Σχόλιο «Μαμά Μπαμπάς και Παιδιά»: Είναι η έκτρωση «επιλογή γονεϊκότητας» και ικανοποίηση του δικαιώματος της γυναίκας για σωματική αυτοδιάθεση; Μπορεί η εμπορευματοποίηση και εκμετάλλευση της γυναικείας μήτρας να γίνει αναπαραγωγικό δικαίωμα του ομόφυλου ανδρικού ζεύγους; Μπορεί η δωρεά σπερματοζωαρίων ή ωαρίων, η εμφύτευση ξένων εμβρύων, η ομόφυλη σύζευξη να θεωρηθούν ισότιμες «επιλογές γονεϊκότητας» για τα ομόφυλα ζεύγη;
Μπορούν τα παιδιά να είναι «επιθυμητά ή ανεπιθύμητα», να εμπορευματοποιούνται, να επιλέγονται, να απορρίπτονται, να γίνονται εργαλεία δικαίωσης των σεξουαλικών επιλογών των ενηλίκων; Προάγουν αυτές οι τακτικές την ατομική ευεξία, την ευημερία της οικογένειας και την κοινωνίας; Και επιπλέον…. Είναι δημοκρατικό να λαμβάνονται αποφάσεις σε επίπεδο ΟΗΕ που δεσμεύουν διαχρονικά όλο το κόσμο και ειδικότερα τη δική μας κοινωνία, χωρίς να έχει προηγηθεί ενημέρωση και συγκατάθεση αυτής της κοινωνίας; Και ο λόγος για τη «Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία και Δικαιώματα» τα οποία καλείται να ενστερνισθεί και ο Ελληνικός λαός, χωρίς να έχει προηγηθεί ούτε η ανάλυσή τους ούτε η συναίνεση και αποδοχή των μακροπρόθεσμων συνεπειών τους.
___________________________
Center for Family and Human Rights, C-Fam.
Από την Rebecca Oas,
Διευθύντρια Έρευνας,C-Fam.
Ph.D Γενετικής και Μοριακής Βιολογίας,
3 Φεβρουαρίου 2021
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η φράση «Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία και Δικαιώματα», Sexual and Reproductive Health and Rights, SRHR, απαντάται σε κάθε πτυχή των διεκδικήσεων και του προγραμματικού έργου των οργανισμών του ΟΗΕ και της γραμματείας του ΟΗΕ. Εμφανίζεται συχνά στις δημοσιεύσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, World Health Organization (WHO), του Ταμείου Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών, United Nations Population Fund, (UNFPA) και άλλων οργανισμών, καθώς και σε ανακοινώσεις υψηλόβαθμων αξιωματούχων όπως του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Αλλά αυτή η ορολογία ποτέ δεν συμφωνήθηκε ούτε και ορίστηκε στα ψηφίσματα που διαπραγματεύθηκαν τα κράτη μέλη του ΟΗΕ, παρά τις έντονες προσπάθειες ορισμένων κυβερνήσεων να λάβει έγκριση από τη Γενική Συνέλευση. Οι εκάστοτε προσπάθειες να καθορισθεί με σαφήνεια το περιεχόμενο και το νόημα της «Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας και Δικαιωμάτων, SRHR», αναδεικνύουν κάθε φορά την υφιστάμενη διαμάχη, την έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ της γραφειοκρατίας των Ηνωμένων Εθνών και της συναίνεσης των κρατών μελών, καθώς και τους σοβαρούς λόγους για τους οποίους εκείνα τα κράτη συνεχίζουν να αντιτίθενται στη χρήση του.
Κάιρο, Πεκίνο και «Σεξουαλικά δικαιώματα»
Στο διεθνές Συνέδριο-Ορόσημο για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη του 1994, International Conference on Population and Development, (ICPD) στο Κάιρο, το διαπραγματευθέν Πρόγραμμα Δράσης περιέλαβε πολλές αναφορές τη «Σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, Sexual and Reproductive Health, SRH» καθώς και τα «Αναπαραγωγικά δικαιώματα, Reproductive Rights,RR)1. Οι δύο όροι καθορίσθηκαν ο ένας σε σχέση με τον άλλο, αλλά πάντα ανεξάρτητα. Τον επόμενο χρόνο, η τέταρτη Παγκόσμια Διάσκεψη για τα Γυναικεία ζητήματα, που πραγματοποιήθηκε επίσης στο Πεκίνο περιέλαβε στα συμπεράσματά της και εκείνα της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνου, οπότε περιλαμβάνονται επίσης οι όροι «σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, SRH» και τα «αναπαραγωγικά δικαιώματα, RR», με αναφορές στο αποτέλεσμα της ICPD. Κανένα συνέδριο όμως δεν συμφώνησε να χρησιμοποιήσει τον όρο «Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία και Δικαιώματα» ή SRHR2, δηλαδή τους δύο όρους σε συνδυασμό. Αυτό δεν ήταν τυχαίο.
