Μητροπολίτης Γόρτυνος Ιερεμίας, Η Κλίμαξ του αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

H KΛΙΜΑΞ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΣΙΝΑΪΤΟΥ

1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά σᾶς μιλήσω μέ λίγα λόγια γιά ἕνα μεγάλο ἀσκητή πατέρα, πού εἶναι γνωστός ἰδιαίτερα ἀπό τό μοναδικό βιβλίο πού ἔγραψε καί τό ὀνόμασε μέ τόν περίεργο τίτλο «Κλῖμαξ», δηλαδή σκάλα! Θά σᾶς μιλήσω σήμερα γιά τόν ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος. Πρόκειται γιά μεγάλο πατέρα καί διδάσκαλο. Καί φαίνεται αὐτό ἀπό τό ὅτι ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία, γιά νά μήν καλύπτεται ἡ μνήμη του στίς 30 Ἀπριλίου, πού πέφτει μεσοβδόμαδα καί δέν ἐπιτρέπεται θεία Λειτουργία, γιατί εἶναι Μεγάλη Τεσσαρακοστή, πῆρε τήν μνήμη του ἀπό αὐτή τήν ἡμέρα καί τήν ἔβαλε τήν Δ´ Κυριακή τῶν Νηστειῶν, γιά νά μνημονεύεται καί νά ἑορτάζεται μέ θεία Λειτουργία. Ἐπαναλαμβάνω ὅτι πρόκειται γιά ἕναν πολύ μεγάλο πατέρα καί διδάσκαλο τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τῆς πορείας μας πρός τόν Θεό. Ὅπως οἱ Ἰσραηλῖτες εἶχαν ἀνάγκη ἀπό Μωυσῆ, γιά νά εἰσέλθουν στήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας, ἔτσι σέ μᾶς γιά νά μποῦμε στόν γλυκό Παράδεισο, ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος μέ τήν ἱερή του διδασκαλία μᾶς γίνετει «Μωυσῆς», σοφός καθοδηγός μας. Γιά νά γίνει ὅμως καλός καί μέγας διδάσκαλος ὁ ἅγιος Ἰωάννης, πέρασε πρῶτα ἀπό καλή καί πολυετῆ μαθητεία. 

Ἔγινε ὑποτακτικός σέ ἔμπειρο καί σοφό πνευματικό πατέρα, τόν Γέροντα Μαρτύριο. Μάλιστα ὁ Γέροντάς του αὐτός, ἐπειδή εἶδε ὅτι ἡ καρδιά του ἦταν ἀγαθή γῆ,τόν πῆγε καί σέ ἄλλους Γεροντάδες καί πνευματικούς διδασκάλους, γιά νά διδαχθεῖ καί ἀπό αὐτούς ὅλη τήν παράδοση τῶν πατέρων. Ἕνας δέ προορατικός Γέροντας βλέποντας τήν ἀρετή καί τά χαρίσματα τοῦ νεαροῦ ὑποτακτικοῦ Ἰωάννου εἶπε γι᾽ αὐτόν τήν προφητεία ὅτι «θά γίνει μέγας ἀστέρας»! Καί ὁ ἄλλος μεγάλος Ἀββᾶς, ὁ Ἀναστάσιος ὁ Σιναΐτης, εἶπε στόν Γέροντά του Μαρτύριο, πού τόν ἔκειρε μοναχό, καί ἄλλη προφητεία: «Ἔκανες μοναχό αὐτόν – τοῦ εἶπε – πού θά γίνει Ἡγούμενος στό μεγάλο μοναστήρι τοῦ Σινᾶ»!

2. Πραγματικά, τόν μοναχό Ἰωάννη, γιά τήν ἀρετή του καί τήν σοφία του, τόν ἀνεβίβασαν στόν Ἡγουμενικό θρόνο τοῦ Σινᾶ. Δέν μέ παίρνει ὁ χρόνος, χριστιανοί μου, νά σᾶς πῶ γιά τήν σοφή ποιμαντική, ἀκόμη καί τά θαύματα τοῦ ἁγίου αὐτοῦ πατέρα ὡς Ἡγουμένου. Ἐπιθυμῶ περισσότερο νά σᾶς μιλήσω γιά τό ἔργο του πού τόν ἀνέδειξε μεγάλο διδάσκαλο τῶν Μοναχῶν, ἀλλά καί ὅλων τῶν χριστιανῶν. Καί αὐτό τό ἔργο του εἶναι ἡ «Κλίμακά» του, οἱ «πνευματικές του πλάκες», ὅπως ὀνομαζόταν αὐτή στήν ἀρχή. Πράγματι ὁ ἅγιος Ἰωάννης, ὅπως μᾶς μαρτυρεῖ ὁ ὅσιος Ἡγούμενος τῆς Ραϊθοῦ, Ἰωάννης τό ὄνομα καί αὐτός, τά βράδυα ἔκανε πολλή προσευχή («πολλά πρό τοῦ ὕπνου ηὔχετο») καί ἔπειτα κατέγραφε σέ δελτάρια («δέλτια κατέταττε») τά δέοντα γιά τήν μοναχική πολιτεία. Αὐτό δέ τό βραδυνό «ἐργόχειρο» τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου τοῦ ἦταν μιά ὡραία καί δυνατή ἄσκηση γιά νά πολεμᾶ τήν ἀκηδία («τοῦτο γάρ ἦν αὐτῷ καί μόνον τῆς ἀκηδίας φίμωτρον»). 

