Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΣ΄)

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΣ΄

Δικαιοσύνη και ελευθερία

Οί προσεγγίσεις των Πατέρων στό μυ­στήριο του Σταυρού τις όποιες παρουσι­άσαμε σέ προηγούμενα άρθρα μας έμφανίζουν μεταξύ τους σημαντικές διαφο­ρές- μάλιστα κάποιες άπ' αύτές φαίνονται νά έρχονται σέ άντίθεση ή μία πρός τήν άλλη. Έκ πρώτης όψεως αύτό δείχνει νά είναι άρνητικό, ένα μειονέκτημα τής σκέψεώς τους. Στήν πραγματικότητα συμβαί­νει τό άντίθετο: οί διαφορετικές προσεγ­γίσεις, άκόμη καί οί άντιθέσεις, είναι θε­τικό σύμπτωμα, είναι πλεονέκτημα. Ό λό­γος είναι απλός.

Οί Πατέρες έχουν πλήρη συνείδηση ότι κάθε άνθρώπινη προσπά­θεια έρμηνείας τού μυστηρίου τοϋ Σταυ­ρού είναι άτελής καί μονομερής. Ό καθένας τους μέ τήν προσέγγισή του τονίζει μία πλευρά τού ιερού μυστηρίου. Ή προσ­έγγιση είναι σωστή μέν, άτελής όμως. 'Ωστόσο είναι νόμιμη, ένόσω δέν διεκδικεί γιά τόν έαυτό της τήν πληρότητα καί τήν απόλυτη άλήθεια- ένόσω δηλαδή καταλήγει μέ τό πνεύμα πού άποτύπωσε ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος στή φράση: «τά πλείω σιγή σεβέσθω». Ακριβώς τό άντίθετο άπό έκείνο πού διέπει τή θεωρία τοϋ Άνσέλμου, ό όποιος θεώρησε πώς έρμήνευσε τό μυστήριο τού Σταυρού, εισβάλλοντας μέ τόν Ίοστρωτήρα τής άτελούς άνθρώπινης λογικής στούς χαώδεις γκρεμούς τοΰ απροσπέλαστου λογικώς φοβερού θεϊκού μυστηρίου, μέ άποτέλεσμα νά κατακρημνιστεί σ' αύτούς.

Έκείνο πάντως πού είναι άξιο ιδιαιτέρας ύπογραμμίσεως καί σχετίζεται άμεσα μέ τό θέμα μας είναι ή διαπίστωση ότι σέ όλες τις έρμηνείες τοϋ μυστηρίου τοϋ Σταυροϋ έκ μέρους τών Πατέρων κεντρική θέση κα­τέχει ή έννοια τής δικαιοσύνης. Άν περιορι­στήκαμε νά παρουσιάσουμε έκτενέστερα  έκεΐνες τών τριών Γρηγορίων (άγίου Γρηγορίου Παλαμά, άγίου Γρηγορίου Νύσσης καί άγίου Γρηγορίου τοϋ Θεολόγου), δέν σημαίνει ότι οί άλλες έχουν μικρότερη ση­μασία. Καί πάντως όλες έχουν στόν πυρή­να τους τή δικαιοσύνη.

Γιά ποιόν όμως λόγο συμβαίνει αύτό; Γιατί έχει τόσο κεντρική θέση στις προσεγ­γίσεις τοϋ μυστηρίου τού Σταυρού άπό τούς Πατέρες ή έννοια τής δικαιοσύνης;

Ή άπάντηση στό έρώτημα πρέπει νά άναζητηθεί στό χώρο τής έλευθερίας τοΰ άνθρώπου. Ή λυτρωτική ένέργεια τοϋ Θε­ού δέν μπορεί νά παραβιάσει τό όριο τής έλευθερίας· αύτό είναι άπαράβατο. Καί όχι μόνο δέν μπορεί νά τήν παραβιάσει, άλλά καί τήν καλεΐ σέ συνεργασία, προκειμένου νά έπιτευχθεΐ τό λυτρωτικό άποτέλεσμα.

Ό άγιος Μάξιμος ό Όμολογητής τό το­νίζει αύτό μέ έπιμονή καί έξαιρετική άκρίβεια. Ό Θεός, λέει, είναι σοφός καί δίκαιος καί παντοδύναμος. Ως σοφός δέν άγνοεί «τόν τρόπον τής ιατρείας»· ώς δίκαιος έπρεπε «μή τυραννικήν ποιήσασθαι τού κατειλημμένου κατά γνώμην ύπό τής άμαρτίας άνθρώπου τήν σωτηρίαν», νά μήν κάνει τυραννική τή σωτηρία τοΰ θελη­ματικά έξουσιασθέντος άπό τήν άμαρτία άνθρώπου- ώς παντοδύναμος δέ ήταν άδύνατο νά δυσκολευθεί στήν «τής ιατρεί­ας έκπλήρωσιν»1.

Πώς θά μπορούσε νά γινόταν τυραν­νική ή σωτηρία τοϋ άνθρώπου; Άν ό Θεός άπό άγάπη έλευθέρωνε έξουσιαστικώςτόν άνθρωπο άπό τη σατανική κυριαρχία. Ή άγάπη χωρίς τή δικαιοσύνη δημιουργεί δούλους. Ή δικαιοσύνη ώς έκδήλωση σε­βασμού πρός τήν έλευθερία τοΰ άνθρώπου δημιουργεί κατά χάριν θεούς. Αύτό είναι τό τίμημα της θεώσεως. Ό π. Γεώρ­γιος Φλωρόφσκυ τό ύπογραμμίζει ιδιαι­τέρως: «Και ή δικαιοσύνη ικανοποιήθη­κε, γιατί ή Σωτηρία πραγματοποιήθηκε μέ συγκατάβαση, μέ μία "κένωση", και δχι μέ δυναμικά μέσα. "Ισως ή άναγέννηση της πεσμένης άνθρωπότητας μέ τή ρωμαλέα παρέμβαση της θείας παντοδυναμίας νά φαινόταν σέ μάς πιό άπλή και πιό φιλεύ­σπλαχνη. Κατά άρκετά περίεργο τρόπο, τό πλήρωμα της θείας άγάπης, πού έπιδιώκει νά διατηρήσει τήν άνθρώπινη έλευ­θερία μας, μάς φανερώνεται μάλλον ώς μία αύστηρή άπαίτηση της ύπερβατικής δικαιοσύνης, άπλούστατα γιατί αύτή προ­ϋποθέτει μία έκκληση γιά συνεργασία της άνθρώπινης θελήσεως. Έτσι ή Σωτηρία γίνεται ένα έργο και τοϋ ίδιου τοΰ άνθρώ- που, και μπορεί νά ολοκληρωθεί μόνο έν έλευθερία μέ τήν άνταπόκριση τοϋ άνθρώ- που. Ή "εικόνα τοϋ Θεού" φανερώνεται έν έλευθερία. Και αύτή ή έλευθερία είναι πολύ συχνά ένα βάρος γιά τόν άνθρωπο. Και κατά μίαν έννοια, αύτή είναι πράγμα­τι ένα ύπεράνθρωπο χάρισμα και αίτημα, ένα ύπεράνθρωπο μονοπάτι, τό μονοπάτι τής "θεώσεως"»2.

Ή σωτηρία μέ δικαιοσύνη είναι όχι μόνο έκδήλωση σεβασμού πρός τήν έλευθερία τοϋ ανθρώπου άλλά και πρός τήν άντίστοιχη τοϋ διαβόλου. Αποτελεί τό τίμη­μα τής έπί ϊσοις όροις διεκδικήσεως τοϋ άνθρώπου άπό τόν Θεό και τόν διάβο­λο. Ό άγιος Γρηγόριος ό Νύσσης τό ση­μείωσε αύτό, όπως είδαμε, λέγοντας ότι ό Θεός ένεργεΐ μέ δικαιοσύνη, διότι δέν θέ­λει νά δώσει δικαίωμα στόν διάβολο νά άμφισβητήσει τή σωτηρία τοϋ άνθρώπου.Γι΄αύτό καταβάλλει λύτρα γιά τήν άπελευθέρωσή του.

Ή ίδια έννοια παρουσιάζεται μέ δραμα­τικό τρόπο στις άποδιδόμενες στόν άγιο Μακάριο ομιλίες, όπου έμφανίζεται ό Κύ­ριος νά διαλέγεται μέ τόν Άδη και τις σα­τανικές δυνάμεις. Αξίζει νά παρακολουθή­σουμε αύτόν τόν διάλογο:

«"Ερχεται πρός τόν θάνατον και διαλέ­γεται αύτώ ό Κύριος» και τόν προστάζει νά βγάλει άπό τόν Άδη τις ψυχές και νά Τού τις δώσει. Αύτός ταρασσόμενος συγ­κεντρώνει όλες τις σατανικές δυνάμεις, Τοΰ δείχνει τά χειρόγραφα και Τού λέει: -Κοίταξε, αύτοί οί άνθρωποι ύπάκουσαν στά δικά μου λόγια και μάς προσκύνη­σαν. Ό δέ Κύριος, «δικαιοκρίτης ών», και έκεί «δείκνυσι τό δίκαιον αύτοϋ» και λέει στό θάνατο: -Εντάξει, «ύπήκουσέ σοι ό Αδάμ... ύπήκουσέ σοι ή άνθρωπότης» και τούς κατέχεις. Όμως τό δικό Μου σώμα «τί ποιεί ώδε», τί δουλειά έχει έδώ; Αύτό είναι άναμάρτητο. Ό Αδάμ άμάρτησε, σοΰ χρωστάει «και δικαίως αύτοϋ κατέχεις τά χειρόγραφα». Γιά Μένα όμως όλοι μαρτυ­ρούν ότι δέν άμάρτησα, δέν σοΰ χρωστάω τίποτε.

 Εξαγοράζω λοιπόν «δια τοΰ έμοϋ άναμαρτήτου σώματος» τό σώμα πού σού πουλήθηκε «διά τοΰ πρώτου Αδάμ», σού άχρηστεύω «τά χειρόγραφα». Διότι Εγώ πλήρωσα «τά χρέη τοϋ Αδάμ σταυρωθείς και κατελθών έν τίο άδη». Σέ διατάζω λοι­πόν, «άδη και σκότος και θάνατε»: Ελευ­θέρωσε «τάς έγκεκλεισμένας ψυχάς»3!

Αύτό είναι τό μεγαλείο τής σωτηρίας μέ δικαιοσύνη. Είναι σωτηρία έν έλευθερία. Και λοιπόν ή πραγματοποιούμενη μέ δι­καιοσύνη έν Χριστώ σωτηρία άποδει- κνύεται ό ύπεροχότερος «ΰμνος είς τήν έλευθερίαν». Στήν έλευθερία πού μόνο μέ αύτήν άναδεικνύεται ό άνθρωπος θεός..

………………………………………………….

[1]          Πρός θαλάσσιον ΞΑ', PG 90, 629C.

2          Γ. Φλωρόφσκυ, Δημιουργία και Απολύτρωση, έκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1983, σελ. 115.

3.         Μακαρίου τοΰ Αιγυπτίου, Όμιλίαι Πνευματικοί, ΙΑ', (ι ), PG 34, 552.

Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”

Δείτε σχετικά και:

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( ΙΕ΄ )

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΔ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΓ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΒ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΑ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Ι΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Θ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Η΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Z΄

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΣΤ΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Ε΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Δ΄)

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Γ )

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Β )

-Προσέγγιση στο μυστήριο του Σταυρού (Α΄)