Τό κάθε πρόσωπο της Αγίας Τριάδος εἶναι ὁ ὅλος Θεός. (Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας)

IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ

ΤΟ ΚΑΘΕ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΛΟΣ ΘΕΟΣ

1. Μέ τήν ἀρχή τοῦ Τριωδίου, ἀδελφοί μου χριστιανοί, συνεχίζουμε τά διακοπέντα δογματικά κηρύγματά μας. Τό πᾶν, χριστιανοί μου, εἶναι ἡ πίστη μας, στήν ὁποία πρέπει νά μαθητευθοῦμε καλά καί νά τήν ἐκδηλώνουμε μέ ἔργα καλά στήν ζωή μας.

Στήν σειρά τῶν μαθημάτων μας βρισκόμαστε στό δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Λέγαμε ὅτι κατά τήν ὀρθόδοξη πίστη μας ὁ Θεός εἶναι ἕνας κατά τήν οὐσία, ἀλλά εἶναι τρία πρόσωπα. Εἶναι τριαδικός στίς ὑποστάσεις, γιατί τό πρόσωπο λέγεται καί ὑπόσταση. Καί εἴπαμε στό προηγούμενο μάθημά μας ὅτι ἡ πίστη μας αὐτή γιά τόν Τριαδικό Θεό λέγεται σέ πολλά χωρία καί στήν Παλαιά καί στήν Καινή Διαθήκη.

2. Προχωροῦντες στό σημερινό μας κήρυγμα λέγουμε ὅτι τό καθένα ἀπό τά τρία πρόσωπα τῆς θεότητας εἶναι ὁ ὅλος Θεός. Θεός ὁ Πατέρας, Θεός ὁ Υἱός, Θεός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὄχι δηλαδή ὅτι τό κάθε πρόσωπο ἔχει ἕνα μέρος τῆς θεότητας καί τά τρία μαζί ἔπειτα ἀποτελοῦν τόν ἕνα Θεό, ἀλλά τό κάθε πρόσωπο εἶναι ὅλος ὁ Θεός. Γιά τήν θεότητα τοῦ Πατέρα λέγουν μύρια τόσα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, καί τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης. Τήν θεότητα τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἡ Ἁγία Γραφή τήν ἐκφράζει μέ τό νά ἀποδίδει στά πρόσωπα αὐτά ἰδιότητες, πού ἁρμόζουν μόνο στόν Θεό, ὅπως: Τήν αἰωνιότητα, τήν ἁγιότητα, τήν παντοδυναμία, τήν παγγνωσία καί τήν πανταχοῦ παρουσία.1  Καί τήν θεότητα πάλι τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τήν ἐκφράζει ἡ Ἁγία Γραφή μέ τό νά ἀποδίδει στά πρόσωπα αὐτά θεῖα ἔργα καί τιμή, ὅπως τήν δημιουργία τοῦ κόσμου καί τήν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων καί τήν λατρευτική προσκύνηση ἀπό ὅλους.2 Ἀλλά ἔχουμε καί χωρία στήν Ἁγία Γραφή στά ὁποῖα ἀναφέρεται ρητῶς ἡ ὀνομασία «Θεός» καί γιά τόν Υἱό καί γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα. Γιά τόν Υἱό, τόν Ἰησοῦ Χριστό, ἀναφέρω μόνο τόν λόγο τοῦ ἀποστόλου Παύλου, «Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί».3 Ὁ λόγος αὐτός λέγεται γιά τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, γιατί αὐτός ἐσαρκώθη. Καί γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀναφέρω τόν λόγο τοῦ ἀποστόλου Πέτρου πρός τόν Ἀνανία, ὅπου τοῦ λέγει ὅτι, μέ τό νά πεῖ ψέμα πρός τό Ἅγιο Πνεῦμα, εἶπε ψέμα στόν Θεό. «Οὐκ ἐψεύσω ἀνθρώποις, ἀλλά τῷ Θεῷ» (Πράξ. 5,4). Ἐδῶ τό Ἅγιο Πνεῦμα ὀνομάζεται Θεός. Ἀλλά ἔχουμε καί πολλά χωρία στήν Καινή Διαθήκη, στά ὁποῖα τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀναφέρεται ὡς ἰδιαίτερο πρόσωπο μαζί μέ τά ἄλλα θεῖα πρόσωπα, τόν Πατέρα καί τόν Υἱό. Λόγου χάριν, ἀναφέρω τόν πασίγνωστο λόγο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ πρός τούς μαθητές Του, «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28,19).4

3. Ἡ θεότητα τοῦ Υἱοῦ, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, προέρχεται ἀπό τόν Πατέρα μέ τήν γέννηση,5  ἡ δέ θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος προέρχεται ἀπό τόν Πατέρα πάλι, μέ τήν ἐκπόρευση.6  Ὁ Θεός Πατέρας εἶναι ἡ ἀρχή καί πηγή τῆς θεότητας. Ἔχουμε πεῖ ὅτι καί τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχουν τήν ἴδια καί τήν αὐτήν θεία Οὐσία. Καί ἡ ἑνότητα αὐτή τῆς θείας οὐσίας στά πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχει δύο χαρακτηριστικά: (α) Ἀποκλείει τό ἕνα πρόσωπο νά ὑποτάσσεται στό ἄλλο7 καί (β) καί τά τρία πρόσωπα δροῦν μαζί πρό τά ἔξω καί ὄχι μεμονωμένα. Τήν ὑπόταξη τοῦ ἑνός προσώπου στό ἄλλο τήν ἀποκλείουν τά χωρία ἐκεῖνα τῆς Καινῆς Διαθήκης πού ὁμιλοῦν γιά τήν ἰσότητα τῶν Τριῶν προσώπων, ὅπως, λόγου χάριν, ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ πρός τόν Πατέρα Του, «τά ἐμά πάντα σά ἐστί καί τά σά ἐμά» (Ἰωάν. 17,10).8 Τήν κοινή δέ ἐξωτερική ἐνέργεια τῶν τριῶν προσώπων τῆς θεότητας, τήν δηλώνουν ἐκεῖνα τά χωρία στά ὁποῖα λέγεται, «ἅ ἄν ἐκεῖνος (ὁ Πατήρ) ποιῇ, ταῦτα καί ὁ Υἱός ὁμοίως ποιεῖ» (Ἰωάν. 5,19. Βλ. καί 5,26). Ὅμως, παρά τό ὅτι ἡ ἐξωτερική ἐνέργεια τῆς θεότητας εἶναι κοινή καί στά τρία πρόσωπα, σάν προϊόν τῆς μιᾶς θελήσεως τοῦ Θεοῦ, κάθε πρόσωπο ἔχει κάποια ἰδιαίτερη ἐνέργεια. Τό ἰδιαίτερο τοῦ Πατέρα εἶναι τό ὅτι εἶναι «ὁ ἐξ οὗ τά πάντα». Δηλαδή, εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ κόσμου καί ὁ αἴτιος τῆς ἀπολυτρώσεως, καθόσον τό σχέδιο τῆς δημιουργίας καί τῆς ἀπολυτρώσεως τό ἐσχεδίασε προαιωνίως ὁ Πατέρας, ἀλλά τό ἐτέλεσε κατά τό πλήρωμα τοῦ χρόνου διά τοῦ Υἱοῦ.9 Ὁ Υἱός εἶναι ὁ «δι᾽ οὗ τά πάντα ἐγένετο» καί μάλιστα ἡ ἀπολύτρωση τῶν ἀνθρώπων.10 Καί τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὁ «ἐν ᾧ τά πάντα ἐγένετο». Εἶναι ἡ ζωογόνος ἀρχή τοῦ ἁγιασμοῦ. Τελειοῖ πᾶσα ἐνέργεια τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί ἰδιαίτερα ἑτοιμάζει τήν ἀπολύτρωση τῶν ἀνθρώπων, ἀφοῦ τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐλάλησε διά τῶν Προφητῶν καί διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἔγινε ἡ γέννηση καί ἡ χρίση τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τό Ἅγιο Πνεῦμα πάλι τελειοῖ τό ἔργο τῆς σωτηρίας μέ τό νά οἰκειοποιεῖ στούς ἀνθρώπους τά ἀγαθά τῆς σταυρικῆς θυσία τοῦ Χριστοῦ καί νά ἁγιάζει αὐτούς συνδέοντάς τους μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό.11  Θά πρέπει ὅμως νά ποῦμε καί μάλιστα νά τονίσουμε ὅτι ἡ αὐτή ἡ ἰδιαίτερη, ὅπως τήν εἴπαμε, ἐνέργεια κάθε προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος δέν πρέπει νά θεωρηθεῖ διῃρημένη, σάν, δηλαδή, κάθε πρόσωπο νά ἐνεργεῖ μεμονωμένα, γιατί, ὅπως εἴπαμε, οἱ ἐξωτερικές αὐτές θεῖες ἐνέργειες προέρχονται ἀπό τήν μία βούληση τῆς θεότητας. Τήν κοινή πρός τά ἔξω ἐνέργεια τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, τήν «οἰκονομική» Τριάδα, ὅπως τήν λέγουν οἱ θεολόγοι, τήν ἐκφράζει αὐτός ὁ ὡραῖος λόγος τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου: «Ὁ Πατήρ, δι᾽ Υἱοῦ, ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ποιεῖ τά πάντα»12

Ἀλλά θά συνεχίσουμε στό ἑπόμενο κήρυγμά μας.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό βλ. Ἰωάν. 1,1-2. Α´ Πέτρ. 3,22. Ἑβρ. 1,8. 7,26. Ἰωάν. 2,25. 21,17. Περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος βλ. Α´ Κορ. 12,11. Α´ Κορ. 2,10-11. Ἰωάν. 15,26.

2. Κολ. 1,16-27. Β´ Κορ. 5,20. Φιλ. 2,9-11. Β´ Κορ. 13,13 κ.ἄ.

3. Α´ Τιμ. 3,16.

4. Βλ. καί Β´ Κορ. 13,13. Α´ Κορ. 12,5-13 κ.ἄ.

5. Ἑβρ. 1,5. 5,5. Ἰωάν. 17,5. 8,42. 6,42. Ψαλμ. 2,2.

6. Ἰωάν. 15,26, «Ὅ παρά τοῦ Πατρός ἐκπορεύεται».

7. Subordinatio, λέγεται αὐτό.

8. Βλ. καί Ἰωάν. 5,23. Κολ. 1,13. Ἰωάν. 3,34 κ.ἄ.

9. Α´ Κορ. 8,6. Ἐφ. 1,4. Β´ Τιμ. 1,9 ἑξ.

10. Ἰωάν. 1,3. Α´ Κορ. 1,30.

11. Ἰωάν. 14,26. Α´ Κορ. 12,11-30. Ἰωάν. 14,16. Γαλ. 4,6.

12. Ἐπιστολή πρός Σεραπίωνα Ι,28.