3. Θά ἤθελα, χριστιανοί μου, νά σᾶς μιλήσω γενικά γιά τό ἔργο αὐτό τοῦ ἁγίου Ἰωάννου. Ὀνομάζεται, ὅπως εἴπαμε, «Κλῖμαξ» τῆς θείας ἀνόδου, σκάλα δηλαδή πού μᾶς πάει ψηλά στόν οὐρανό. Σάν ἐκείνη τήν κλίμακα πού εἶδε ὁ πατριάρχης Ἰακώβ ἀπό τήν ὁποίαν ἀνέβαιναν καί κατέβαιναν οἱ ἄγγελοι ἀπό τόν οὐρανό (βλ. Γεν. 28,10 ἑξ.). Σκαλιά τῆς Κλίμακος αὐτῆς τοῦ Σιναΐτου Ἰωάννου εἶναι οἱ τριάντα λόγοι του, πού μιλᾶνε γιά τριάντα ἀρετές, κατά τάξη τοποθετημένες. Ἡ πνευματική ζωή λοιπόν κλιμακώνεται! Ἄλλος εἶναι σέ χαμηλότερο σκαλί καί ἄλλος σέ ψηλότερο. Πάντως πρέπει νά περάσουμε ἀπό ὅλα τά σκαλιά τῆς Κλίμακος γιά νά πᾶμε στό τελευταῖο, πρέπει δηλαδή νά ἀποκτήσουμε καί τίς τριάντα ἀρετές, πού γράφει τό βιβλίο τοῦ ὁσίου Ἰωάννου, γιά νά πετύχουμε τήν σωτηρία μας καί νά εἰσέλθουμε στήν Βασιλεία τοῦ Χριστοῦ τήν ἐπουράνιο.

