Τον Φεβρουάριο η εκλογή νέου Πατριάρχη Σερβίας. Η εκλογή του νέου Πατριάρχη και οι πιθανοί διάδοχοι

Τον Φεβρουάριο η εκλογή νέου Πατριάρχη Σερβίας

Η Ιερά Σύνοδος των Επισκόπων της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, κατά τη συνεδρίασή της στις 24 Δεκεμβρίου 2020, αποφάσισε να συγκαλέσει την Ιερά Συνέλευση των Επισκόπων για την εκλογή νέου Πατριάρχη Σερβίας στις 18 Φεβρουαρίου του 2021.

Ο μακαριστός Πατριάρχης Σερβίας κυρός Ειρηναίος εκοιμήθη στις 20 Νοεμβρίου. Ο Σεβ. Μητροπολίτης Δαμπροβοσνίας κ. Χρυσόστομος είναι ο τοποτηρητής του Πατριαρχείου Σερβίας.

Ο νέος Πατριάρχης της Εκκλησίας της Σερβίας θα αναδειχθεί σύμφωνα με την συνήθη διαδικασία, δηλαδή θα εκλεγούν τρεις με ψηφοφορία από την Ιεραρχίας, οι οποίοι και θα αποτελέσουν τον τριπρόσωπο.

Εν συνεχεία τα ονόματα των τριών επισκόπων τοποθετούνται στο Ευαγγέλιο και ακολουθεί κλήρωση, που θα αναδείξει τον νέο Πατριάρχη.

orthodoxianewsagency

Για τη διαδοχή του Πατριαρχικού θρόνου στη Σερβία

Λαμπρινή Θωμά, δημοσιογράφος kosmodromio.gr

Η κοίμηση του Πατριάρχη Σερβίας, Αρχιεπίσκοπου Πεκίου, Μητροπολίτη Βελιγραδίου και Καρλοβικίου, Ειρηναίου (Gavrilović) την περασμένη Παρασκευή, στο στρατιωτικό νοσοκομείο Καραμπούρμα, λόγω περιπλοκών οφειλομένων στον κορονοϊό Covid-19, άνοιξε το θέμα της διαδοχής του σερβικού Πατριαρχικού θρόνου σε μία ιδιαίτερα δύσκολη συγκυρία για την Ορθοδοξία και την ενότητά της.

Οι συζητήσεις περί διαδοχής είχαν ξεκινήσει από τις αρχές του μήνα, άλλωστε, καθώς ο Πατριάρχης νοσηλευόταν ήδη από την 4η Νοεμβρίου σε νοσοκομείο στο Βελιγράδι. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι η ασθένειά του δεν συνδεόταν, όπως ακούστηκε, με την παρουσία του, ως προεστώς, στην εξόδιο ακολουθία του πολύ αγαπητού, και στην Ελλάδα, Μητροπολίτη Μαυροβουνίου Αμφιλόχιου (Radović), ο οποίος επίσης πέθανε από περιπλοκές λόγω του κορονοϊού Covid-19. Ο μακαριστός Ειρηναίος είχε κολλήσει τον κορονοϊό πριν μεταβεί στο Μαυροβούνιο για την ακολουθία, και μάλιστα από συνεργάτη του. 

Η Σύνοδος της Εκκλησίας της Σερβίας που συνήλθε στις 20 Νοεμβρίου όρισε ως τοποτηρητή στον Πατριαρχικό Θρόνο τον Μητροπολίτη Δαμπροβοσνίας Χρυσόστομο (Jević) μέχρι την εκλογή του νέου Πατριάρχη Σερβίας, ενώ ο Επίσκοπος Σουμαδίας Ιωάννης (Mladenović) ετέθη Τοποτηρητής ειδικά στη Μητρόπολη Βελιγραδίου και Καρλοβικίου. 

Η εκλογή του νέου Πατριάρχη και οι πιθανοί διάδοχοι

Ο νέος Πατριάρχης της Εκκλησίας της Σερβίας θα αναδειχθεί σύμφωνα με την συνήθη διαδικασία, δηλαδή θα εκλεγούν τρεις με ψηφοφορία από την ολομέλεια της Συνόδου και μεταξύ τους θα γίνει κλήρωση. Για την ακρίβεια, φάκελοι με τα ονόματα των τριών επισκόπων που συγκέντρωσαν απόλυτη πλειοψηφία τοποθετούνται στο Ευαγγέλιο, και η Σύνοδος προσεύχεται με επίκληση του Αγίου Πνεύματος. Στη συνέχεια, ο γηραιότερος ηγούμενος της Σερβικής Εκκλησίας τραβάει τον φάκελο με το όνομα του νέου Πατριάρχη.  

Η ισχυρότερη υποψηφιότητα είναι αυτή του Ειρηναίου Μπάτσκας (Bulović), που διανύει το 73ο έτος της ηλικίας του και είναι ένας από τους σημαντικότερους μαθητές του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς στα χρόνια των διώξεων της Εκκλησίας από το τιτοϊκό καθεστώς, μαζί με τον Αθανάσιο Γιέφτιτς πρώην Ερζεγοβίνης και τον μακαριστό Αμφιλόχιο Ράντοβιτς Μαυροβουνίου. Ο Ειρηναίος Μπάτσκας είναι άνθρωπος εντυπωσιακότατης και ευρύτατης ελληνικής παιδείας, σημαντικός Καθηγητής στη Θεολογική Σχολή Βελιγραδίου, όπου διδάσκει Εξηγητική της Καινής Διαθήκης και Ελληνική Γλώσσα και πολύ αγαπητός και στον ελληνικό λαό, με τον οποίο ανέπτυξε ιδιαίτερους δεσμούς την δραματική περίοδο του εμφυλίου στη Γιουγκοσλαβία. 

Ο Ειρηναίος, που υπήρξε ο στενότερος συνεργάτης του εκλιπόντος Πατριάρχη, έχει πολύ καλές σχέσεις με τον ρωσικό παράγοντα. Γενικά, θεωρείται ότι είχε σημαντικότατη παρασκηνιακή δράση στη διακυβέρνηση της Σερβικής Εκκλησίας επί της πατριαρχείας του συνονόματού του Ειρηναίου και αυτό είναι πιθανό να συνεχιστεί αν τελικά εκλεγεί όχι ο ίδιος αλλά κάποιος άλλος υποψήφιος, όπως ο Πορφύριος Πέριτς, που είναι πνευματικό του παιδί.

Και ο 59χρονος Ζάγκρεμπ και Λιουμπλιάνας Πορφύριος Πέριτς (Perić), πνευματικό παιδί του Ειρηναίου Μπούλοβιτς, είναι ισχυρή υποψηφιότητα. Πιθανή εκλογή του σημαίνει συνεργασία των δύο εκκλησιαστικών ανδρών . Και ο Πορφύριος έχει στενές σχέσεις με την Ελλάδα, καθώς είχε κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην Αθήνα το 1986-1990, ενώ ως πνευματικό παιδί του Ειρηναίου Μπάτσκας (Μπούλοβιτς) αναμένεται να ακολουθήσει μια εκκλησιαστική πολιτική φίλια και προς τον ρωσικό παράγοντα, όντας μάλιστα περισσότερο προσηνής και ακμαίος ηλικιακά από τον πνευματικό του πατέρα. 

Ήταν πολύ πετυχημένος ηγούμενος στη Μονή των Αρχαγγέλων του Κόβιλιε και έχει συνεργαστεί με τις σερβικές αρχές σε θέματα Μ.Μ.Ε. (από το 2005) και στρατού (2010-2011). Θεωρείται, μάλιστα, ότι έχει πολύ καλές σχέσεις με το καθεστώς Βούτσιτς.

Παραμένει ανοικτό το ερώτημα αν θα υπάρξει εκπρόσωπος της θεωρούμενης ως πιο “προοδευτικής” πλευράς, την οποία θα μπορούσε να αντιπροσωπεύσει ο 66χρονος Ιγνάτιος Βρανιτσέβου (Midić), με πολύ μεγάλο συγγραφικό έργο, επίσης εξαιρετικής ελληνικής παιδείας και θεολογικής μόρφωσης και Καθηγητής στη Θεολογική Σχολή Βελιγραδίου (Δογματική) όπου είχε χρηματίσει και Πρύτανης.

 Ο Ιγνάτιος έχει  πολύ στενές σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, όντας ένας από τους σημαντικότερους μαθητές του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη (Ζηζιούλα). Η λεγόμενη “προοδευτική” τάση έχει απήχηση σε επισκόπους πιο νεαρής ηλικίας που είναι, όμως, δύσκολα εκλόγιμοι λόγω και της συγκυρίας και της παράδοσης. 

Είναι πολύ μικρές οι πιθανότητες να εκλεγεί εκπρόσωπος αυτής της λεγόμενης “προοδευτικής” πλευράς, της φίλα προσκείμενης στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όχι μόνο λόγω της δυσκολίας να περιληφθεί στο τριπρόσωπο αλλά και γιατί στη σημερινή συγκυρία, με τις επιθέσεις που δέχεται η Σερβική Ορθοδοξία, μάλλον κανείς της τάσης δεν θα βάλει υποψηφιότητα για να “καεί”. 

Πιθανές υποψηφιότητες, αν και μικρότερου βεληνεκούς, θεωρούται ο Ιωαννίκιος του Μπούντβα-Νίξιτς (Mićović), o Εφραίμ της Μπάνια Λούκα (Milutinović) και ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Δαβροβοσνίας [Dabrobosnia] (Jević), ο οποίος, όπως αναφέραμε, θα υπηρετήσει και ως τοποτηρητής μέχρι την εκλογή νέου Πατριάρχη.

Ο Ιωαννίκιος (Μίτσοβιτς) πάντως θεωρείται πιο πιθανό να διαδεχθεί τον εκλιπόντα Αμφιλόχιο Ράντοβιτς στη Μητρόπολη Μαυροβουνίου. Στα υπέρ του προσμετράται  ότι αντιστάθηκε στο απολυταρχικό καθεστώς του Μίλο Τζουγκάνοβιτς, στο Μαυροβούνιο, που, μεταξύ άλλων, προσπάθησε να δημεύσει την περιουσία της Μητρόπολης Μαυροβουνίου και να υποβαθμίσει τη θέση της εις όφελος της κρατικά εμπνευσμένης σχισματικής εκκλησίας του Μαυροβουνίου, που (προς το παρόν) δεν έχει αναγνωριστεί από άλλες ορθόδοξες Εκκλησίες. 

Μαζί με τον Αμφιλόχιο αποτέλεσαν την αφορμή της αλλαγής στις τελευταίες εκλογές του Μαυροβουνίου, όπου εξελέγη πρωθυπουργός φιλικός προς τη Σερβική Μητρόπολη Μαυροβούνιου και αντιπολιτευόμενος προς τον Τζουγκάνοβιτς για πρώτη φορά από την ανεξαρτησία του Μαυροβουνίου. 

Ο Ιωαννίκιος είχε, μάλιστα, συλληφθεί και φυλακιστεί από το καθεστώς Τζουγκάνοβιτς, κάτι που έχει αυξήσει ιδιαίτερα τη δημοφιλία του μεταξύ των απλών πιστών. Το πιθανότερο είναι η ανάδειξη του Ιωαννικίου στο τριπρόσωπο θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις στο Μαυροβούνιο, και κυρίως από τα πρακτικά του πράγματος, δηλαδή αν θα προηγηθούν οι εκλογές για το Μαυροβούνιο και θα ακολουθήσουν οι πατριαρχικές. Αν ο Ιωαννίκιος αναλάβει τη Μητρόπολη Μαυροβουνίου, δεν θα είναι ισχυρός υποψήφιος για την Πατριαρχεία. 

Ο Χρυσόστομος Δαβροβοσνίας (Γιέβιτς) έχει τα πρεσβεία αρχαιότητας μεταξύ των επισκόπων και θα είναι τοποτηρητής μέχρι την εκλογή νέου Πατριάρχη. Σημειώνεται ότι κατά μία πρόσφατη διένεξη στη Θεολογική Σχολή Βελιγραδίου ο Χρυσόστομος είχε πάει κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα και είχε εναντιωθεί στην αποβολή καθηγητών, οι οποίοι θεωρούνταν ως υπερβολικά προοδευτικοί. Μπορεί να πει κανείς ότι πρόκειται για ένα μετριοπαθή εκπρόσωπο του «προοδευτικού» χώρου με την ουσιαστική και όχι ιδεολογική σημασία του όρου, κάτι που δεν προσμετράται υπέρ του στην παρούσα φάση, πάντως.  

Ο επίσκοπος Εφραίμ της Μπάνια Λούκα (Μιλουτίνοβιτς) θεωρείται “αουτσάιντερ”  και πολύ χαμηλών τόνων, το οποίο όμως μπορεί να αποδειχθεί και το πλεονέκτημά του – στη Σερβική Εκκλησία ήταν οι πιο ταπεινές υποψηφιότητες που κέρδισαν την Πατριαρχεία στις δύο τελευταίες εκλογές.  

H σύνοδος της Εκκλησίας της Σερβίας είχε προγραμματιστεί για τον Μάιο του 2021, αλλά λόγω της εκδημίας του Πατριάρχη αναμένεται να συγκληθεί νωρίτερα αν και είναι προβληματικό το πώς θα καταστεί αυτό εφικτό εν μέσω κορονοϊού, καθώς η εκλογή απαιτεί τη φυσική παρουσία τουλάχιστον 45 επισκόπων. Από την άλλη, ακριβώς λόγω του κορονοϊού έχουν αποδημήσει επίσης ο Επίσκοπος του Βάλιεβο και ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου, οπότε θα χρειαστεί σύγκληση για τρεις συνολικά εκλογές. 

Σε κάθε περίπτωση, το σύστημα ανάδειξης του Πατριάρχη στη Σερβική Εκκλησία είναι ένας πολύ ενδιαφέρων συνδυασμός εκλογής και κλήρωσης, αριστοκρατικού και δημοκρατικού στοιχείου, που θεωρείται ότι ανάγεται (ειδικά στο θέμα της κλήρωσης) στο αποστολικό πρότυπο της εκλογής του Ματθία στις Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. 

Η κλήρωση άλλωστε είναι που κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα την διαδικασία της διαδοχής, αφού παραμερίζει ή, έστω, περιορίζει τις επιλογές από σκοπιμότητα, και άρα το ρόλο των γεωπολιτικών και πολιτικών πιέσεων, δίνοντας τόπο στην έκπληξη. Έτσι ακριβώς άλλωστε συνέβη στις δύο τελευταίες εκλογές, όπου δύο ταπεινές μορφές, ο οσιακός Παύλος και ο Ειρηναίος, εξελέγησαν ενάντια στα προγνωστικά και ηγήθηκαν της Σερβικής Εκκλησίας σε πολύ κρίσιμες στιγμές της Ιστορίας της που απαιτούσαν αποστασιοποίηση από τη γεωπολιτική και εκπροσώπηση και ταύτιση με το πλήρωμα της Εκκλησίας, το λαό.