Τα κράτη μέλη δεν ήθελαν να δώσουν κύρος στην έννοια των «σεξουαλικών δικαιωμάτων» που περιλαμβάνονται στην εξαιρούμενη φράση. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ο κύριος λόγος για αυτόν τον αποκλεισμό είναι ότι η φράση «σεξουαλικά δικαιώματα» διαμορφώνει μια θετική επιβεβαιωτική κρίση και στάση απέναντι στη σεξουαλική δραστηριότητα που δεν είναι «αναπαραγωγική», όπως για παράδειγμα τη σεξουαλική δραστηριότητα μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου ή ακόμη και τη περιστασιακή σεξουαλική δραστηριότητα εκτός γάμου, όπου δεν υφίσταται καθόλου η προοπτική της αναπαραγωγής.
Σύμφωνα με τους Βραζιλιάνους μελετητές και ακτιβιστές Sonia Corrêa και Maria Betânia Niavila, η φράση «σεξουαλικά δικαιώματα» προτάθηκε για ένταξη «στα πλαίσια μιας “στρατηγικής” διαπραγμάτευσης» στο Κάιρο, με απώτερο στόχο να διασφαλιστεί η υιοθέτηση των «αναπαραγωγικών δικαιωμάτων». Προτάθηκαν εκ νέου στο Πεκίνο, αλλά και πάλι απορρίφθηκαν, κατά κύριο λόγο λόγω της προέλευσης του όρου και της στενής του σχέσης με τον ομοφυλοφιλικό και λεσβιακό ακτιβισμό3.
Στη δεκαετία του 1990, όπως και σήμερα δύο από τα πιο αμφιλεγόμενα κοινωνικά ζητήματα στις διεθνείς διαπραγματεύσεις ήταν η άμβλωση και τα ζητήματα σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου ( Sexual Orientation and Gender Identity, SOGI). Τα συνέδρια στο Κάιρο και το Πεκίνο τα αντιμετώπισαν με διαφορετικούς τρόπους. Όσον αφορά το ζήτημα SOGI, «Σεξουαλικού προσανατολισμού και Ταυτότητας φύλου», αποκλείστηκαν εντελώς οι άμεσες αναφορές σε αυτό αλλά και η πιο «ευφημιστική» διατύπωσή του ως «Σεξουαλικών Δικαιωμάτων». Όσον αφορά την άμβλωση, έπρεπε να βρεθεί συναίνεση. Τα SRH και RR ορίστηκε στο Κάϊρο ότι περιλαμβάνουν και την άμβλωση μόνο όπου αυτή είναι νόμιμη, και το καθεστώς της άμβλωσης στο νόμο θα καθοριζόταν αποκλειστικά από τις μεμονωμένες χώρες. Συμπεριλήφθηκαν και άλλες προειδοποιήσεις, όπως το γεγονός ότι «πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για την εξάλειψη της ανάγκης για άμβλωση» και ότι «οι γυναίκες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες για τη διαχείριση των επιπλοκών που προκύπτουν από την άμβλωση. Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες μετά την άμβλωση, η εκπαίδευση και ο οικογενειακός προγραμματισμός θα πρέπει να προσφέρονται άμεσα, κάτι που θα βοηθήσει επίσης στην αποφυγή επαναλαμβανόμενων αμβλώσεων»4
Αυτοί οι ορισμοί, ενώ είναι ατελείς - διότι ακόμη και όπου η άμβλωση είναι νόμιμη είναι ένα προβληματικό δικαίωμα - θέτουν πολλά σημαντικά όρια. Η άμβλωση στα έγγραφα συναίνεσης του Καΐρου και του Πεκίνου περιγράφηκε με αρνητικό τρόπο σε σχέση με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα Η άμβλωση θεωρούνταν παράνομη σε πολλές χώρες και ήταν κάτι που έπρεπε να αποφευχθεί, ειδικά όταν «δεν ήταν ασφαλής». Αλλά το πιο σημαντικό, η άμβλωση δεν καθιερώθηκε διεθνώς ως ανθρώπινο δικαίωμα, γεγονός που ισχύει μέχρι σήμερα.
Ο συνασπισμός που προωθεί τα SRHR
Σύμφωνα με τη Βραζιλιάνα μελετητή Laura Davis Mattar, η σχετικά μεγαλύτερη αρχική επιτυχία των «αναπαραγωγικών δικαιωμάτων» έναντι των «σεξουαλικών δικαιωμάτων» οφειλόταν στη συνοχή του φεμινιστικού κινήματος γύρω από τα πρώτα, ενώ τα τελευταία υποστηρίχθηκαν μόνο από μεμονωμένες φεμινίστριες καθώς και από gay και λεσβιακές ομάδες: «Η αποτυχία αυτών των ομάδων να αναπτύξουν μεταξύ τους τον απαραίτητο σύνδεσμο για να διαμορφώσουν αποτελεσματικές στρατηγικές, υπονόμευσαν τις αξιώσεις τους για αυτά τα δικαιώματα»5.
Στο τελευταίο όμως τέταρτο του 20ού αιώνα, μετά από τα συνέδρια του Καΐρου και του Πεκίνου, η πρόοδος που σημείωσαν οι ακτιβιστές των ομοφυλόφιλων και των λεσβιών (και όλο περισσότερο των τρανσέξουαλ) ξεπέρασε με πολλούς τρόπους αυτά που πέτυχαν οι υποστηρικτές της άμβλωσης. Ενώ και τα δύο θέματα εξακολουθούν να απέχουν πολύ από την παγκόσμια συναίνεση, τα εμπόδια για τον ορισμό και την ένταξη των «σεξουαλικών δικαιωμάτων» στις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις μειώνονται όλο και περισσότερο.
Ίσως δεν είναι άμεσα εμφανές, αλλά εκείνοι που προωθούν την άμβλωση και εκείνοι που προωθούν την κοινωνική αποδοχή των ομόφυλων σεξουαλικών σχέσεων (όπου η εγκυμοσύνη είναι φυσικώς αδύνατη) έχουν λόγους να ενωθούν και ανακαλύπτουν όλο και περισσότερα κοινά, βασισμένοι σε φιλοσοφικούς και στρατηγικούς λόγους. Και οι δύο ομάδες μοιράζονται την άποψη ότι η γενετήσια σχέση είναι εντελώς ξεχωριστή από την αναπαραγωγή και ότι πρέπει να λαμβάνουν μέρος σε αυτή μόνο για ευχαρίστηση (εκτός εάν η εγκυμοσύνη είναι το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα στις περιπτώσεις όπου το σεξ είναι ετεροφυλόφιλο.) Επίσης, και οι δύο ομάδες έχουν λόγους να υποστηρίζουν τη SRHR γλώσσα. Για τους ακτιβιστές του SOGI , τα SRHR θα προωθούσαν τα αόριστα «σεξουαλικά δικαιώματα». Για τους ακτιβιστές των αμβλώσεων, θα αποτελούσαν απελευθέρωση από τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν από ορισμένους όρους της συμφωνίας του Καΐρου.
Στη τελική ευθεία με τη βοήθεια της γραμματείας και των υπηρεσιών του ΟΗΕ
Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, παραμένει σταθερή πρακτική η μεμονωμένη αναφορά σε SRH και RR, και μόνο στη βάση που αυτά αναφέρονται στους Στόχους Αειφόρου Ανάπτυξης που εγκρίθηκαν το 2015:
«Διασφάλιση καθολικής πρόσβασης στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία (SRH) και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα (RR) όπως συμφωνήθηκε σύμφωνα με το Πρόγραμμα Δράσης της Διεθνούς Διάσκεψης για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη και την Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου και τα έγγραφα αποτελεσμάτων των διασκέψεων αναθεώρησης»6.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί εδώ ότι κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που οδήγησαν σε αυτήν τη διατύπωση στην Ατζέντα για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του 2030, η «συνδυαστική» φράση SRHR προτάθηκε και απορρίφθηκε επανειλημμένα. Η αναφορά της επίσης στις «διασκέψεις αναθεώρησης» είναι αμφιλεγόμενη, δεδομένου ότι η 20ετής αναθεώρηση της ICPD πραγματοποιήθηκε σε μια σειρά περιφερειακών συναντήσεων και αυτά τα περιφερειακά αποτελέσματα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι θα ισχύσουν και για τις περιοχές που δεν διαπραγματεύτηκαν για αυτά. Ούτε αυτά τα περιφερειακά αποτελέσματα εγκρίθηκαν επίσημα από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Όμως παρά το γεγονός πως δεν έγινε καθολικά αποδεκτός ο όρος «Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία και Δικαιώματα, SRHR», ωστόσο οι τοπικές αναθεωρητικές διασκέψεις, όπως επίσης και οι διασκέψεις του ΟΗΕ που διεξήχθησαν μετά το 2015 και οι εκθέσεις της γραμματείας του ΟΗΕ κατά την ίδια περίοδο, περιλαμβάνουν συχνά αυτή τη φράση, SRHR. Παρομοίως, αναφορές στη SRHR έχουν γίνει πανταχού παρούσες σε όλο το υπόλοιπο σύστημα του ΟΗΕ.
Ορισμένες κυβερνήσεις και ακτιβιστές που προωθούν τα SRHR δικαιολογούν τη στάση τους λέγοντας ότι τα «σεξουαλικά δικαιώματα» υπονοούνται έμμεσα στα έγγραφα αποτελεσμάτων του Καΐρου και του Πεκίνου. Υπογραμμίζουν ιδιαίτερα τη γλώσσα που χρησιμοποιείται στην πλατφόρμα δράσης του Πεκίνου σχετικά με τη σεξουαλική αυτονομία των γυναικών.
Η παράγραφος 96 της πλατφόρμας δράσης του Πεκίνου αναφέρει ότι οι γυναίκες έχουν «δικαίωμα να έχουν τον έλεγχο και να αποφασίζουν ελεύθερα και υπεύθυνα για θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητά τους, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας τους, χωρίς εξαναγκασμό, διακρίσεις και βία»7.
Όμως, αυτή η φράση δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως υποστήριξη μιας απεριόριστης σεξουαλικής αυτονομίας ή υποστήριξη της έννοιας των «σεξουαλικών δικαιωμάτων». Πρέπει να ερμηνευθεί μέσα στο πλαίσιο ολόκληρης της παραγράφου, η οποία μιλά για το πώς «η ισότητα στις σχέσεις μεταξύ γυναικών και ανδρών σε θέματα σεξουαλικών σχέσεων και αναπαραγωγής, συμπεριλαμβανομένου του πλήρους σεβασμού της ακεραιότητας του ατόμου, απαιτούν αμοιβαίο σεβασμό, συγκατάθεση και κοινή ευθύνη στη σεξουαλική συμπεριφορά και τις συνέπειές της.»
Και επίσης η ερμηνεία της πρέπει να ενταχθεί στο γενικότερο πλαίσιο της Πλατφόρμας Δράσης, ότι δηλαδή αυτή επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στην προστασία της οικογένειας ως «ομαδικής μονάδας». Ενώ εργάζεται για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του προγαμιαίου σεξ και των ομοφυλοφιλικών σχέσεων, της εγκυμοσύνης των εφήβων και του HIV / AIDS, το πράττει στα πλαίσια της στρατηγικής της. Δεν εισάγει θετική κανονιστική απόφαση ώστε να υπάρξει ισότιμη αποδοχή και ανοχή σε αυτές τις καταστάσεις.
Άλλα μέρη του "συστήματος των Ηνωμένων Εθνών" είναι ακόμη πιο διπρόσωπα και προσπαθούν να κατασκευάσουν τα «σεξουαλικά δικαιώματα» μέσα από γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Τον Δεκέμβριο του 1996, πραγματοποιήθηκε μια συνάντηση στο Glen Cove της Νέας Υόρκης, η οποία συγκλήθηκε από τον UNFPA και τους τομείς ανθρωπίνων και γυναικείων δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών (των οποίων οι σύγχρονες εκδόσεις είναι γνωστές ως Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR), και ως Γυναίκες του ΟΗΕ, (UN Women). Ο σκοπός της συνάντησης ήταν να ενισχυθεί «Το ηθικό και νομικό πλαίσιο για την αναγνώριση των αναπαραγωγικών και σεξουαλικών δικαιωμάτων ως ανθρωπίνων δικαιωμάτων», με έμφαση στη παρακολούθηση εκ μέρους του ΟΗΕ της εφαρμογής των σχετικών συνθηκών. Ο επίσημος τίτλος της συνάντησης ήταν «Η προσέγγιση της υγείας των γυναικών από την σκοπιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με έμφαση στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα δικαιώματα».
Κατόπιν των ανωτέρω, οι ελεγκτικοί φορείς άρχισαν να πιέζουν επιθετικά τις χώρες που είχαν επικυρώσει τις αντίστοιχες συνθήκες, για να ελευθερώσουν τους νόμους περί άμβλωσης και να καθιερώσουν την αντίληψη SOGI ως βάση για «μη διακρίσεις», ενώ η ορολογία των SRHR εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλους τους οργανισμούς του ΟΗΕ, συχνά χωρίς να γίνεται καμία προσπάθεια από τον ΟΗΕ να τα ορίσει επίσημα.
Τον Νοέμβριο του 2019, το UNFPA χρηματοδότησε μια σύνοδο κορυφής στο Ναϊρόμπι της Κένυας, για να τιμήσει τα 25 χρόνια από τη διάσκεψη της ICPD στο Κάϊρο. Το αποτέλεσμα ήταν μία μάλλον προκαθορισμένη δήλωση, μη δεσμευτική, αποτέλεσμα περισσότερο «παγκόσμιων ανταλλαγών απόψεων» παρά διαπραγματεύσεων. Σε αυτό το κείμενο, υπάρχουν πολλές αναφορές στα SRHR, η πρώτη μάλιστα συνδέεται με την ακόλουθη αναφορά:
Ο όρος «σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και δικαιώματα» χρησιμοποιείται στο Στρατηγικό Σχέδιο UNFPA (2018-2021), παράγραφοι 23 και 31, που εγκρίθηκε από την Εκτελεστική Επιτροπή του UNDP / UNFPA / UNOPS με την απόφαση 2017/23 στις 11 Σεπτεμβρίου 20178.
Ενώ αυτή η αναφορά χρησιμεύει για να αποδείξει ότι η φράση «Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία και Δικαιώματα, SRHR», προϋπάρχει σε ένα έγγραφο του UNFPA, σε καμία από τις δύο παραγράφους που παρατίθενται δεν παρέχεται πραγματικός ορισμός γι' αυτά τα δικαιώματα. Σε αυτή την ασταθή βάση, η δήλωση του Ναϊρόμπι συνεχίζει και δεσμεύεται να επιτύχει τη «καθολική πρόσβαση στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και δικαιώματα ως μέρος της παγκόσμιας κάλυψης υγείας, Universal Health Coverage, UHC». Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη «δέσμευσή μας να αγωνιστούμε», μεταξύ άλλων, για «την πρόσβαση σε ασφαλή άμβλωση με την πλήρη υποστήριξη της νομοθεσίας». Η επικύρωση για αυτό παρέχεται από μια άλλη υποσημείωση, σύμφωνα με την οποία η διαδικασία αυτή «καθοδηγείται περαιτέρω από τον διευρυμένο ορισμό των παρεμβάσεων SRHR, όπως προτείνεται στην έκθεση της Επιτροπής Guttmacher / Lancet για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και δικαιώματα (Μάιος 2018)9». Αυτή η έκθεση της Επιτροπής Guttmacher / Lancet καθίσταται όλο και περισσότερο ένας επίσημος ορισμός του όρου SRHR, απέναντι στις Υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών και τη Γραμματεία, παρόλο που δεν έχει τεθεί σε διαπραγμάτευση ούτε έχει συμφωνηθεί από τα κράτη μέλη του ΟΗΕ.
Προς έναν γραφειοκρατικό ορισμό των SRHR
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η ορολογία SRHR χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο από τις οντότητες του ΟΗΕ (αν και δεν έγινε ποτέ δεκτή από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ), χωρίς ωστόσο να διατίθεται ευρέως αποδεκτός ορισμός από τους χρήστες του. Σε μια έκθεση που ανέθεσε το UNFPA το 2017, η λογιστική εταιρεία KPMG αναγνωρίζει ότι «τα SRHR είναι ένας σύνθετος όρος που περιλαμβάνει πολλά ειδικότερα στοιχεία αλλά χωρίς έναν μονήρη, ενιαίο, συμφωνημένο ορισμό10».
Το 2018, η Επιτροπή Guttmacher / Lancet για τα SRHR πρότεινε έναν ολοκληρωμένο ορισμό που απολαμβάνει ευρείας αποδοχής από εκείνους τους οργανισμούς που χρησιμοποιούν πιο συχνά τον όρο εδώ και χρόνια. «Τώρα είναι η ώρα να αγκαλιάσουμε τα SRHR στο σύνολό τους», αναφέρει το άρθρο. Σημειώνει επίσης τους λόγους για τους οποίους τα «σεξουαλικά δικαιώματα» παραμένουν ξεκομμένα από τις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις:
«Ορισμένες κυβερνήσεις αντιστάθηκαν να συμπεριλάβουν τον όρο σεξουαλικά δικαιώματα στα έγγραφα συναίνεσης επειδή δεν ήταν διατεθειμένοι να εγκρίνουν το δικαίωμα των γυναικών και των κοριτσιών στη σωματική αυτονομία, τα δικαιώματα των εφήβων να λαμβάνουν ανεξάρτητες αποφάσεις σχετικά με τη σεξουαλική δραστηριότητα ή την αποδοχή διαφορετικών σεξουαλικών προσανατολισμών και ταυτοτήτων φύλου.12»
Κατέστησε επίσης σαφές ότι η «ασφαλής» άμβλωση – όχι μόνο όπου είναι νόμιμη σε εθνικό επίπεδο– πρέπει να θεωρείται ανθρώπινο δικαίωμα.
Ο ολοκληρωμένος ορισμός των SRHR παρουσιάζεται από την Επιτροπή ως εξής:
Η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία είναι η κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας σε σχέση με όλες τις πτυχές της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγής, όχι απλώς η απουσία ασθένειας, δυσλειτουργίας ή αναπηρίας. Επομένως, μια θετική προσέγγιση στη σεξουαλικότητα και την αναπαραγωγή πρέπει να αναγνωρίζει τον ρόλο που διαδραματίζουν οι ευχάριστες σεξουαλικές σχέσεις, η εμπιστοσύνη και η επικοινωνία στην προώθηση της αυτοεκτίμησης και της γενικής ευημερίας. Όλα τα άτομα έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν αποφάσεις που αφορούν τη διαχείριση του σώματός τους, και να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες που υποστηρίζουν αυτό το δικαίωμα. Η επίτευξη της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας βασίζεται στην υλοποίηση των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, τα οποία βασίζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των ατόμων για :
- Σεβασμό στη σωματική ακεραιότητα, το απόρρητο και την προσωπική τους αυτονομία.
- Δικαίωμα να προσδιορίζουν ελεύθερα τη δική τους σεξουαλικότητα, συμπεριλαμβανομένου του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας και έκφρασης του φύλου.
- Να αποφασίζουν εάν και πότε θα είναι σεξουαλικά ενεργοί.
- Να επιλέγουν τους σεξουαλικούς συντρόφους τους.
- Να έχουν ασφαλείς και ευχάριστες σεξουαλικές εμπειρίες.
- Να αποφασίσουν εάν, πότε, και με ποιον θα παντρευτούν.
- Να αποφασίσουν εάν, πότε και με ποιο τρόπο θα αποκτήσουν ένα παιδί ή περισσότερα παιδιά και πόσα παιδιά θα έχουν.
- Να έχουν πρόσβαση κατά τη διάρκεια της ζωής τους στις πληροφορίες, τους πόρους, τις υπηρεσίες και την απαραίτητη υποστήριξη για την επίτευξη όλων των παραπάνω, χωρίς διακρίσεις, εξαναγκασμούς, εκμετάλλευση και βία13.
Η επιτροπή Guttmacher / Lancet αποπειράται περαιτέρω να ορίσει τι συνιστά «απαραίτητες» υπηρεσίες υγείας για όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ.
Οι βασικές υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας πρέπει να πληρούν τις προδιαγραφές εξασφάλισης της Δημόσιας Υγείας και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και να είναι σε συμφωνία με το πλαίσιο «Διαθεσιμότητας, Προσβασιμότητας, Αποδοχής και Ποιότητας» του δικαιώματος στην υγεία.
Οι υπηρεσίες πρέπει να περιλαμβάνουν:
- Ακριβείς πληροφορίες και συμβουλές για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, συμπεριλαμβανομένης της τεκμηριωμένης, συμπεριληπτικής σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
- Πληροφορίες, συμβουλές και φροντίδα που σχετίζονται με τη σεξουαλική λειτουργία και ικανοποίηση.
- Πρόληψη, ανίχνευση και διαχείριση της σεξουαλικής βίας και της βίας και του εξαναγκασμού λόγω του φύλου.
- Επιλογή ασφαλών και αποτελεσματικών μεθόδων αντισύλληψης.
- Ασφαλή και αποτελεσματική φροντίδα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον τοκετό.
- Ασφαλείς και αποτελεσματικές υπηρεσίες και φροντίδα σχετικά με την έκτρωση.
- Πρόληψη, διαχείριση και θεραπεία της στειρότητας.
- Πρόληψη, ανίχνευση και θεραπεία σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων, συμπεριλαμβανομένου του HIV, και λοιμώξεων του αναπαραγωγικού συστήματος, και
- Πρόληψη, ανίχνευση και θεραπεία αναπαραγωγικών καρκίνων14.
Ενώ ορισμένες πτυχές αυτού του ορισμού εμπίπτουν στα πλαίσια των προηγούμενων συμφωνιών, όπως αυτές που αφορούν την υγεία της μητέρας και την απαλλαγή από τον αναγκαστικό γάμο, ωστόσο εδώ, σε αυτό το πλαίσιο για τα SRHR, συμπεριλαμβάνονται και πολλά ειδικά θέματα που έχουν αμφισβητούμενο χαρακτήρα. Η αναφορά και η υιοθέτηση των SRHR σε ένα έγγραφο που βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση θα μπορούσε να εκληφθεί ως ταυτόχρονη αποδοχή όλων γενικά αυτών των στοιχείων. Τα υπό διαπραγμάτευση αμφισβητούμενα στοιχεία περιλαμβάνουν την άμβλωση ως ανθρώπινο δικαίωμα, το δικαίωμα «ελεύθερου ορισμού» της σεξουαλικότητας του ατόμου ξέχωρα από το βιολογικό φύλο και την έννοια της δυαδικότητας του φύλου και τη συμπεριληπτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση.
Ενώ στον ορισμό των SRHR από την επιτροπή αναφέρεται η «πρόληψη, διαχείριση και θεραπεία της στειρότητας», οι λεπτομέρειες για το τι σημαίνει αυτό παραμένουν ασαφείς, και εάν αποτελέσει χρήσιμο οδηγό για το νόημά της η υπόλοιπη γνωμοδότηση της επιτροπής, αυτό εγείρει περαιτέρω ανησυχίες. Η επιτροπή θεωρεί σαφώς τη χρήση των υποβοηθούμενων αναπαραγωγικών τεχνικών ως μέρος της «διαχείρισης» ή της «θεραπείας» της γονιμότητας και συνιστά να αρθούν τα εμπόδια σε αυτήν. Σημειώνει ότι «η υποβοηθούμενη αναπαραγωγική τεχνολογία συχνά δεν περιλαμβάνεται στα βασικά πακέτα πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης ή δεν καλύπτεται από τις ασφαλιστικές εταιρείες» και θεωρεί ότι «το κόστος της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής θα μπορούσε να μειωθεί με τη χρήση ενός πρωτοκόλλου φαρμάκων χαμηλότερου κόστους για διέγερση των ωοθηκών, καθώς και τη χρήση απλούστερων συστημάτων εργαστηρίου και καλλιέργειας, για in vitro γονιμοποίηση και μεταφορά εμβρύων.» Σημειώνει ότι «Η διαθεσιμότητα της εν λόγω φροντίδας μπορεί να είναι σημαντική για συγκεκριμένους πληθυσμούς, όπως οι […] LGBTQI πληθυσμοί.» Αναγνωρίζει τις ηθικές και νομικές πολυπλοκότητες γύρω από την παρένθετη μητρότητα, επισημαίνοντας παράλληλα την υιοθεσία ως μια «άλλη επιλογή για άτομα που δεν μπορούν να γεννήσουν παιδιά».
Είναι εξαιρετικής σημασίας για την φιλοσοφία των SRHR, όλες αυτές οι υποβοηθούμενες αναπαραγωγικές «επιλογές» να ενταχθούν στον όρο «δικαιώματα». Όταν συνδυάζονται μαζί με ένα προηγούμενο άρθρο στον ορισμό των SRHR, το «δικαίωμα» να «αποφασίζει κάποιος εάν, πότε και με ποιο μέσο μπορεί να έχει παιδί ή παιδιά15», τότε δημιουργεί ένα επικίνδυνο μονοπάτι για την εμπορευματοποίηση παιδιών, για την εκμετάλλευση των γυναικών για τη μήτρα τους και τα ωράριά τους και των αντρών για το σπέρμα τους, ενώ στερούν ένα παιδί από το «δικαίωμα να γνωρίζει και να φροντίζεται από τους δικούς του γονείς16» και παραμορφώνει τον ορισμό της οικογένειας ως «τη φυσική και θεμελιώδη μονάδα της κοινωνίας17».
Συμπεράσματα:
Η υπόθεση κατά των SRHR μπορεί να συνοψιστεί στα συγκεκριμένα σημεία:
- Τα SRHR δεν έγιναν ποτέ αποδεκτά από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, παρά τις δεκαετίες συντονισμένης προσπάθειας των υποστηρικτών τους, επειδή θεωρείται ότι περιέχουν πολλά αμφιλεγόμενα στοιχεία.
- Δεδομένου ότι δεν έχουν γίνει ποτέ επίσημα αποδεκτά, δεν έχουν καθοριστεί επίσημα, και έτσι δεν έχουν γενική αναγνώριση.
- Στο βαθμό που έχουν γίνει προσπάθειες για τον ορισμό τους, αυτοί οι ορισμοί χρησιμεύουν για να επιβεβαιώσουν τις αντιρρήσεις και τις επιφυλάξεις που έχουν κατατεθεί εδώ και καιρό εναντίον τους: ότι συνεπάγονται όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα και την αναπαραγωγή που είναι απαράδεκτα για πολλούς, αν όχι για τους περισσότερους ανθρώπους του κόσμου, και τις κυβερνήσεις τους.
- Το να επιτρέψουμε την αποδοχή τους θα σήμαινε ήττα σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα, μετά από δεκαετίες συνεχούς και επιτυχημένης προσπάθειας να διατηρηθεί μια αποδεκτή συναίνεση.
- Ελλείψει ορισμού που να έχει υιοθετηθεί επίσημα από τη Γενική Συνέλευση, ίσως θα μπορούσε να προταθεί ένας άλλος ορισμός των SRHR:
- Τα SRHR περιλαμβάνουν όλες τις συνιστώσες της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, όπως έχουν εγκριθεί στο Πρόγραμμα Δράσης της ICPD, και στο βαθμό που δεν επαναλαμβάνουν ούτε περιέχουν τα στοιχεία που απορρίφθηκαν από την ICPD. Τα απορριφθέντα περιλαμβάνουν: το διεθνές ανθρώπινο δικαίωμα στην άμβλωση, την επίσημη αναγνώριση διαφορετικών σεξουαλικών προσανατολισμών και ταυτοτήτων φύλου ως κατηγορίες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη συμπεριληπτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και τη δυνατότητα χρήσης αναπαραγωγικής τεχνολογίας που βασίζεται στην εκμετάλλευση, ως «αναπαραγωγική βοήθεια» για την αντιμετώπισης της στειρότητας, με βάση τα δικαιώματα και για τα ζευγάρια του ίδιου φύλου.
Ως εκ τούτου,
Τα SRHR θα πρέπει να παραμείνουν έξω από τα όρια της αποδοχής στις διαπραγματευόμενες συμφωνίες των Ηνωμένων Εθνών και οι προσπάθειες για να αποτραπεί η αποδοχή των SRH και RR από τα κράτη μέλη του ΟΗΕ πρέπει να συνεχιστούν και να επιταχυνθούν.
Παραπομπές:
1 Report of the International Conference on Population and Development, Cairo, 5-13 September 1994, UN Document No. A/CONF.171/13
2 Report of the Fourth World Conference on Women Beijing, 4-15 September 1995, UN Document No. A/CONF.177/20/Rev.1
3 Mattar, Laura Davis. 2008. Legal recognition of sexual rights: A comparative analysis with reproductive rights. Sur Revista Internacional de Direitos Humanos5: 60–83.
4 Report of the International Conference on Population and Development, ibid, paragraph 8.25. See also Gennarini, Stefano and Oas, Rebecca. “UN-safe Abortion: How the Abortion Industry has Used UN Agencies to Legitimize Abortion.” Definitions, issue 15. Center for Family and Human Rights (C-Fam). July 15, 2020. Available at: https://c-fam.org/definitions/un-safe-abortion-how-the-abortion-industry-has-used-un-agencies-to-legitimize-abortion/
5 Mattar, ibid.
6 UN General Assembly, Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development, 21 October 2015, A/RES/70/1
7 Report of the Fourth World Conference on Women Beijing, 4-15 September 1995, ibid, paragraph 96.
8 Nairobi Statement on ICPD25: Accelerating the Promise. Available at: https://www.nairobisummiticpd.org/content/icpd25-commitments
9 Nairobi Statement, ibid.
10 KPMG: UNFPA situational analysis: access to Sexual and Reproductive Health and Rights (SRHR) for young persons with disabilities in East and Southern Africa. 2017.
11 Starrs AM, Ezeh AC, Barker G, Basu A, Bertrand JT, Blum R, Coll-Seck AM, Grover A, Laski L, Roa M, Sathar ZA, Say L, Serour GI, Singh S, Stenberg K, Temmerman M, Biddlecom A, Popinchalk A, Summers C, Ashford LS. Accelerate progress-sexual and reproductive health and rights for all: report of the Guttmacher-Lancet Commission. Lancet. 2018 Jun 30;391(10140):2642-2692. doi: 10.1016/S0140-6736(18)30293-9. Epub 2018 May 9. PMID: 29753597.
12 Starrs et al., ibid.
13 Starrs et al., ibid.
14 Starrs et al., ibid.
15 Starrs et al., ibid.
16 UN General Assembly, Convention on the Rights of the Child, 20 November 1989, United Nations, Treaty Series, vol. 1577, p. 3, article 7. Available at https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CRC.aspx
17 The United Nations. Universal Declaration of Human Rights. 1948. Available at https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου