Ουαί δι ου το σκάνδαλον έρχεται

 

Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής ΑΠΘ,

Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων

«Ουαί δι ου το σκάνδαλον έρχεται»

    Κατά τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε να βγαίνουν στους δρόμους κάποιες ομάδες συνανθρώπων μας με ασυνήθη και άσεμνη εξωτερική εμφάνιση και να επιδίδονται, δημοσίως, σε άσχημες συμπεριφορές και πράξεις, ενώ, σε πολλές περιπτώσεις, προκαλούν τη δημόσια αιδώ και απαξιώνουν την ανωτερότητα του ανθρώπινου προσώπου, προσφέροντας βλαβερά πρότυπα και σκανδαλισμό στην κοινωνία και ιδιαίτερα στους νέους.

  Βλέπουμε όμως και κάποιους συλλογικούς φορείς, να σπεύδουν να τους συμπαρασταθούν και να καλούν καθηγητές, φοιτητές, φοιτήτριες και «φοιτητά», χωρίς διάκριση και χωρίς περίσκεψη, σκανδαλίζοντας και εκείνοι την κοινωνία ή τουλάχιστον ένα μεγάλο κομμάτι της.

  Σκανδαλίζω, στο Λεξικό Δημητράκου, σημαίνει «γίνομαι αίτιος σκανδάλου, εμβάλλω κάποιον σε πειρασμό, ερεθίζω ή πειράζω κάποιον,  διεγείρω την επιθυμία κάποιου προς το κακό, εμβάλλω κάποιον σε πονηρή σκέψη».

  Σκάνδαλο, επίσης, θεωρείται, στο παραπάνω λεξικό, «μια πράξη ή ένα γεγονός, που θίγει το κοινό αίσθημα και  προξενεί την κοινή αγανάκτηση και κατάκριση.

   Σκανδαλώδης είναι αυτός που φέρει σε πειρασμό και σκανδαλισμό τους άλλους με την προκλητική ζωή και συμπεριφορά του.

  Σκάνδαλα είναι τα κωλύματα του ορθού δρόμου και της αγαθής πολιτείας.

   Σκανδαλίζει κανείς, όταν παραβαίνει τον νόμο με λόγο ή έργο και οδηγεί τον άλλο στην παράβαση, ή όταν ενθαρρύνει το φρόνημα του ασθενούς προς τα βλαβερά και φαύλα.

Ο Ιω. ο Χρυσόστομος σημειώνει: «Τι είναι τα σκάνδαλα; Τα κωλύματα της ορθής οδού».  

   Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι, ακόμη και Χριστιανοί, οι οποίοι δεν μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους και τις πράξεις τους από τις παθογόνες ηδονές, προξενώντας κακό και στον εαυτό τους και στους άλλους. Αυτοί δεν έχουν συνειδητοποιήσει την άμεση σχέση, που έχει  η ελευθερία με την αλήθεια και την ευθύνη. Γι’ αυτό και κάνουν τα πάντα στο όνομα της ελευθερίας, καθώς δεν μπορούν να καταλάβουν αυτό που σημειώνει ο Απ. Παύλος: «Πάντα μοι έξεστιν, αλλ᾿ ου πάντα συμφέρει· πάντα μοι έξεστιν, αλλ’ ουκ εγώ εξουσιασθήσομαι υπό τινος» (Όλα μπορώ να τα κάνω αλλά δεν συμφέρουν όλα. Όλα μου επιτρέπονται, αλλά εγώ δεν θα εξουσιαστώ από τίποτα) (Α΄ Κορ. 6,12).

   Μπορώ να ζω ελεύθερα, αλλά, αν χρησιμοποιώ την ελευθερία μου χωρίς διάκριση, αυτό μπορεί να αποβεί εναντίον μου. Μου επιτρέπεται, για παράδειγμα, να φάω ή να πιω κάτι δηλητηριώδες, αλλά δεν με συμφέρει, διότι, έτσι, θα πάθει ανεπανόρθωτη βλάβη το σώμα μου.

Το ίδιο, όμως, συμβαίνει και στα πνευματικά θέματα, εφόσον ο άνθρωπος δεν είναι μόνον σώμα αλλά και ψυχή.

Υπάρχουν σκέψεις, πράξεις και αποφάσεις, που συνθέτουν έναν τρόπο ζωής, γεμάτο από περιφρόνηση στην ψυχοπνευματική μας ύπαρξη και υγεία, φανερώνοντας μια ανθρώπινη ύπαρξη, που επιλέγει να ζει μόνον υλιστικά, καθώς απολαμβάνει τη ζωή μακράν κάθε πνευματικής προοπτικής, εντός υλιστικών απολαύσεων και ηδονών, ζημιώνοντας τον εαυτό της και σκανδαλίζοντας τους άλλους.

Γι’ αυτό ο Απ. Παύλος τονίζει ότι ο άνθρωπος είναι μεν ελεύθερος να κάνει ό, τι θέλει, ακόμη και να υποδουλώνεται στα πάθη, αλλά αυτή η μορφή χρήσης της ελευθερίας του τον οδηγεί στην απώλειά της, στην υπαρξιακή υποδούλωση και στον καταναγκασμό, που φέρνει, συνήθως, στην ψυχή η μετατροπή της ελευθερίας σε ασυδοσία.

Η ελευθερία, με άλλα λόγια, προκειμένου να μην μετατραπεί σε δουλεία, είναι ανάγκη να συνδέεται, άμεσα, με την ευθύνη της αλήθειας και η ευθύνη με την πνευματική διάκριση. Την ενεργοποίηση αυτής της διάκρισης όρισε ο Δημιουργός στους Πρωτόπλαστους, όταν τους είπε: Από όλα μπορείτε να φάτε, εκτός από εκείνο που σας θανατώνει.

Οι άνθρωποι, συνεπώς, δείχνουν ενίοτε ασέβεια αλλά και ανευθυνότητα, όταν αρνούνται την ψυχοσωματική τους οντότητα. Πράξεις που θεωρούν ότι είναι μόνον σωματικές και υλικές, στην ουσία τους, αποτελούν πάθη, που κατασπαράσσουν τον όλο ψυχοσωματικό τους κόσμο, διότι  δεν υπάρχει τίποτε, που γίνεται μόνον από την ψυχή ή μόνον από το σώμα τους.

Αυτήν την ενότητα ψυχής και σώματος, άλλωστε, τονίζει ο Απ. Παύλος, όταν λέει: «Ηγοράσθητε γαρ τιμής. Δοξάσατε τον Θεόν εν τω σώματι υμών και εν τω πνεύματι υμών, άτινα εστι του Θεού». (Έχετε εξαγοραστεί με πολύτιμο τίμημα, το αίμα του Ιησού Χριστού. Δοξάσατε λοιπόν τον Θεό με το σώμα σας και με το πνεύμα σας, που και τα δύο ανήκουν στον Θεό) (Α΄ Κορ. 6, 20). 

Εάν, δηλαδή, ο άνθρωπος διατηρεί το σώμα του σε αγνότητα και δεν το αφήνει να γίνει κατοικητήριο δαιμόνων, τότε αυτό το ίδιο το σώμα του μετατρέπεται σε αρμονικό συνεργάτη της ψυχής και γίνεται μία δοξολογία στον Θεό.

Αυτό υπενθυμίζει ο Απ. Παύλος σε όλους, σημειώνοντας ότι κάθε ένας από μας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος και γι αυτό δεν είναι δυνατόν να αφήνουμε, χωρίς πνευματική διάκριση, να γίνεται αυτός ο ναός  σπήλαιο ληστών» (Α΄ Κορ. 6, 19). 

Μερικές φορές, λόγω της υποδούλωσης των ανθρώπων στα άλογα και θανατερά πάθη που τους προτείνει ο πονηρός, δείχνουν, με τις σκανδαλώδεις πράξεις τους ότι δεν μπορούν να κρίνουν με διάκριση, καθώς δεν αντιλαμβάνονται το πνευματικό τους συμφέρον.

Ο ιερός Χρυσόστομος γράφει ότι ο χριστιανός «γνωρίζεται από τη συμπεριφορά του», και ότι ο αμαρτωλός τρόπος ζωής σκανδαλίζει τους συνανθρώπους και πληγώνει το όλο σώμα της Εκκλησίας. Ο Χριστός, απέθανε για τη σωτηρία και των τέλειων στη γνώση αλλά και των ασθενούντων στη συνείδηση. Γι αυτό είναι θανάσιμο σφάλμα να σκανδαλίζουν κάποιοι τους συνανθρώπους τους με τις πράξεις τους.

Από την άλλη πλευρά, η ανεύθυνη υποδούλωση στα πάθη, οφφείλουν να γνωρίζουν κάποιοι ότι λαμβάνει την ένδικη μισθαποδοσία, επηρεάζοντας την προσδοκία των ανθρώπων, εάν υπάρχει, για την αιώνια ζωή.

Ο Απ. Παύλος επισημαίνει ότι όσοι διαπράττουν αδικίες δεν θα κληρονομήσουν την βασιλεία του Θεού: «Μη πλανάσθε, καθώς ούτε πόρνοι ούτε ειδωλολάτρες, ούτε μοιχοί, ούτε θηλυπρεπείς, ούτε αρσενοκοίτες, ούτε πλεονέκτες, ούτε κλέπτες, ούτε μέθυσοι, ούτε υβριστές ούτε άρπαγες θα κληρονομήσουν Βασιλεία του Θεού» (Α’ Κορ. 6, 9-10).

Σε κάθε περίπτωση οι άνθρωποι «δεν μπορούν να εμποδίσουν την έλευση των σκανδάλων, όπως σημειώνει ο Ζηγαβηνός, καθώς αυτό δεν ανήκει στη δική τους αρμοδιότητα. Είναι, όμως, δική τους ευθύνη να μη σκανδαλίζουν τους άλλους».

Μερικοί από αυτούς, που φανερά πλέον, χωρίς αιδώ, επαίρονται και επιδεικνύουν, με υπερηφάνεια την παραφυσική τους φιληδονία, ενώ ταυτόχρονα επιμένουν ότι είναι και Χριστιανοί.

Οι χριστιανοί, όμως, οφείλουν να τηρούν τις ευαγγελικές εντολές για την σωτηρία τους, προσέχοντας, ταυτόχρονα, να μη προκαλούν με τη συμπεριφορά τους, αλλά και να μη δημιουργούν ή να μη συμμετέχουν σε σκάνδαλα.

Ο Χριστός, μάλιστα, τονίζει στη διδασκαλία του σε όλους που είναι Χριστιανοί ότι έχουν χρέος να γίνουν απλοί και άδολοι, όπως τα παιδιά, για να εισέλθουν στη Βασιλεία των Ουρανών. Όποιος σκανδαλίσει και παρασύρει στο κακό ένα από τους μικρούς και απλοϊκούς, που πιστεύουν σ΄ Αυτόν, είναι προτιμότερο γι αυτόν να κρεμάσει μια μυλόπετρα στο λαιμό του και να πέσει στη θάλασσα» (Μάρκ. 9, 42).

Σε άλλο σημείο επίσης παραγγέλλει: «Αλλοίμονο στον κόσμο από των σκανδάλων. Διότι, λόγω της διαφθοράς των ανθρώπων, θα έλθουν, κατ ανάγκη, σκάνδαλα και πειρασμοί στη ζωή των ανθρώπων. Όμως, αλλοίμονο σ’  εκείνον, από τον οποίο έρχεται το σκάνδαλο» (Ματθ. 18, 6-7).