Η μετατροπή των εκκλησιών σε τζαμιά είναι πράξη πολιτιστικής κάθαρσης (cultural cleansing)

 

Μετά την Αγία Σοφία, το σύμβολο του Χριστιανισμού, η Τουρκία του ισλαμιστή Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μετέτρεψε και την Μονή της Χώρας, ένα από τα διασημότερα βυζαντινά μνημεία της Κωνσταντινούπολης, σε τζαμί, μετά από περισσότερα από 70 χρόνια που ήταν μουσείο.

Η κίνηση αυτή επικρίθηκε χλιαρά από τους εκκλησιαστικούς ηγέτες και ορισμένες δυτικές χώρες, οι οποίες είπαν ότι η μεταστροφή της Αγίας Σοφίας κινδυνεύει να βαθύνει το θρησκευτικό χάσμα. Ο Ερντογάν είπε ότι απόψεις σαν κι αυτές αποτελούν παρέμβαση στα κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας και ότι είναι αποφασισμένος να προστατεύσει τα δικαιώματα των μουσουλμάνων, αναφέρεται σε δημοσίευμα του Reuters.
Σε ποια δικαιώματα των μουσουλμάνων άραγε αναφέρεται ο Τούρκος Πρόεδρος; Μήπως δεν υπάρχουν τζαμιά στην Τουρκία; Μήπως εμποδίζει κάποιος τους μουσουλμάνους στην Τουρκία να ασκήσουν τα θρησκευτικά τους δικαιώματα σε τόπους και χώρους που φτιάχτηκαν για τους μουσουλμάνους; Προφανώς η ανασφάλεια που διακατέχει τους κατακτητές Τούρκους, τους κάνει να προσπαθούν να οικειοποιηθούν και να μετατρέψουν οτιδήποτε Ελληνικό και Χριστιανικό σε κάτι που δεν θα υποδηλώνει ότι η γη που πατάνε δεν τους ανήκει.

Η αρχική εκκλησία της Χώρας, χρονολογείται στον τέταρτο αιώνα και μετατράπηκε σε τζαμί από τους Οθωμανούς. Έγινε μουσείο το 1945 και ο Ερντογάν υπέγραψε την εντολή μετατροπής ξανά σε τζαμί το 2020. Την περασμένη Δευτέρα, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης, άνοιξε ξανά ως τέμενος.

Οι εξωτερικές αίθουσες διατηρήθηκαν ως μουσείο, με τους επισκέπτες να μπορούν να θαυμάσουν τα θαυμάσια ψηφιδωτά. Οι κουρτίνες κρύβουν τα ψηφιδωτά στο τμήμα που πραγματοποιούνται οι ισλαμικές προσευχές, σύμφωνα με τις μουσουλμανικές παραδόσεις, που δεν προβλέπουν πρόσωπα στους τοίχους των τζαμιών.

Οι Τούρκοι θεωρούν ότι είναι δικαίωμα του Τουρκικού λαού να χρησιμοποιεί τη Μονή της Χώρας ως τζαμί, ειδικά από τη στιγμή που τα ψηφιδωτά διατηρήθηκαν. Μόνο οι μουσουλμάνοι Τούρκοι προβαίνουν σε μετατροπές Χριστιανικών εκκλησιών σε τζαμιά, προφανώς για να δείξουν παντού ότι κατέκτησαν την Μικρά Ασία και να πείσουν ότι η περιοχή τους ανήκει. Μάταιο όμως, καθώς όποια πέτρα και αν σηκώσεις στην Μικρά Ασία, βγάζει από κάτω Ελλάδα και Χριστιανισμό.

Η Μονή της χώρα είναι κτίσμα του ενδέκατου αιώνα που ανοικοδομήθηκε εν μέρει 200 χρόνια αργότερα μετά από σεισμό. Η εκκλησία του Αγίου Σωτήρος στη Χώρα, χτισμένη κοντά στα αρχαία τείχη της Κωνσταντινούπολης, περιλαμβάνει ψηφιδωτά και τοιχογραφίες του 14ου αιώνα που δείχνουν σκηνές από βιβλικές ιστορίες, που σοβαντίστηκαν μετά την κατάκτηση της Πόλης από τους Οθωμανούς το 1453, αλλά ήρθαν στο φως όταν - όπως η Αγία Σοφία - μετατράπηκε σε μουσείο από την κοσμική δημοκρατία της Τουρκίας το 1945.

Ο Burcin Altinsay Ozguner, επικεφαλής του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών στην Τουρκία, είπε ότι τα τεχνουργήματα της Μονής της Χώρας είναι μοναδικά και ο καλύτερος τρόπος για να είναι προσβάσιμα στους ερευνητές είναι να διατηρηθεί το κτίριο ως μουσείο.

Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι μια πράξη πολιτιστικής κάθαρσης (cultural cleansing) ήταν ο τίτλος άρθρου της Washington Post τον Ιούνιο του 2020.

Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει πει: «Αν χάσουμε την Κωνσταντινούπολη, θα χάσουμε την Τουρκία». Με τις μετατροπές των σημαντικότερων Ελληνικών Χριστιανικών Εκκλησιών σε τζαμιά, προσπαθεί να ανατρέψει τη φθίνουσα δημοτικότητά του υποστηρίζοντας έναν θρησκευτικό φονταμενταλισμό που απειλεί τις μειονότητες της Τουρκίας, τον κοσμικό χαρακτήρα της χώρας και τον ιστορικό ρόλο της Κωνσταντινούπολης ως ανεκτικής μητρόπολης όπου συνυπήρχαν μουσουλμάνοι, χριστιανοί και εβραίοι για αιώνες.

Η κοντόφθαλμη και κυνική εκστρατεία του Ερντογάν χτύπησε την καρδιά του παγκόσμιου πολιτισμού και τον ουσιαστικό χαρακτήρα της Κωνσταντινούπολης. Κατόπιν προτροπής του, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας εξέδωσε μια σκανδαλωδώς επικίνδυνη και μεγαλομανή απόφαση: η Αγία Σοφία, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO στην Κωνσταντινούπολη και παγκόσμιο σύμβολο της παγκόσμιας ιστορίας, θα πρέπει να μετατραπεί από μουσείο σε τζαμί.

Οι μετατροπές αυτές σηματοδοτούν το συμβολικό τέλος της κληρονομιάς ανεκτικότητας στην Τουρκία. Η ιστορία της Αγίας Σοφίας περιέχει την ιστορία της πόλης. Είναι μια βυζαντινή εκκλησία που κυριαρχεί στον ορίζοντα της Κωνσταντινούπολης, καθ’ όλη την ιστορία της πόλης.

Όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Πόλη το 1453, μετέτρεψαν την Αγία Σοφία σε τζαμί. Το 1935, ο Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ) την έκανε μουσείο και η Αγία Σοφία άνοιξε για όλους ως πολιτιστικός και επιστημονικός χώρος. Έγινε ένα τεράστιο τουριστικό αξιοθέατο. Οι επισκέπτες θαύμαζαν όχι μόνο τη δομή του κτιρίου, αλλά και τα στρώματα της ιστορίας που ενσωματώνει.

Η Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε το 330 μ.Χ. από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. Επέλεξε μια καταπληκτική τοποθεσία με θέα στον Βόσπορο με στρατηγικό έλεγχο του Εύξεινου Πόντου. Στη «Νέα» του Ρώμη, έχτισε μια αυτοκρατορική πρωτεύουσα που ξεπέρασε την «παλαιά» Ρώμη. Ο γιος του έχτισε την πρώτη εκκλησία αφιερωμένη στην Του Θεού Σοφία, την Αγία Σοφία. Εκεί ο πατριάρχης τελούσε τις ακολουθίες παρουσία του αυτοκράτορα και της αυτοκράτειρας καθώς και του κόσμου.

Το 537, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, του οποίου η κυριαρχία εκτεινόταν από την Ιταλία ως το Σινά, έφτιαξε την Αγία Σοφία όπως την γνωρίζουμε σήμερα, ως έκφραση δύναμης και ευσέβειας.

Διακοσμημένη με χρωματιστά μάρμαρα σε αντίθεση, από όλα τα μέρη της Μεσογείου, ολόκληρη η εσωτερική επιφάνεια της Αγίας Σοφίας έλαμπε με χρυσά και ασημένια ψηφιδωτά που ανακλούσαν το φως που πλημμύριζε μέσα από τα πολλά παράθυρά της. Η αρχική εκκλησία του Ιουστινιανού είχε μια εσωτερική διακόσμηση: έναν μνημειώδη, αστραφτερό σταυρό στον τρούλο, που έχει αφαιρεθεί. Στα τέλη του ενάτου αιώνα προστέθηκαν τα ψηφιδωτά: η Παναγία και το Θείο Βρέφος στον τρούλο του Ιερού, με τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ εκατέρωθεν. Οι μεταγενέστεροι ηγεμόνες, συμπεριλαμβανομένης της αυτοκράτειρας Ζωής, πρόσθεσαν χρυσά ψηφιδωτά πορτρέτα και χριστιανικές εικόνες.

Η μεγάλη εκκλησία καθιέρωσε το πρότυπο. Οι Άραβες δημιούργησαν τα πρώτα τους τζαμιά με βάση τους χριστιανικούς θόλους των Βυζαντινών. Έτσι, όταν ο Τούρκος Σουλτάνος Μωάμεθ ο πορθητής έσπασε τα τριπλά τείχη και μπήκε στην Κωνσταντινούπολη τον Μάιο του 1453, διέταξε το σύμβολο της πόλης, η Αγία Σοφία, να μετατραπεί σε τζαμί αντί να την καταστρέψει.

Σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο, τα πρόσωπα από τα ψηφιδωτά είτε αφαιρέθηκαν είτε σοβαντίστηκαν, κάτι που αποτέλεσε τεράστια απώλεια και μια προειδοποίηση για το τι θα μπορούσε να συμβεί ξανά. Οι Τούρκοι σήμερα καλύπτουν τα ψηφιδωτά με κουρτίνες ειδικά κατά τη διάρκεια των μουσουλμανικών προσευχών.

Περιορίζοντας την πρόσβαση στη μεγαλύτερη ιστορική κληρονομιά της Κωνσταντινούπολης, ο Ερντογάν επιτίθεται στις κοσμοπολίτικες παραδόσεις που κάνουν την Πόλη και την ίδια την Τουρκία σταυροδρόμι του κόσμου. Είναι μια πράξη πολιτιστικής κάθαρσης (cultural cleansing) αναφέρεται χαρακτηριστικά στο άρθρο της Washington Post.

Αυτή είναι μια απόφαση ενός πολιορκημένου απόλυτου μονάρχη - του πιο επικίνδυνου - που υποκινείται από την επιθυμία να τιμωρήσει τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης που δεν τον ψήφισαν και από την επιθυμία να εδραιώσει τη θέση του προκαλώντας θρησκευτική εχθρότητα μεταξύ των ευσεβών ψηφοφόρων του και εκείνων που συνδέονται με τις κοσμικές παραδόσεις.

Η Αγία Σοφία ανήκει στον κόσμο. Η μοίρα της δεν σχετίζεται μόνο με την Τουρκική κυριαρχία, όπως επιμένει ο Ερντογάν. Δυστυχώς, η UNESCO, ο ΟΗΕ, η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και οι διάφορες λαλήστατες για άλλα θέματα ΜΚΟ, ασχολούνται επιλεκτικά με «δικαιώματα» και όχι καθολικά, ως οφείλουν.

cosmostatus