Κωνσταντίνος Χολέβας, Η Ουκρανία και το νέο Ανατολικό ζήτημα

Η Ουκρανία και το νέο Ανατολικό ζήτημα

Κωνσταντίνος Χολέβας, Πολιτικός Επιστήμων

Τον 19ο αιώνα  η διεθνής διπλωματία ονόμαζε Ανατολικό ζήτημα το ερώτημα περί της διανομής των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία ήταν πλέον  υπό κατάρρευσιν και υπό διάλυσιν. Σήμερα το νέο Ανατολικό Ζήτημα είναι η κατανομή σε ζώνες επιρροής των χωρών, των περιοχών και των εθνοτήτων, που ζούσαν μέχρι το 1990 στην ενιαία Σοβιετική Ένωση. Η περίπτωση της Ουκρανίας είναι χαρακτηριστική. Διεκδικείται και από τους Δυτικούς (κυρίως ΗΠΑ και Γερμανία) ως οικονομικός και ενεργειακός εταίρος, διεκδικείται βεβαίως και από τη Ρωσία λόγω ιστορικών δεσμών και λόγω των λιμανιών στον Εύξεινο, τα οποία είναι απαραίτητα για τον ρωσικό στόλο.

Η Πολωνία και η Σουηδία, χώρες οι οποίες από τον 17ο αιώνα προσπαθούν να ασκήσουν πολιτική, οικονομική και θρησκευτική επιρροή στην περιοχή «πασών των Ρωσιών», εμφανίσθηκαν στην εποχή μας με το σχέδιο του Ανατολικού Συνεταιρισμού. Δηλαδή πρότειναν μία οικονομική συνεργασία με την Ουκρανία, τη Γεωργία και τη Μολδαβία, χώρες του πρώην σοβιετικού συνασπισμού, οι οποίες έχουν ιδιαίτερο γεωπολιτικό ενδιαφέρον για τη Ρωσία. Η Μόσχα από την πλευρά της, αφού προσπάθησε να μεταμορφώσει την ΕΣΣΔ σε Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών, αλλά απέτυχε, τελικά κατόρθωσε να κρατήσει υπό τη στενή επιρροή της μόνον τη Λευκορωσία και το Καζακστάν υπό τη μορφή μιας ευρασιατικής Κοινης Αγοράς.

Η διελκυστίνδα μεταξύ Δυτικών χωρών και Ρωσίας για την Ουκρανία δεν έχει μόνον οικονομικό και γεωστρατηγικό υπόβαθρο. Υπάρχουν και σοβαρές πολιτιστικές διαφορές μεταξύ δυτικής και ανατολικής Ουκρανίας. Οι δυτικές περιοχές πέρασαν πολλά χρόνια υπό τον έλεγχο Ρωμαιοκαθολικών χωρών και παρουσιάζουν σημαντικά ποσοστά Ουνιτών Χριστιανών (φιλοπαπικών με ορθόδοξη εξωτερική εμφάνιση). Στις περιοχές αυτές ευδοκιμεί ο φιλοευρωπαϊσμός. Αντιθέτως οι ανατολικές περιοχές λόγω εμμονής στην Ορθοδοξία  θέλουν να παραμείνουν υπό τη ρωσική επιρροή. Πάντως οι διαδηλωτές κατά της Ουκρανικής κυβερνήσεως δεν είναι όλοι φιλελεύθεροι δημοκράτες. Πολλοί από αυτούς πρόσκεινται στο ακροδεξιό εθνικοσοσιαλιστικό κίνημα, κάτι που συνήθως αποσιωπούν τα δυτικά ΜΜΕ.

Η Ρωσία προτείνει τη λύση μιας Ουκρανικής Ομοσπονδίας με σύνορα μεταξύ δυτικού και ανατολικού τμήματος. Προφανώς η Μόσχα προσπαθεί να κρατήσει  τον έλεγχο των ανατολικών επαρχιών, αν διασπασθεί η Ουκρανία. Όπως και στην Κύπρο η Ομοσπονδία ίσως είναι το πρώτο στάδιο της διχοτόμησης!

Κυριακάτικη Δημοκρατία, 23/02/2014