Κρίσεις περί του μεγάλου Φωτίου

Κρίσεις περί του μεγάλου Φωτίου

Γράφει ο κ. Κων/νος Χαρ. Κορλός, θεολόγος

    Η προσωπικότητα και η μοναδική προσφορά του Μεγάλου Φωτίου αναγνωρίζεται από εχθρούς και φίλους. Ούτε και φανατικοί αντίπαλοί του δεν αρνούνται τα φυσικά και επίκτητα χαρίσματά του. Ο Νικήτας Δαβίδ Παφλαγόνας, γράφει, μεταξύ άλλων, τα εξής: “Ην δε ούτος (ο Φώτιος), ου των αγενών τε και ανωνύμων, αλλά και των ευγενών κατά σάρκα και λίαν περιφανών σοφία τε κοσμική και συνέσει των εν τη πολιτεία στρεφομένων ευδοκιμώτατος πάντων ενομίζετο.

   Γραμματικής μεν γαρ και ποιήσεως, ρητορικής τε και φιλοσοφίας και δη και ιατρικής, και πάσης ολίγου δειν επιστήμης του θυράνειν τοσούτον αυτώ το περιϊόν ως μη μόνον σχεδόν φάναι των κατά την αυτού γενεάν πάντων διενεγκείν, ήδη δε και προς τους παλαιούς αυτόν διαμιλλάσθαι. Πάντα γαρ συνέντρεχεν επ' αυτού, η επιτηδειότης της φύσεως, η σπουδή, ο πλούτος, δι' όν και βίβλος επ' αυτόν έρρει πάσα· πλέον δε πάντων ο της δόξης έρως, δι' όν αυτώ και νύκτες άϋπνοι περί την ανάγνωσιν εμμελώς εσχολακότι”. 

Ο πάπας Ιωάννης Η', γράφει περί του Φωτείου σε επιστολή του προς τους αυτοκράτορες του Βυζαντίου: “Αναμανθάνομεν γαρ σχεδόν παρά πάντων των προς ημάς εκ των αυτόθι φοιτώντων τον άνδρα πάσι προτερήμασι τοις κατά Θεόν κομάν. Τούτο μεν σοφία και συνέσει τη περί τα θεία και τα ανθρώ- πινα πάντων διαφέρειν· τούτο δε περί την άλλην πρακτικήν αρετήν και επιμέλειαν των θείων ενταλμάτων ανεπαίσχυντων εργάτην διαβοώμενον. Και συ δίκαιον εκρίναμεν, τοιουτον και τηλικούτον άνδρα και άπρακτον διαμένειν”.

    Ο εχθρικά διακείμενος προς τον Φώτιο διάκονος και ρήτωρ Ιωάννης, γράφει: “Φώτιος της συγκλήτου βουλής ετύγχανε το πρωτείον επιφερόμενος, δια τε το πολύ του λόγου και το υπερβάλλον της γνώσεως και άμα δια το δεινόν του νοός και προς το συνθείναι και σκευάσαι επιτήδειον”.

Ο εκδότης των “Απομνημονευμάτων” του Σιλβέστρου Συροπούλου για τη σύνοδο Φερράρας Φλωρεντίας R. Greyghton γράφει: “...Ουδέποτε σοφώτερος εν λόγοις, ουδέ περί την των πραγμάτων διοίκησιν συνετώτερος, ουδέ το θείου και του ανθρωπίνου δικαίου επιστημονικώτερος άλλος επί τον θρόνον ανελάβη, ούτε πάπας εν Ρώμη, ούτε πατριάρχης εν Κων/πόλει”. Ο γάλλος αβάς Jaeger περιγράφει καλύτερα από κάθε άλλον τα τάλαντα του ανδρός: “Ο Φώτιος παρά της φύσεως αθρόα έλαβε τα κάλλιστα των δώρων, όσα επιδαψείλευσέ ποτέ αύτη εις άνθρωπον θνητόν. Ύψος διανοίας, βάθος μεγαλοφυΐας, ζωηρότητα πνεύ- ματος, επιμονήν, δραστηριότητα, φιλοδοξίαν και δύναμιν θελήσεως, άμα μεν ευκαμπτότεραν του χρυσού, άμα δε του σιδήρου ακαμπτοτέραν.  Εραστής ών των γραμμάτων ένθερμος διήγε νύκτας όλας περί την θεραπείαν αυτών και απέβη ρήτωρ μεν δεξιός, συγγραφεύς έγκριτος εν τε τω πεζώ και εν τω εμμέτρω λόγω και ενάμιλλος εστίν ότε των αρχαίων αριστοτεχνών. Σπουδάσας όλας τας επιστήμας του τε κατ' αυτόν αιώνος και των προηγουμένων, ανεδείχθη και περί αυτάς παντός άλλου καθ υπέρτερος... Προσθέσατε εις ταύτα όψιν ευειδή, σχήμα εμβριθές και σώφρον, ήθος φαιδρόν, τρόπους προσυνείς και απερίττους, λεπτοτάτην ευπροσηγορίαν, πάντα, απλώς ειπείν, τα εξωτερικά εκείνα κοσμηματα, τα προσελκύοντα και δελεάζοντα τους ανθρώπους δι' ανεκλαλήτου τινός χάριτος, και θέλετε εννοήσει πως των τοσούτων λαμπρών και σπουδαίων προτερημάτων περιποίησεν εις τον Φώτιον παράδοξον επί πάντων των συγχρόνων υπεροχήν, διότι είχεν εις ύπατον βαθμόν την τύχη του να αγαπάται υπό των φίλων και να καθιστά αυτούς πιστούς των εαυτού συμφερόντων συμμάχους”.

    Ο εθνικός μας ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος γράφει για τον Φώτιο: “Το βέβαιον είναι ότι ο Φώτιος υπήρξεν άνθρωπος έξοχος. Μεταξύ του πρώτου Κωνσταντίνου, του δόντος αφορμήν εις την ίδρυσιν του ανατολικού κράτους, και του τελευταίου, του οποίου πεσόντος επί των επάλξεων της Κων/πόλεως, συγκατέπεσε και το κράτος εκείνο, εν τω διαστήματι ετών 1000, ουδέν άλλο όνομα διέλαμψε λαμπρότερον επί του ιστορικού ημών στερεώματος, ή το του Φωτίου όνομα, όστις εν τω μέσω ιστάμενος των δύο Κωνσταντίνων, ων ο εις εκπροσωπεί την αρχήν, ο δε το οριστικόν τέλος του μεσαιωνικού Ελληνισμού, υπέρ πάντα άλλον συντέλεσεν εις την διάπλασιν του Ελληνισμού τούτου”.

   Ο Καθηγητής της Εκκλησιαστικής ιστορίας αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος γράφει: “... ο Φώτιος υπήρξε νέας ιστορικής εποχής δημιουργός, εν η εξέχει η αναλαμπή του Ελληνικού Πνεύματος, δια της οποίας εσελαγίσθη ο μεσαιωνικός Ελληνισμός προς νέαν καθοδηγηθείς πνευματικήν ζωήν και ανάπτυξιν... Καθώς ο Πλάτων των διαυγών και κλασικών ημερών του αρχαίου Ελληνισμού, ούτω και ο Φώτιος υπήρξε κατά τους μέσους χρόνους μέγα τι και κολοσσιαίον ανάστημα, ταμείον ιε- ρόν των ελληνικών παραδόσεων και κιβωτός του ελληνικού πο- λιτισμού, βιβλιοθήκη ζώσα της ελληνικής σοφίας και επιστήμης...”.

    Ας προσθέσουμε, τέλος, και την γνώμην του νεότερου μεγάλου Αγίου και Πατρός της Εκκλησίας Νεκταρίου Πενταπόλεως του θαυματουργού, ο οποίος γράφει: “Η στάσις του Φωτίου και τα υπέρ της ανεξαρτησίας και της Ορθοδοξίας της Ανατολικής Εκκλησίας προπύργια του Φωτίου εξησφάλισαν την Εκκλησίαν και εις το μετά ταύτα, οι δε κατά καιρούς πρόμαχοι αυτής ένθεν ωχυρούντο όπισθεν των προμαχώνων τούτων, ετέρωθεν δε ελάμβανον τους υπέρ της Εκκλησίας του Φωτίου αγώνας ως παράδειγμα αξιομίμητον. Εάν η Ανατολή δεν υπετάγη τη Δύσει, οφείλεται τω Φωτίω. Διότι εάν ο Φώτιος εμιμείτο τον Ιγνάτιον, δεν συνεκρότει δε την Η' Οικουμενικήν Σύνοδον, άπασα η Ανατολή θα υπετάσσετο τω Πάπα... Εάν οι Βούλγαροι διέσωσαν την ορθήν πίστιν, ταύτην οφείλουσι τω Φωτίω. ...

   Εάν δεν υπήρχε ο Φώτιος, αληθώς δεν θα υπήρχε σχίσμα, αλλά δεν θα υπήρχε και Ελληνισμός και Ορθοδοξία, αλλά θα υπήρχε πνευματική δουλεία και φρόνημα θρησκευτικόν και εθνικόν πεπλανημένον. Ο Φώτιος διέσωσεν αμφότερα καταπολεμήσας την Δυτικήν επιδρομήν.