Ο Τζακ ο Κύπριος και η φασολιά

Ο Τζακ ο Κύπριος και η φασολιά

Σταύρος Σ. Φωτίου

Στο γνωστό παραμύθι «Ο Τζακ και η φασολιά», κάποια στιγμή η αγελάδα, με το γάλα της οποίας μεγάλωσε ο Τζακ, σταματά να είναι παραγωγική. Με άλλα λόγια, ο Τζακ πρέπει να απογαλακτισθεί από τη γονική μέριμνα, έφθασε σε ηλικία που πρέπει να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη της επιβίωσής του. Για τον σκοπό αυτό η μητέρα του τον στέλνει στην αγορά να ανταλλάξει την αγελάδα με κάτι άλλο, να βρει δηλαδή νέο τρόπο ικανοποίησης των βιωτικών του αναγκών.

Καθ᾽ οδόν ο Τζακ συναντά έναν «παράξενο» άνθρωπο, ο οποίος του προτείνει να του δώσει την αγελάδα και αυτός να του δώσει μαγικούς σπόρους. Ο Τζακ δέχεται και ικανοποιημένος για την πράξη του επιστρέφει στο σπίτι του, πεπεισμένος ότι η ανταλλαγή ήταν προς όφελός του. Ο ανώριμος ακόμη Τζακ δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι στη ζωή κάποιοι «παράξενοι» άνθρωποι αναμένουν να εκμεταλλευθούν τον συνάνθρωπό τους. Απεναντίας, η έμπειρη της ζωής μητέρα του, θυμώνει του αφελή της γιου, σκορπά τους σπόρους στη γη και τον στέλνει άσιτο για ύπνο.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου του ο Τζακ ονειρεύεται ότι από τους μαγικούς του σπόρους φυτρώνει μια φασολιά που ανεβαίνει ψηλά στον ουρανό. Ο Τζακ ανεβαίνει τη φασολιά ώσπου φτάνει στο σπίτι ενός δράκου, δηλαδή ενός «παράξενου» όντος που «καταβροχθίζει» τους άλλους. Από το σπίτι του δράκου ο Τζακ παίρνει πρώτα ένα σακούλι με φλουριά. Αυτό επιλύει μόνο προσωρινά το πρόβλημα της επιβίωσής του, γι᾽ αυτό, σε μια δεύτερη επίσκεψή του στο σπίτι του δράκου, ο Τζακ παίρνει μια κότα που γεννά χρυσά αυγά.

Ο άνθρωπος, όμως, δεν ευτυχεί με την απλή ικανοποίηση των βιολογικών του αναγκών. Πέρα από αυτές υπάρχουν οι υπαρξιακές ανάγκες. Γι᾽ αυτό ο Τζακ, σε τρίτη επίσκεψή του στο σπίτι του δράκου, παίρνει τη χρυσή άρπα, σύμβολο της πνευματικής αρμονίας. Αυτή τη φορά ο δράκος τον παίρνει είδηση και αρχίζει να τον καταδιώκει. Μόλις, όμως, ο Τζακ κατεβαίνει από τη φασολιά, με ένα τσεκούρι την κόβει από τη ρίζα και ως εκ τούτου ο ακολουθών δράκος γκρεμοτσακίζεται και πεθαίνει. Έτσι, ο Τζακ μπορεί απρόσκοπτα να απολαύσει τα αγαθά της ζωής. Πλην όμως υπάρχει ένα πρόβλημα: όλα αυτά συμβαίνουν στον ύπνο του• ο Τζακ τα ονειρεύεται.

Παρόμοια, ο Τζακ ο Κύπριος, όταν ήλθε η ώρα να σταθεί στα πόδια του, να δημιουργήσει δική του παραγωγή που να ικανοποιεί τις ανάγκες του τόπου, αντάλλαξε τον προηγούμενο τρόπο επιβίωσής του –τη γεωργία, τις υπηρεσίες, τον τουρισμό- με τους μαγικούς σπόρους των τραπεζικών ταχυδακτυλουργιών. Η τζογαδορικού, όμως, τύπου «επένδυση» των μεγάλων ποσών που εισέρρευσαν στις κυπριακές τράπεζες άφησαν τον Τζακ τον Κύπριο με άδεια χέρια, τουτέστιν με άδεια ταμεία. Και όπως ο συνώνυμός του, χωρίς αλλαγή νοοτροπίας, ο Τζακ ο Κύπριος άρχισε να ονειροπολεί ότι θα βρει μια άλλη χρυσή κότα και μια άλλη χρυσή άρπα.

Επιμύθιο: αν η οικονομική καταστροφή που έπληξε τον τόπο δεν γίνει έναυσμα για ατομική και συλλογική αυτοκριτική, για ρεαλιστική αντιμετώπιση των κακώς εχόντων της κυπριακής κοινωνίας, τότε κάθε πρωί που θα ξυπνάμε η πικρή πραγματικότητα θα είναι εκεί.

Η ονειροπόληση ότι εμείς δεν κάναμε λάθη, ότι κάθε καταστροφή οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες, ότι μια άλλη χρυσή κότα θα βρεθεί, θα μας αποκοιμίζει ακόμη πιο πολύ. Αντίθετα, αν ξυπνήσουμε, θα διαπιστώσουμε ότι μας ταλανίζουν η αναξιοκρατία και ο αμοραλισμός, η διάσταση λόγων και πράξεων, η δυσλειτουργία των θεσμών, η απέκδυση της προσωπικής ευθύνης, η απουσία κοινού οράματος ζωής.

Κατά συνέπεια, η αλληλέγγυα αριστεία και η υπεύθυνη ενάσκηση καθηκόντων, ο σώφρων λόγος και η αφοσίωση στο έργο, η ταύτιση στόχων σχολικής αγωγής και παιδαγωγούσας πολιτείας, η πολιτισμική ανάταση και η καλλιέργεια συνεκτικών δεσμών, είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για την ωρίμανση της κυπριακής κοινωνίας. Και την έξοδό της, επιτέλους, από την εφηβεία.        

*Ο Σταύρος Σ. Φωτίου είναι καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου. -Εκκλησία Κύπρου