Φιλική Εταιρεία (Μέρος Β΄) Λήθη και εγκατάλειψη η αμοιβή των Φιλικών

 

Φιλική Εταιρεία (Μέρος Β΄)

Λήθη και εγκατάλειψη η αμοιβή των Φιλικών

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Δείτε το Α΄Μέρος εδώ -Οι Φιλικοί: Αυτοί που πέτυχαν το αδύνατο

Η εκ μέρους των μετά τον Καποδίστρια  κυβερνήσεων ανταμοιβή  προς τους δημιουργούς της Φιλικής Εταιρείας ήταν η λήθη και η εγκατάλειψη. Όχι ότι οι Ξάνθος, Τσακάλωφ, Σκουφάς και οι άλλοι πρώτοι χρονικά Φιλικοί αγωνίστηκαν με πάθος για να αποκτήσουν κάποια προνόμια. Από την αρχή ξεκαθάρισαν με όρκο ότι δεν θα χρησιμοποιήσουν τη θέση τους για δικό τους όφελος. Αντίθετα για την Επανάσταση θυσίασαν τη ζωή τους και προσέφεραν υπέρ αυτής μόχθο πολύν και άφθονα χρήματα, πολλοί από το υστέρημά τους.

            Οι πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρείας πέρασαν στο περιθώριο, όταν φούντωσε η Επανάσταση. Επικεφαλής των επαναστατημένων Ελλήνων ετέθησαν στρατιωτικοί και πολιτικοί. Οι σεμνοί Φιλικοί έμειναν στο περιθώριο των εξελίξεων και ουδείς φρόντισε να περάσουν με κάποια άνεση τα έσχατα της ζωής τους. Οι περισσότεροι απεβίωσαν λησμονημένοι και πένητες.  Πιο συγκεκριμένα:

            Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης γεννήθηκε το 1792 και ήταν γιός του Ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Με πνεύμα πατριωτικό και αυτοθυσίας δέχθηκε να αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρίας. Συγκρότησε τον Ιερό Λόχο, αποτελούμενο από 500 σπουδαστές και ξεκίνησε τον ένοπλο αγώνα για την ελευθερία της Ελλάδος. Αφιέρωσε στον Αγώνα αξιώματα, περιουσία, τη ζωή του.

            Ο Νικόλαος Σκουφάς γεννήθηκε στο Κομπότι της Άρτας το 1779. Το 1813 μετανάστευσε στην Οδησσό, όπου άσκησε  το πατρικό επάγγελμα της παραγωγής σκουφιών. Εκεί γνωρίστηκε με τους Ξάνθο και Τσακάλωφ και στις 14 Σεπτεμβρίου 1814 ίδρυσαν την Φιλική Εταιρεία. Μύησε με επιτυχία αξιόλογες προσωπικότητες. Λόγω της επίπονης ψυχικά και σωματικά δράσης απώλεσε την υγεία του και στις 31 Ιουλίου 1818 απεβίωσε στην Κωνσταντινούπολη.

            Ο Εμμανουήλ Ξάνθος γεννήθηκε το 1772 στην Πάτμο. Ήταν φιλομαθής και έμαθε καλά γράμματα και αρκετές ξένες γλώσσες. Στην Οδησσό δημιούργησε δική του εμπορική εταιρεία και ήταν εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας. Τον Ιανουάριο του 1820 συνάντησε τον Καποδίστρια στην Αγία Πετρούπολη. Του προσέφερε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας, την οποία εκείνος δεν αποδέχθηκε. Το 1826 πήγε στην Αυστρία και οργάνωσε ανεπιτυχώς την απόδραση από τις φυλακές του Αλ. Υψηλάντη. Ο Ξάνθος κατήλθε στη συνέχεια στην Πελοπόννησο, αλλά ο ρόλος του στην εξέλιξη της Επανάστασης ήταν περιορισμένος και αναχώρησε για Βουκουρέστι. Το 1837 επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου και ανασκεύασε τα όσα σε βάρος του έλεγε ο  Φιλικός Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος και κατέγραψε ο Φιλήμων.

            Ακλόνητο ντοκουμέντο των υπηρεσιών του Ξάνθου είναι το πιστοποιητικό που εδόθη το 1837 πριν έρθει στην Ελλάδα στη σύζυγό του  Σεβαστή από τους Πέτρο Μαυρομιχάλη, Αναγνώστη Δεληγιάννη, Σμαλτς και Χριστόφορο Περραιβό: «Οι κάτωθεν υπογεγραμμένοι πιστοποιούμεν ότι η επιφέρουσα το παρόν Κυρία Σεβαστή Ξάνθου έχουσα δύο υιούς και μίαν θυγατέρα, είναι γυνή και αυτά τα τέκνα του Εμμανουήλ Ξάνθου, Πατμίου και ενός των Αρχηγών της Φιλικής Εταιρίας, σκοπός της οποίας ήτον η ελληνική ανεξαρτησία. Ο ρηθείς Εμμανουήλ Ξάνθος είναι βέβαιον ότι ηγωνίσθη δια την ελευθερίαν της Πατρίδος, θυσιάσας δια αυτήν υπάρχοντα και υγείαν και αφήσας την οικογένειάν του εις την εσχάτην της δυστυχίας κατάστασιν...». Την ίδια χρονιά ο Φιλήμων έγραψε: «Ποίον δεν θέλει καταλάβει η δεινοτέρα λύπη, όταν ακούση ότι ο Ξάνθος ζη εις την Ελλάδα δι’ ελέους;». Παρά το ότι αποζήτησε μια τιμητική σύνταξη δεν του εδόθη και σε πλήρη ανέχεια απεβίωσε στην Αθήνα στις 28 Νοεμβρίου του 1852.

            Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1788. Γόνος πλούσιας οικογένειας έζησε στο Παρίσι και στη Βιέννη κάποια χρόνια και κατέληξε στη Ρωσία, όπου κατέστη συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας. Εμύησε  πολλούς και ανέλαβε τον άχαρο ρόλο να λάβει μέρος στην εκτέλεση του Φιλικού Νικολάου Γαλάτη, ο οποίος έδειξε προδοτική στάση, λόγω των φιλοδοξιών που είχε. Μέσω Μάνης διέφυγε στην Ιταλία, από την οποία ήρθε στην Ελλάδα το 1821. Επί Καποδίστρια έλαβε κρατική θέση και ήταν πληρεξούσιος Ηπείρου στην Εθνοσυνέλευση του Άργους. Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια έφυγε για τη Ρωσία, όπου έζησε στην αφάνεια το υπόλοιπο της ζωής του. Απεβίωσε στη Μόσχα το 1851.

            Ο Παναγιώτης Σέκερης γεννήθηκε το 1783 στην Τρίπολη της Αρκαδίας. Φοίτησε στην σχολή της Δημητσάνας και όταν οι Τούρκοι δολοφόνησαν τον πατέρα του διέφυγε στις Σπέτσες και μετά εις Κωνσταντινούπολη, Μόσχα και Οδησσό. Στην Φιλική Εταιρεία μυήθηκε από τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο. Ήταν πετυχημένος έμπορος και δημιούργησε μεγάλη περιουσία, είχε δε γνωριμίες μεγαλεμπόρων της Κωνσταντινούπολης, γεγονός ευνοϊκό για τα σχέδια της Εταιρείας. Στην Οδησσό έζησε έως το 1830, όταν ήρθε οικογενειακώς στην Ελλάδα. Σεμνός δεν ζήτησε ούτε του δόθηκε οποιοδήποτε αξίωμα. Από μεγαλέμπορος και κάτοχος μεγάλης περιουσίας κατάντησε τελώνης στην Ύδρα και ύστερα στο Ναύπλιο, όπου απεβίωσε το 1847 πάμπτωχος.

            Ο Αθανάσιος Σέκερης, αδελφός του Παναγιώτη, εργάστηκε για την έκρηξη της Επανάστασης. Το 1821 αποφάσισε να επιστρέψει από την Οδησσό στην Ελλάδα. Έλαβε μέρος σε μάχες. Στο ελεύθερο κράτος από το 1835 έως το 1843 κατείχε τη θέση του προέδρου πρωτοδικών, από την οποία παύθηκε το 1844 και για να ζήσει δέχθηκε τη θέση του  αποθηκάριου στον Δήμο του Άργους.

            Ο Γεώργιος Σέκερης, μικρότερος αδελφός των Παναγιώτη και Αθανασίου, στη Φιλική Εταιρεία μυήθηκε από τον Τσακάλωφ στη Μόσχα. Με την έκρηξη της Επανάστασης ήρθε στην Ελλάδα και έλαβε μέρος στις μάχες Δερβενακίων και Αγιονορίου. Από τις ταλαιπωρίες κλονίστηκε η υγεία του και απεβίωσε στις 12 Νοεμβρίου 1822.

            Ο Νικηφόρος Μπαμπούκης ήταν παπάς και δάσκαλος. Γεννήθηκε στα Χαλκιάνικα των Καλαβρύτων το 1784. Μυήθηκε το 1818 στην Φιλική Εταιρεία και διέδωσε την ιδέα της Επανάστασης σε προύχοντες και κληρικούς της Πελοποννήσου. Όταν προδόθηκε η δράση του και κυνηγήθηκε, διέφυγε στην Ιταλία. Όταν ξεκίνησε η Επανάσταση επέστρεψε στην Ελλάδα και έλαβε ενεργό μέρος στον Αγώνα, ως απλός στρατιώτης. Στον πόλεμο έχασε την πλούσια βιβλιοθήκη του και την πατρική του περιουσία. Μετά την Επανάσταση ίδρυσε σχολείο και δίδασκε στην Ακράτα. Απεβίωσε πάμπτωχος.

            Ο Ιωάννης Φαρμάκης γεννήθηκε στη Βλάστη Κοζάνης το 1772. Το 1817 μυήθηκε από τον Εμμ. Ξάνθο στην Φιλική Εταιρεία, στην Οδησσό. Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο και 350 παλληκάρια αμύνθηκε στη Μονή Σέκου. Ο Ολύμπιος ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη της Μονής. Φονεύθηκαν ο ίδιος, παλληκάρια του και πολλοί Τούρκοι. Ο Φαρμάκης παραδόθηκε αφού πίστεψε ότι ο Σελίχ Πασάς θα σεβόταν τη ζωή του. Αυτός έσφαξε τους συντρόφους του Φαρμάκη, και έστειλε τον ίδιο σιδηροδέσμιο στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι Οθωμανοί, αφού τον βασάνισαν, τον καρατόμησαν, το 1821.-

 (Σημ. Τα στοιχεία προέρχονται κυρίως από τα πονήματα: Ιωάννου Φιλήμονος «Φιλική Εταιρεία – Εν Ναυπλία 1834, Επανεκδ. «Κουλτούρα», «Απομνημονεύματα Εμμανουήλ Ξάνθου», Εκδ. «Καθημερινής», Ι.Κ. Μαζαράκη – Αινιάν «Η Φιλική Εταιρεία», Αθήνα 2007, Γιώργου Καραμπελιά «Φιλική Εταιρεία – Ήταν ώριμη η Επανασταση;», β΄ έκδ. συμπλ., Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2019)