4. Ὅπως εἶπα, οἱ ἀρετές στό βιβλίο τῆς Κλίμακος εἶναι κατά τάξη τοποθετημένες. Γιά παράδειγμα: Τόν λόγο του γιά τήν προσευχή ὁ Σιναΐτης ἅγιος Ἰωάννης τόν ἔχει ὡς εἰκοστό ὄγδοο. Δυό λόγοι ἀκόμη καί τελειώνει τό βιβλίο του. Θά ἔπρεπε ὁ λόγος γιά τήν προσευχή νά εἶναι ὁ πρῶτος ἤ ἀπό τούς πρώτους καί ὄχι ὁ 28ος. Τό ὅτι ὅμως ὁ ἅγιος Ἰωάννης στήν Κλίμακά του ὁμιλεῖ γιά τήν προσευχή στήν 28η ὁμιλία του, αὐτό μυστικά σημαίνει ὅτι πρέπει νά μαθητευθοῦμε καλά στά προηγούμενα μαθήματα τῶν λόγων τῆς Κλίμακος καί μετά θά μπορέσουμε νά γευθοῦμε τήν γλυκύτητα τῆς προσευχῆς. Πραγματικά, χριστιανοί μου, ἡ προσευχή εἶναι ἀπόλαυση τῶν τελείων στήν ἀρετή! Ἐνῶ ἡ πνευματική μας ζωή ἀρχίζει μέ προσευχή καί πορεύεται μέ αὐτήν καί δέν πρέπει νά μᾶς λείπει ποτέ ἡ προσευχή, ὅμως τό τί εἶναι προσευχή θά τό γευθοῦμε ὁλόκαρδα, ἄν καθαριστεῖ ἡ καρδιά μας ἀπό τά πάθη μέ τά φάρμακα πού δίνουν οἱ προηγούμενοι ἀπό τήν προσευχή λόγοι τῆς Κλίμακος τοῦ Σιναΐτου Ἰωάννου. Ἡ προσευχή τελικά, κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, εἶναι τό πᾶν, εἶναι ἕνωση μέ τόν Θεό. Γι᾽ αὐτό καί στό βιβλίο του τήν τοποθετεῖ πρός τίς τελευταῖες του ὁμιλίες. «Προσευχή – λέγει– ἐστι συνουσία καί ἕνωσις ἀνθρώπου καί Θεοῦ» (ΚΗ´, α). Γι᾽ αὐτό, ἐπειδή ἡ προσευχή εἶναι ἕνωση μέ τόν Θεό, ὁ ἅγιος συγγραφεύς τῆς Κλίμακος δίνει σ᾽ αὐτήν τά χαρακτηριστικά πού λέγονται γιά τόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι τό ζωντανό νερό. Καί ἡ προσευχή εἶναι τό ἴδιο. Εἶναι τό νερό πού ξεδιψάει τόν πόθο τοῦ ἀνθρώπου, πού θέλει νά γευθεῖ τόν Θεό. Ὅποιος ποθεῖ, ὅποιος διψάει τόν Θεό, καταφεύγει σέ προσευχή σ᾽ Αὐτόν καί ξεδιψάει πραγματικά ἡ ψυχή του! Ὁ Θεός εἶναι «πῦρ καταναλίσκον», φωτιά πού φωτίζει καί καθαρίζει τούς ἀγρούς, καίγοντας τά ἀγκάθια καί τά φρύγανα σ᾽ αὐτούς. Καί ἡ προσευχή εἶναι τό ἴδιο: εἶναι φωτιά πού φωτίζει καί θερμαίνει τήν ψυχή πού προσεύχεται μέ τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ σ᾽ αὐτήν καί τήν κάνει νά νοιώθει μία ἐλάφρωση ἀπό τόν ρύπο καί τό βάρος τῆς ἁμαρτίας («κουφισμόν ρύπου τινός καί ὕλης αἰσθόμενοι», ΚΗ´, νβ· βλ. καί ΚΗ´, μζ). ᾽Αλλά μοῦ ἀρέσει ἐκεῖνο τό ἄλλο, τό ὡραῖο καί περίεργο, πού λέγει γιά τήν προσευχή ὁ ὅσιος Σιναΐτης Ἰωάννης. Λέγει ὅτι ἡ προσευχή εἶναι «τυραννίδα τοῦ Θεοῦ», ἀλλά εὐσεβής τυραννίδα (ΚΗ´, νθ´). Ναί! Ὅποιος προσεύχεται, χριστιανοί μου, παλεύει μέ τόν Θεό! Μήν παραξενεύεστε ἀπό αὐτό πού ἀκοῦτε. Ἔτσι εἶναι! Θέλετε νά σᾶς πῶ καί τό περισσότερο; Τό περισσότερο περίεργο καί καταπληκτικό εἶναι ὅτι στήν πάλη αὐτή τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό δέν νικάει ὁ Θεός, ἀλλά νικάει ὁ ἄθρωπος τόν Θεό! Γιατί ὁ Θεός κάμπτεται στήν θερμή προσευχή τῶν παιδιῶν του καί ἐκπληρώνει τά αἰτήματά τους. Δηλαδή ὑπακούει ὁ Θεός σέ μᾶς. Φοβερό αὐτό! Γι᾽ αὐτό καί λέμε Παναγία ΓοργοΫπήκοος! Ἐπειδή ἡ ὑπακοή, κατά τήν Κλίμακα τοῦ ὁσίου Ἰωάννου, εἶναι ἡ κυρία ἀρετή τῶν Μοναχῶν (βλ. λόγο Δ´), γι᾽ αὐτό καί ἡ Παναγία μας, σάν Ἡγουμένη τῶν Μοναχῶν πού εἶναι, δίνει Αὐτή τό παράδειγμα ὑπακοῆς (!...) καί γίνεται Ὑπήκοος στήν προσευχή τῶν τέκνων της, γίνεται Παναγία ΓοργοΫπήκοος!

5. Πολλά θά ἤθελα νά σᾶς πῶ, ἀδελφοί μου, ἀπό τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου, τοῦ συγγραφέως τῆς Κλίμακος. Ἰδιαίτερα ἤθελα νά σᾶς πῶ γιά τήν ἀρετή τῆς διακρίσεως, ἀπό τήν ὁποία ὅλοι ἔχουμε ἀνάγκη, γιατί, ἐπειδή μᾶς λείπει ἡ διάκριση,  κάνουμε ὅλοι μας πολλά-πολλά καί σοβαρά λάθη, γι᾽ αὐτό καί πρέπει νά γίνουμε μαθητές τοῦ ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου μελετώντας συνεχῶς τό βιβλίο του Κλῖμαξ.

Τέτοια βιβλία νά διαβάζετε, ἀδελφοί μου, χριστιανοί. Σεῖς οἱ γυναῖκες (καί οἱ ἄνδρες) πού ἀγαπᾶτε τό κάλλος, νά πάρετε καί νά διαβάσετε μία σειρά βιβλίων πού λέγεται Φιλοκαλία. Τά βιβλία τῆς Φιλοκαλίας θά σᾶς δώσουν ὡραῖα καλλυντικά (!), γιά νά κάνετε ὡραία καί ὄμορφη ψυχή! Στήν σειρά τῶν βιβλίων αὐτῶν εἶναι καί ἡ Κλῖμαξ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου, γιά τήν ὁποία σᾶς εἶπα λίγα λόγια σήμερα.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας