Το κράτος, οι κρατούντες, οι κρατούμενοι και τα κρατούμενα

Το κράτος, οι κρατούντες, οι κρατούμενοι και τα κρατούμενα

της Ευαγγελίας Μπίτου, φιλολόγου

Ζούμε σε μια χώρα αξιολάτρευτη, έχομε μια πατρίδα με αγώνες για την ελευθερία θαυμαστούς και με πολιτισμό υπέροχο, αλλά δεν τολμώ να ισχυρισθώ κάτι ανάλογο για το κράτος μας.

Η λέξη κράτος αρχικά σήμαινε ισχύ, δύναμη, γι’ αυτό και το παράγωγο επίθετο κραταιός σημαίνει πολύ δυνατός. Με την έννοια της δυνάμεως υπάρχει στη θεία Λειτουργία στις φράσεις, «ὅτι σόν τό κράτος...» και  «ὅπως  ὑπό τοῦ κράτους σου πάντοτε φυλαττόμενοι…». Σε αυτή την περίπτωση το κράτος, η δύναμη του φιλάνθρωπου Θεού, κάνει τον πιστό να νιώθει ότι ανήκει στη θεϊκή επικράτεια,  όπου βρίσκεται ασφαλής και προστατευμένος  στις δύσκολες ώρες.

Επίσης, το παράγωγο ρήμα κρατώ δηλώνει ότι η δύναμη κάποιου είναι αισθητή και κάποτε σχετίζεται με τη θέληση του ίδιου ή άλλων, καθώς και με ενέργειες: Ο πατέρας κρατάει το παιδί από το χέρι, και εκείνο αισθάνεται ασφαλές. Ασφαλώς δεν νοιώθει το ίδιο κανείς, όταν άλλοι τον κρατάνε στο χέρι. Καλά επίσης δεν αισθάνεται κάποιος, όταν του κρατάνε σφιγμένα τα λουριά. Και στις τρεις περιπτώσεις η δύναμη του άλλου είναι αισθητή, στην πρώτη περίπτωση φιλική, ενώ στις άλλες δύο ασφυκτική. Αυτός πάλι που κρατιέται καλά, έχει οικονομική δύναμη, ενώ αυτός που κρατιέται ακόμη καλά, έχει παρά την ηλικία του δυνάμεις. Κρατιέται στα πόδια του δε αυτός που μπορεί να περπατήσει, αν και υπερήλικας με προβλήματα υγείας. Μεγάλη η χρήση του κρατώ και η σημασία του ποικίλλει. Σημαίνει συγκρατώ, διατηρώ, φυλάσσω, έχω, κατάγομαι, διαρκεί… Πάντως, τούτο το διάστημα λόγω κορωνοϊού κρατούμε αποστάσεις.

Σήμερα η λέξη κράτος, κατά μίαν έννοια, δηλώνει «ενότητα ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, θρησκείας, γλώσσας, ή εθνικότητας (λαός), εγκαταστημένη σε οριοθετημένη εδαφική έκταση και οργανωμένη πολιτικά σε πρόσωπο δημοσίου δικαίου για την άσκηση εξουσίας (Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Ν.Ε. Γλώσσας). Σχετίζεται επομένως το κράτος με εδαφική επικράτεια, τρόπο ασκήσεως της εξουσίας και  το σύνολο των υπηρεσιών.

Οι Έλληνες ζούμε σε ένα μικρό κράτος, με εδαφική έκταση περιορισμένη, ομοιογενές κατά μεγάλο ποσοστό ως προς το θρήσκευμα, τη γλώσσα και την εθνικότητα, αν και τα τελευταία χρόνια έχει δεχθεί πλήθος μεταναστών αλλοεθνών, έχει δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης, αλλά είναι γραφειοκρατικό· οι υπηρεσίες του δηλαδή είναι οργανωμένες με τρόπο, που ο πολίτης ακόμη ταλαιπωρείται από γραφείο σε γραφείο για την εξυπηρέτησή του.

Οι πολίτες του βέβαια θέλουν να ζουν σε κράτος δικαίου, να αντιμετωπίζονται ισότιμα και οι νόμοι να διασφαλίζουν και τα συμφέροντα των αδυνάτων. Σε ένα τέτοιο κράτος διασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή, διότι δεν υπάρχει η πικρία της άνισης μεταχείρισης και συνεπώς της κοινωνικής αδικίας. Αισθάνονται επίσης ασφαλείς και είναι ικανοποιημένοι, όταν  υπάρχει κράτος πρόνοιας, διότι γνωρίζουν ότι στις δυσκολίες, οι οποίες είναι αναπόφευκτες - αρρώστιες, ατυχήματα, γηρατειά -, το κράτος είναι παρόν ως αρωγός. Έτσι, το άγχος δεν δηλητηριάζει τη ζωή, αλλά σε κλίμα ασφάλειας αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες και ελευθερώνονται δημιουργικές δυνάμεις. Το κοινωνικό κράτος είναι αίτημα διαχρονικό και γι’ αυτό αποτελεί υπόσχεση προεκλογική όλων των πολιτικών κομμάτων. Το κράτος βίας, ως κράτος εν κράτει,  αναιρεί το κράτος δικαίου, πρόνοιας, το κοινωνικό κράτος και σκορπάει την ανασφάλεια και τον φόβο, διασπώντας και την κοινωνική συνοχή.

Ό,τι σχετίζεται με το κράτος είναι κρατικό: κρατικοί οργανισμοί, κρατικές υπηρεσίες, κρατικοί υπάλληλοι… Για τον απλό Έλληνα πολίτη κράτος σημαίνει εξουσία, ενίοτε αυθαίρετη, ενώ τους κρατικούς  υπαλλήλους τούς αισθάνεται ως κρατούντες, ως είδος εξουσίας, και όχι εξυπηρετούντες, αν και τους πληρώνει. Πώς ένιωσε με την επιβολή προστίμου 300 € η ογδοντάχρονη αγρότισσα, που πήγαινε στη Λαμία, για να πωλήσει τα λίγα λαχανικά της και να ξεφύγει από τον πόνο της απώλειας δύο παιδιών της και του εγγονού της; Χρειάσθηκε η επέμβαση του Υπουργού για να διαγραφεί το πρόστιμο! Δεν είναι ασφαλώς η μοναδική περίπτωση. Ο πολίτης έτσι δεν αισθάνεται πως το κράτος τον σέβεται, τον προστατεύει, υπάρχει γι’ αυτόν. Το κράτος μας απαιτεί συνέπεια κυρίως από τους αδυνάτους, δεν επιβραβεύει τους συνεπείς, ενώ κολακεύει τους ισχυρούς. Και επειδή ο απλός  πολίτης πολιτεύεται κατά τους πολιτικούς του και οι πολιτικοί κατά τους πολίτες,  ο χορός του φαύλου κράτους καλά κρατεί.

 Στο κράτος υπάρχουν οι κρατούντες, οι έχοντες οικονομική, πολιτική εξουσία και την εξουσία ενημέρωσης. Οι κρατούμενοι βρίσκονται σε κρατητήρια ή σωφρονιστικά ιδρύματα, όπως και οι συγκρατούμενοι. Τα κρατούμενα όμως όλοι τα πρωτακούσαμε ως μαθητές στις πράξεις της Αριθμητικής. Πόσα τα κρατούμενα; ρωτούσε ο δάσκαλος, για να μας βοηθήσει στις ασκήσεις. Οι πολιτικοί ενδιαφέρονται να μάθουν πόσα τα κρατούμενα των Ελλήνων πολιτών στις πράξεις της ζωής; Προς το παρόν οι πολίτες είναι συγκρατημένοι με όσα ζουν, αλλά έχουν κρατούμενα με την πολιτική πρακτική.

Πολλά είναι λοιπόν τα κρατούμενα που αφορούν τις προεκλογικές υποσχέσεις και τις μετεκλογικές αναιρέσεις των υπεσχημένων, για τις οποίες ισχύει η παροιμία, «όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι». Πάντως, στον τόπο μας είναι τιμητικό να κρατάει κανείς τον λόγο του. Το κράτα τα λόγια σου θα ήταν καλή συμβουλή για πολιτευόμενους και πολίτες. Η φλυαρία είναι ανιαρή και ανωφελής. Κρατούμενο επίσης, ερώτημα μεγάλο, η χρεοκοπία. Αν κάναμε κράτει στο δημόσιο χρήμα, αν κρατούσαμε καλή σειρά, πιθανόν να κρατιέμαστε καλύτερα σήμερα ως πολίτες και ως κράτος. Πώς φθάσαμε εδώ, σε ποιους και πόσα χρωστάμε θα το μάθομε ποτέ; Κρατούμενα οι δημόσιες θέσεις με την ευνοιοκρατία που μας δέρνει, η εξυπηρέτηση των πολιτών, τα εθνικά θέματα…

Αν δίδασκα ακόμη,  θα μπορούσα, ως φιλόλογος, να δώσω την εξής άσκηση στους μαθητές: Από τα επίθετα και τις γενικές που ακολουθούν να επιλέξετε αυτά που κατά τη γνώμη σας ταιριάζουν στο κράτος μας και να σχηματίσετε ονοματικά σύνολα που αποδίδουν την κατάσταση που επικρατεί: Ελληνικό, βίας, δικαίου, κοινωνικής πρόνοιας, φόβου, ασφάλειας, ανασφάλειας, ισχυρό, οργανωμένο, ανοργάνωτο, αποδιοργανωμένο, ανύπαρκτο, αξιόπιστο, φαύλο, γραφειοκρατικό, σοσιαλιστικό,  φτωχό, πλούσιο, νεοσύστατο, αστυνομικό, αυταρχικό, δημοκρατικό, φιλελεύθερο, «αμπέλι ξέφραγο», κυρίαρχο, αυτόνομο, αποικιακό, ομόσπονδο, πολυεθνικό, καπιταλιστικό, απάτης, αξιόπιστο, αναξιόπιστο, αξιοκρατίας, αναξιοκρατίας, ευνοιοκρατίας, ημετεροκρατίας… Θα μπορούσαν βέβαια να προσθέσουν και δικούς τους χαρακτηρισμούς.

 Τα αποτελέσματα θα είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί τα παιδιά καταλαβαίνουν πολύ περισσότερα από ό,τι νομίζομε και επιπλέον είναι τα πιο ανιδιοτελή ανάμεσά μας, και μπορείς να μάθεις την αλήθεια. Πόσο όμως  αντέχομε αυτήν την αλήθεια και πόσο τη θέλομε; Είναι ένα καλό ερώτημα.