των άλλων στη σημερινή συγκυρία, τεράστιο εκκλησιαστικό ενδιαφέρον, όπως εύστοχα και εύκαιρα επισημαίνεται και από τις πρόσφατες αποφάσεις της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Και τούτο, διότι υπάρχουν σε διοικητικό επίπεδο δύο Εκκλησίες στα Σκόπια. Η μία είναι η σχισματική Εκκλησία της «πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας», που προέκυψε από την διάσπαση των νοτιότερων επαρχιών της Σερβικής Εκκλησίας τον Οκτώβριο του 1958 και μέχρι το 1967 διατελούσε σε κανονική ενότητα με το Σερβικό Πατριαρχείο. Το 1967, όμως, αυτοανακηρύχθηκε αυτοκέφαλη εκκλησία, με το όνομα «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία - Αρχιεπισκοπή της Οχρίδας», με αποτέλεσμα η έκτακτη Σύνοδος της Ιεραρχίας της Σερβικής Εκκλησίας να ανακηρύξει την ηγεσία της σχισματική. Από τότε έως σήμερα καμιά ορθόδοξη Εκκλησία δεν αναγνωρίζει την ηγεσία της Εκκλησίας αυτής ως κανονική.

Η δεύτερη Εκκλησία, δημιουργήθηκε το 2005, όταν, μετά από διάλογο μεταξύ του Πατριαρχείου της Σερβίας και της σχισματικής Εκκλησίας, που δεν κατέληξε σε συμφωνία, το Πατριαρχείο της Σερβίας προχώρησε στην επανίδρυση της «Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Αχρίδας» στο κρατίδιο των Σκοπίων. Όμως, η κανονική αυτή Αρχιεπισκοπή δεν αναγνωρίστηκε από τα Σκόπια ο δε κανονικός Αρχιεπίσκοπός της Ιωάννης φυλακίστηκε αρκετά χρόνια, επειδή οι αρχές είχαν αρνηθεί να της δώσουν άδεια με το σκεπτικό ότι, εφόσον υπάρχει «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία», δεν μπορεί να υπάρξει και δεύτερη Εκκλησία για την ίδια ομολογία.

 Ωστόσο, τον Νοέμβριο του 2017, το ευρωπαϊκό δικαστήριο για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Στρασβούργο δικαίωσε τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία στην προσφυγή της κατά των Σκοπίων για το θέμα της μη αναγνώρισης της Αρχιεπισκοπής Αχρίδας. Η παράλληλη ύπαρξη και λειτουργία όμως έως και σήμερα της Μακεδονικής ορθόδοξης Εκκλησίας δημιουργεί τεράστιο θέμα, το οποίο, εκτός των άλλων, επισημαίνεται δικαίως στην απόφαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος11-01-2017, που απευθύνεται προς την ελληνική πολιτεία, εξ αφορμής της έντονης διπλωματικής κινητικότητας που υπάρχει για το θέμα των Σκοπίων.

Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος (Δ.Ι.Σ.), γνωστοποιώντας τις θέσεις της για τη σχισματική εκκλησία των Σκοπίων, τονίζει προς την ελληνική πολιτεία ότι συμμερίζεται την αγωνία των Ιεραρχών, που διαποιμαίνουν τις Ιερές Μητροπόλεις στην περιοχή της Μακεδονίας αλλά και του λαού και «υπενθυμίζει ότι η Εκκλησία έχει μαρτυρήσει, με τον λόγο και το αίμα κλήρου και λαού, την ελληνικότητα της Μακεδονίας από αρχαιοτάτων χρόνων, γι’ αυτό και δεν μπορεί να αποδεχθεί την απονομή του όρου «Μακεδονία» ή παραγώγου του ως συστατικού ονόματος άλλου Κράτους, το οποίο θα έχει επιπτώσεις και στην ονομασία της σχισματικής αυτοαποκαλούμενης εκκλησίας της «Μακεδονίας». Αναμένει δε από την υπεύθυνη Ελληνική Κυβέρνηση, η οποία διαχειρίζεται το θέμα, να κατανοήσει την ανησυχία Της, που είναι και ανησυχία του οικουμενικού ελληνισμού». Η Εκκλησία της Ελλάδος σε αυτήν την συγκεκριμένη περίπτωση, εκφράζοντας την ιστορική της παράδοση και ευθύνη και ανταποκρινόμενη στις προσδοκίες του λαού του Θεού, ενήργησε έγκυρα και έγκαιρα, υπερασπιζόμενη, όπως έχει χρέος, τόσο τα εθνικά θέματα όσο και τη μακραίωνη χριστιανική παράδοση της Μακεδονίας, δίνοντας ταυτόχρονα το μήνυμα στους ορθόδοξους πιστούς της ότι η Μακεδονία είναι μία, ελληνική και χριστιανική. Η απάντηση του Υπ. Εξωτερικών, που προσπάθησε να πολιτικοποιήσει, να σπιλώσει και να υποτιμήσει τις καθαρές πατριωτικές και ορθόδοξες θέσεις της Εκκλησίας, είναι λυπηρή απαράδεκτη και δεν αντιστοιχεί στο ύψος των περιστάσεων, διότι εκφεύγει των ορίων του πολιτικού ήθους και εκφράζεται με ασέβεια έναντι θεσμών, όπως είναι, για παράδειγμα, η ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας, η οποία εκ της φύσεώς της είναι υποχρεωμένη, στο πλαίσιο μάλιστα των δημοκρατικών ελευθεριών που απολαμβάνει, να αφουγκράζεται το κοινό αίσθημα, να το διακονεί και να το εκφράζει. Θα περίμενε πάντως κάποιος, τουλάχιστον σε ένα τέτοιας εθνικής σημασίας θέμα, όπως είναι το θέμα της χρήσης του ονόματος της Μακεδονίας στην ονοματοδοσία του κράτους των Σκοπίων, μεγαλύτερη σοβαρότητα, αυτοσυγκράτηση και ευθύνη, από την πλευρά της πολιτείας, προκειμένου να  καλλιεργείται και να διατηρείται η απαιτούμενη για τα μεγάλα εθνικά θέματα ενωτική σύμπνοια και συνοχή του ελληνικού λαού.