Ανακοίνωση του Πατριαρχείου Μόσχας σχετικά με την περί Εξαρχίας διαμαρτυρία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας

Τα μέλη της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας έλαβαν γνώση του ανακοινωθέντος της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, το οποίο δημοσιεύθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2022 και είναι αφιερωμένο στη σύσταση της Πατριαρχικής Εξαρχίας Αφρικής από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας θεωρεί απαραίτητο να απαντήσει στις προσπάθειες να διαστρεβλωθούν οι πραγματικές αιτίες και οι συνθήκες ιδρύσεως της Εξαρχίας, οι οποίες καταβλήθηκαν στο εν λόγω έγγραφο.

Η απόφαση του Πατριαρχείου Μόσχας ερμηνεύεται στο ανακοινωθέν ως «ἐκ τοῦ γεγονότος τῆς ἀναγνωρίσεως ἐκ μέρους τοῦ Μακαριωτάτου Πάπα καὶ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καὶ πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου Β´ τοῦ Αὐτοκεφάλου τῆς Ὀρθοδόξου Οὐκρανικῆς Ἐκκλησίας».

Αυτού του είδους ο ισχυρισμός θεμελιώνεται επί μιας προφανώς ψευδούς θέσεως, καθότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως υπήρχε, έτσι και εξακολουθεί να υπάρχει έως σήμερα, ως αυτοτελές διοικητικώς τμήμα της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Κανένα αυτοκέφαλο δεν ζήτησε και δεν έλαβε η Ουκρανική Εκκλησία. Τουναντίον, απέρριψε διαρρήδην την επιβληθείσα σε αυτήν έξωθεν και με την υποστήριξη των τότε πολιτειακών Αρχών της χώρας και των σχισματικών διαδικασία παραχώρησης του λεγόμενου τόμου αυτοκεφαλίας. Αυτά έχουν επανειλημμένως και δημοσίως αναφερθεί στις επίσημες δηλώσεις της Συνόδου της Ιεραρχίας και της Ιεράς Συνόδου της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, στις ομιλίες των ιεραρχών, των κληρικών, των μοναζόντων και των λαϊκών αυτής, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων επιθυμούσαν και επιθυμούν να διατηρήσουν την ενότητα με το Πατριαρχείο Μόσχας.

Το λεγόμενο αυτοκέφαλο παραχωρήθηκε από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως όχι στην κανονική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία – τη μεγαλύτερη ομολογία της Ουκρανίας η οποία αριθμεί σήμερα 108 επισκόπους, 12.381 ενορίες, 12.513 κληρικούς, 260 ιερές μονές και 4.630 μονάζοντες – αλλά σε ομάδα σχισματικών, οι οποίοι αποσχίσθηκαν από αυτήν και εξακολουθούν να την πολεμούν. Βάσει ακριβώς αυτών των ατόμων, τα οποία δεν διαθέτουν έγκυρη χειροτονία και την χάρη της ιεροσύνης, και των ομοφρόνων αυτών το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως συγκρότησε κατά παράβαση των κανόνων μια «αυτοκέφαλη εκκλησία». Αυτή ακριβώς τη σχισματική δομή, που στερείται χάριτος, δέχθηκε σε κοινωνία ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος.

Η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με λύπη επισημαίνει την αλλοίωση της ορθόδοξης εκκλησιολογίας, η οποία εκδηλώθηκε στην υλοποίηση του σεναρίου του λεγόμενου ουκρανικού αυτοκεφάλου. Η αλλοίωση αυτή ωστόσο δεν διεπράχθη από τη Ρωσική Εκκλησία, όπως ισχυρίζεται το ανακοινωθέν της Συνόδου της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας. Εντοπίζεται στις ενέργειες του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο παρανόμως εισπήδησε στην Ουκρανία, καθώς και στις δηλώσεις των υψηλών εκπροσώπων του. Οι προσπάθειες καθιερώσεως του πρώτου στα δίπτυχα Προκαθημένου ως «πρώτου άνευ ίσων» στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ο οποίος δήθεν κατέχει το αποκλειστικό δικαίωμα κατά την κρίση του να χορηγεί και να αίρει τα αυτοκέφαλα, να αποσπά τμήματα των κατά τόπους Εκκλησιών, να ανακαλεί μονομερώς έγγραφα με ιστορία πλέον των τριακοσίων ετών, να ακυρώνει αυταρχικώς δικαστικές αποφάσεις των Ιερών Συνόδων Ιεραρχίας των άλλων αυτοκεφάλων Εκκλησιών, να «αποκαθιστά» αυθαιρέτως στην ιεροσύνη πρόσωπα, τα οποία ουδέποτε δεν την διέθεταν, συνιστούν προφανή αποστασία από την περί Εκκλησίας διδασκαλία των Αγίων Πατέρων και την μακραίωνη ορθόδοξη παράδοση.

Τα μέλη της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας ενθυμούνται τις ομιλίες των Προκαθημένων της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας υπέρ της κανονικής Εκκλησίας στην Ουκρανία στους κόλπους του Πατριαρχείου Μόσχας, συμπεριλαμβανομένων των δηλώσεων του Μακαριωτάτου Πατριάρχη Θεοδώρου, στις οποίες προέβαινε κατ’ επανάληψιν κατά το παρελθόν μέχρι πρότινος. Όπως μαρτυρούσε η Αυτού Μακαριότητα σε μια από τις συνεντεύξεις του το 2016, πάντοτε ακολουθούσε μια «τέτοια θέση, ότι η Ουκρανική Εκκλησία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας». Το 2018 επισκεπτόμενος την Οδησσό, ο Προκαθήμενος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας προέτρεπε τους πιστούς να μείνουν αφοσιωμένοι στην «κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας υπό τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Ονούφριο».

Όμως, στις 8 Νοεμβρίου 2019 ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Θεόδωρος αιφνιδίως δήλωσε ότι αναγνωρίζει την ουκρανική σχισματική ομάδα, άρχισε να μνημονεύει τον ηγήτορά της στις ιερές ακολουθίες και στις 13 Αυγούστου 2013 τον δέχθηκε σε ευθεία ευχαριστιακή κοινωνία.

Όπως είναι γνωστό, η αναγνώριση της σχισματικής δομής στην Ουκρανία από τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Θεόδωρο δεν έγινε αποδεκτή μεταξύ άλλων και εντός της ίδιας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας. Πολλοί κληρικοί της τάχθηκαν δημοσίως υπέρ της κανονικής Ουκρανικής Εκκλησίας, εκδήλωσαν τη διαφωνία τους με την σαφώς παράνομη απόφαση του Προκαθημένου τους και δεν επιθύμησαν να υπάγονται κανονικά σε εκείνον, ο οποίος ακολούθησε την οδό του σχίσματος.

Επί μια διετία η Ρωσική Εκκλησία δεν ανταποκρινόταν στις αιτήσεις των Αφρικανών κληρικών, αποδέκτης των οποίων έγινε, αλλά ανέμενε υπομονετικά ότι ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Θεόδωρος θα αλλάξει την απόφασή του. Όμως, στο διάστημα, που μεσολάβησε, ο Μακαριώτατος δεν περιορίσθηκε μόνον στη μνημόνευση στα Δίπτυχα των Ορθοδόξων Προκαθημένων του επικεφαλής μιας εκ των ουκρανικών σχισματικών ομάδων, αλλά και δέχθηκε σε ευχαριστιακή κοινωνία αυτόν και άλλους «ιεράρχες» αυτής της δομής. Αυτά τα θλιβερά γεγονότα έπεισαν την Ιερά Σύνοδο της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας για την ανάγκη να ανταποκριθεί στις αιτήσεις που υποβλήθηκαν και υπ’ αυτές τις εξαιρετικές περιστάσεις να ιδρύσει την Πατριαρχική Εξαρχία στην Αφρική.

Αυτή η κάθε άλλο παρά εύκολη απόφαση, η οποία ελήφθη υπό το καθεστώς της αναγνωρίσεως των Ουκρανών σχισματικών από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, με κανέναν τρόπο δεν αποτελεί έκφραση διεκδικήσεων επί του κανονικού εδάφους της παλαιφάτου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας, αλλά επιδιώκει έναν και μοναδικό σκοπό: να παράσχουμε κανονική προστασία σε εκείνους τους ορθοδόξους κληρικούς της Αφρικής, οι οποίοι δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν στην παράνομη νομιμοποίηση του σχίσματος.

Προτρέπουμε τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο Β΄ και τους ιεράρχες της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Αλεξανδρείας να άρουν την υποστήριξή τους προς το ουκρανικό σχίσμα και να επανέλθουν στην κανονική οδό, προκειμένου να διαφυλάξουμε την ενότητα της Αγίας Ορθοδοξίας.

Τμήμα Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων Πατριαρχείου Μόσχας