Ο αστερισμός Ωρίων

Ο αστερισμός Ωρίων

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου - συγγραφέα

ΓΕΝΙΚΑ: Ο Ωρίων [Λατινικά Orion, συντομογραφία Ori] θεωρείται ένας από τους περισσότερο εκτεταμένους αστερισμούς, με έκταση 594,1 τετ. μοίρες [26ος σε μέγεθος], εκτεινόμενος εκατέρωθεν του ουράνιου ισημερινού. Βρίσκεται Νότια του αστερισμού του Ταύρου και των Διδύμων, Βόρεια του Λαγού, ενώ έχει στα Ανατολικά τον Μονόκερο και Δυτικά τον Ηριδανό. 

Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. Γενικά είναι υπό προϋποθέσεις ορατός από περιοχές με γεωγραφικό μήκος 79°Β – 67°Ν. Από τους αστέρες του Ωρίωνα λαμπρότεροι είναι: ο α, γνωστός ως Μπετελγκέζ (Betelgeuse), ο οποίος είναι μεταβλητός αστέρας, μεγέθους κυμαινόμενου από 0,9 έως 1,4, ο β του Ωρίωνος ή Ρίγκελ (Rigel), που είναι διπλός αστέρας μεγέθους ο ένας 0,3 και ο άλλος 6,7, ο γ του Ωρίωνα που ονομάζεται "Αστέρας της Αμαζόνας" ή Μπελλατρίξ (Bellatrix), οι δ, ε και ζ ευρισκόμενοι σε πλάγια ευθεία γνωστοί και ως "Πήχυς" ή “Ζώνη του Ωρίωνα” και ο θ, κάτω από τους τρεις παραπάνω, που περιβάλλεται από το περίφημο νεφέλωμα του Ωρίωνα. Από τους αστέρες του αστερισμού οι α, γ, β και κ σχηματίζουν τετράπλευρο που παριστά το σώμα του μυθικού Ωρίωνα! Κοντά στον δ του Ωρίωνα και λίγο παραπάνω διέρχεται ο ουράνιος ισημερινός.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ-ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ: Στην Αρχαιότητα, η εμφάνιση του αστερισμού αυτού στον ανατολικό ορίζοντα συνέπιπτε με την έναρξη της εποχή των μεγάλων τρικυμιών και θεομηνιών του έτους και αποτελούσε το φόβητρο των τότε ναυτικών. Κατά τον ιστορικό των ρωμαϊκών χρόνων, Πολύβιο, η καταστροφή του ρωμαϊκού στόλου στο Α΄ Καρχηδονικό πόλεμο οφείλονταν στον απόπλου του στόλου αυτού κατά την εποχή της ανατολής του Ωρίωνα και του Σείριου. Και σήμερα, όμως, ιδιαίτερα στις Κυκλάδες, επιβιώνουν οι μυθολογικές αυτές παραδόσεις του αστερισμού, που καλείται από το λαό και Αλετροπόδι ή Αλετρόποδο. Μάλιστα η λαϊκή παράδοση διασώζει ότι ο Ωρίων μνηστεύτηκε την Πούλια [Πλειάδες] και γι' αυτό τρέχει διαρκώς από πίσω της [ως αστερισμός]! Στην αρχαία ουγγρική μυθολογία, ο Ωρίωνας θεωρείτο ένας μεγάλος κυνηγός και πολεμιστής. Το όνομά του είναι Nimrod και είναι ο μυθολογικός πατέρας των Ούγγρων. Στην προχριστιανική Σκανδιναβία, η "Ζώνη του Ωρίωνα" ήταν γνωστή ως Frigg's Distaff ή Freyja's distaff, ενώ στην αντίστοιχη Φινλανδική ο αστερισμός του Ωρίωνα ονομάζεται το δρεπάνι του Väinämöinen. Ο όρος, πιθανότητα, προέρχεται από το γεγονός ότι μπορεί κανείς να τον δει στον ουρανό, στις αρχές του φθινοπώρου, την εποχή της συγκομιδής των καλλιεργειών.

ΛΑΜΠΡΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Στον αστερισμό του Ωρίωνα υπάρχουν συνολικά 204 ορατοί αστέρες [φαινόμενο μέγεθος ≤ 6,5], εκ των οποίων αρκετοί είναι λαμπροί. Ο αστέρας α Ωρίωνα [Μπετελγκέζ] είναι ένας παλλόμενος υπεργίγαντας, αλλά επειδή του φαινόμενο μέγεθός του ποικίλλει δεν είναι πάντα ο λαμπρότερος αστέρας του αστερισμού. O β Ωρίωνα [Ρίγκελ] είναι ένας μπλε υπεργίγαντας με φαινόμενο μέγεθος που κυμαίνεται ελαφρά μεταξύ 0,12 και 0,22. Ο γ Ωρίωνα [Μπελλατρίξ] είναι μπλε γίγαντας με φαινόμενο μέγεθος 1,64. O δ Ωρίωνα, με φαινόμενο μέγεθος 2,23, έχει το ιδιαίτερο όνομα Μιντάκα, και είναι το ανατολικότερο άστρο της Ζώνης του Ωρίωνα. Ο ε Ωρίωνα, με φαινόμενο μέγεθος +1,7, έχει το ιδιαίτερο όνομα Αλνιλάμ και είναι το κεντρικό άστρο της Ζώνης του Ωρίωνα. Ο ζ Ωρίωνα, έχει το όνομα Αλνιτάκ και είναι το δυτικότερο άστρο της Ζώνης του Ωρίωνα. Ο η Ωρίωνα [φ.μ.+3,34] έχει το όνομα Αλγκιέμπα. Ο θ Ωρίωνα είναι το νεφέλωμα του Ωρίωνα. Συνεπώς, μια τεράστια ομάδα αστέρων εκλαμβάνονται από το γήινο παρατηρητή ως απλώς ένας μετρίου μεγέθους αστέρας! Οι ι, κ, λ του Ωρίωνα έχουν αντίστοιχα ονοματιστεί από Άραβες αστρονόμους Χάτσια, Σαϊφ και Μέισα. Χαρακτηριστικός είναι ο π Ωρίωνα που αποτελείται από πολλά άστρα [τουλάχιστον 6 ορατά].