Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος, Οι Αρχιεπίσκοποι Αμερικής και το Κυπριακό (Β΄).Οι Αρχιεπίσκοποι Αμερικής Μιχαήλ και Σπυρίδων

Οι Αρχιεπίσκοποι Αμερικής και το Κυπριακό (Β΄)

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου     

                                                                            Β΄  Μέρος

Οι Αρχιεπίσκοποι Αμερικής Μιχαήλ και Σπυρίδων

                Η αρχιεπισκοπία στην Αμερική του αείμνηστου Αρχιεπισκόπου  Μιχαήλ (1949-1958) συνέπεσε με ηρωικές όσο και τραγικές ημέρες των Ελλήνων της Κύπρου να ενωθούν με την Μητέρα Ελλάδα. Παράλληλα υπήρξε η εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας και της Τουρκίας λυσσαλέα και μεθοδευμένη επίθεση κατά του Κυπριακού Ελληνισμού, με στρατηγικό στόχο να διχοτομήσουν τη Μεγαλόνησο.

            Υπενθυμίζονται  επιγραμματικά τα κυριότερα γεγονότα:

1950. Δημοψήφισμα από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου. Σε αυτό το 95,7% των ψηφισάντων τάχθηκε υπέρ της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.

1954. Ο Φαζίλ Κιουτσούκ ζητεί οι Άγγλοι να επιστρέψουν, έναντι οικονομικού ανταλλάγματος, την Κύπρο στην Τουρκία, ως να είναι μια αγοραπωλησία ακινήτων.

1955 Έναρξη αγώνα για την Ένωση από την ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών).

1956 Απαγχονίζονται από τους Άγγλους οκτώ Κύπριοι Αγωνιστές, όλοι νέοι στην ηλικία (Μιχ. Καραολής, Ανδρ. Δημητρίου, Ανδρ. Ζάχος, Ιάκ. Πατάτσος, Χαρ. Μιχαήλ. Μιχ. Κουτσόφτας, Στ. Μαυρομάτης, Ανδρ. Παναγίδης). Εξορίζεται στις Σεϋχέλλες ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος μαζί με τους Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό, τον αγωνιστή ιερέα παπά - Σταύρο Παπαγαθαγγέλου και τον γραμματέα της Μητρόπολης Κυρηνείας Πολύκαρπο Ιωαννίδη.

1957. Απαγχονίζεται ο 19χρονος ήρωας  Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Δολοφονείται από τους Άγγλους εν ψυχρώ ο μεγάλος αγωνιστής Γρηγόρης Αυξεντίου.

1958. Τούρκοι αξιωματικοί και οπλίτες εισέρχονται στη Μεγαλόνησο, δημιουργούν οργάνωση και αρχίζουν ένοπλες επιθέσεις κατά των Ελλήνων, με σύνθημα «Διχοτόμηση ή θάνατος».

            Σε αυτή τη δραματική κατάσταση για τον Ελληνισμό ο Αρχιεπίσκοπος Μιχαήλ συμπαραστάθηκε με θέρμη στους Έλληνες της Κύπρου και στον δίκαιο αγώνα τους. Κινητοποίησε την Ομογένεια για την υπεράσπιση των δικαίων της Κύπρου, με συνεχείς περιοδείες σε όλες τις ΗΠΑ και με σχετικές ομιλίες σε πολυπληθείς συγκεντρώσεις. Επίσης ενεργοποίησε το ελληνικό λόμπι, ώστε να γίνει ευρύτερα γνωστό το θέμα της Κύπρου και οργανωμένα να πιεσθούν οι πολιτειακοί και οι πολιτικοί παράγοντες στις ΗΠΑ προς τον δρόμο του Δικαίου και όχι του ωφελιμισμού. Επίσης απέστειλε επιστολές διαμαρτυρίας, μεταξύ των άλλων, στον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, στον Αρχιεπίσκοπο Καντέρμπουρι και στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών για την από τους Άγγλους εξορία του Μακαρίου.

Ο Αρχιεπίσκοπος Μιχαήλ πέτυχε  να συνομιλεί απ’ ευθείας με τους Αμερικανούς Προέδρους, πρώτα με τον Χάρι Τρούμαν και μετά με τον Ντουάϊτ Αϊζενχάουερ, ενώ με τον τρόπο του έδειξε στους αμερικανούς αξιωματούχους ότι η Ελληνική Ομογένεια στις ΗΠΑ είναι ισχυρή μέσα στους κόλπους της υπό την ηγεσία τους  παγκόσμιας δύναμης και ότι υπερασπιζόμενος τα δίκαια του Ελληνισμού υπερασπίζεται τις αρχές που οι ΗΠΑ πρεσβεύουν. 

            Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος αφού υποχρέωσε σε παραίτηση τον Αρχιεπίσκοπο Ιάκωβο επέλεξε για Αρχιεπίσκοπο Αμερικής τον Μητροπολίτη Ιταλίας Σπυρίδωνα* (1996 – 1999). Ήταν η πρώτη επιλογή του Πατριάρχου μετά την εκλογή του, το 1991 και θέλησε να έχει στην Αμερική Αρχιεπίσκοπο πειθήνιο όργανό του. Ο Σπυρίδων απεδείχθη ότι δεν ήταν τέτοιος άνθρωπος. Στο Κυπριακό αμέσως μετά την ενθρόνισή του,  με ανακοίνωσή του κατήγγειλε την Τουρκία για την δολοφονία των Τάσου Ισαάκ και Σολωμού Σολωμού και απέστειλε σχετική επιστολή στον πρόεδρο Κλίντον, με την οποία του ζητούσε να μεσολαβήσει προσωπικά για δίκαιη και βιώσιμη λύση στο Κυπριακό.

            Για να έχει αποτελεσματικότητα και διαχρονικότητα στην πολιτική πίεσης προς την Ουάσιγκτον για τα εθνικά θέματα ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων αξιοποίησε τις ισχυρές – οικονομικά ή/και πολιτικά – προσωπικότητες της Ομογένειας και ενίσχυσε την οργάνωση όλων των φορέων του ελληνοαμερικανικού λόμπι κάτω από την αιγίδα της Αρχιεπισκοπής. Το 1998 ο Πρόεδρος της Κύπρου Γλαύκος Κληρίδης επισκέφθηκε τον Αρχιεπίσκοπο στο γραφείο του, τον ευχαρίστησε για τις υπέρ του Ελληνισμού της Κύπρου προσπάθειές του  και τον προσκάλεσε στη Μεγαλόνησο. Το Φανάρι υπέδειξε στον κ. Σπυρίδωνα να ξεχάσει την επίσκεψη, γι’ αυτό και δεν την πραγματοποίησε. 

            Στις 28 Απριλίου 1999 ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων μίλησε φορτισμένος από αγανάκτηση για την άδικη αντιμετώπιση του Κυπριακού από την Κυβέρνηση Κλίντον, σε σχέση με το Κοσσυφοπέδιο και την Βοσνία. Απευθυνόμενος στα μέλη του Κυπριακού λόμπι και σε αμερικανούς πολιτικούς είπε, μεταξύ άλλων:

            «Δεν λησμονείτε την αδιαφορία και αδικία των ισχυρών της διεθνούς κοινότητας που άλλοτε συγκινούνται δήθεν από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και τις επιταγές του διεθνούς δικαίου και άλλοτε τις αγνοούν και τις καταπατούν κυνικότατα και προκλητικότατα.

            Την πολιτική των δύο μέτρων και δύο σταθμών, ένα μέτρο για το Κοσσυφοπέδιο ή τη Βοσνία κι άλλα σταθμά για την πολύπαθη Κύπρο, δεν τη δεχθήκατε ποτέ....Θυμάστε ότι το 1991, μετά το Κουβέιτ, θα ερχόταν και η επίλυση του Κυπριακού. Θυμάστε ότι το 1992-1993, μετά τη Βοσνία, θα ερχόταν πάλι η διευθέτηση του Κυπριακού...Ας ευχηθούμε ότι τη φορά αυτή οι υποσχέσεις δε θα αποδειχθούν και πάλι λόγοι πολλοί, λόγοι ευθηνοί, λόγοι κενοί».

Στην εθνική του στάση ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων βρήκε φυσικά ένθερμο συμπαραστάτη όλον τον Ελληνισμό. Όμως το Φανάρι ήταν  αντίθετο με τη στάση του στο Κυπριακό και στα άλλα εθνικά θέματα και το απέδειξε απομακρύνοντάς τον... Στις 12 Ιουλίου 1999 ο Σπυρίδων εκλήθη στο Φανάρι, λίγες ημέρες προ της τραγικής επετείου της βάρβαρης εισβολής των Τούρκων στη Μεγαλόνησο. Η «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» έγραψε τότε ρεπορτάζ με τίτλο «Το Κυπριακό τρώει τον Σπυρίδωνα». Παρά την απειλή αποπομπής του, που σύντομα υλοποιήθηκε, ο Σπυρίδων επιστρέψας στις ΗΠΑ προχώρησε σε έντονο διάβημα προς τον Πρόεδρο Κλίντον να αναλάβει πρωτοβουλία για δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού.

Ο πρόεδρος του ΣΑΕ Αμερικής Χρήστος Τομαράς επαίνεσε τότε  το εθνωφελές έργο του Σπυρίδωνος: « Η κίνηση του κ. Σπυρίδωνος να συσπειρώσει όλους τους οργανισμούς της ομογένειας σε μια κοινή στρατηγική για όλο το φάσμα των εθνικών θεμάτων της Ελλάδας ήταν πρωτοποριακή και ότι με τον ερχομό του υπάρχει ένας αέρας αισιοδοξίας για τη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας». Ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων υποχρεώθηκε από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο σε παραίτηση την 30ή Αυγούστου 1999. Σημειώνεται ότι οι τρεις υπηρετήσαντες κατά τα τελευταία εξήντα χρόνια (1959 – 2019) αρχιεπίσκοποι Αμερικής  (Ιάκωβος, Σπυρίδων και Δημήτριος) υποχρεώθηκαν σε παραίτηση από τον σημερινό Πατριάρχη. Οι δύο τελευταίοι μάλιστα αν και ήσαν επιλογή του.- 

*Πολλά από τα αναφερόμενα στοιχεία για τον Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα υπάρχουν στο βιβλίο της Ιουστίνης Φραγκούλη – Αργύρη «Η μοναξιά ενός ασυμβίβαστου – Σπυρίδων Αρχιεπίσκοπος Αμερικής (1996 – 1999)». Εκδ. «Εξάντας», 2000.

Δείτε και -Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Οι Αρχιεπίσκοποι Αμερικής και το Κυπριακό (ΜΕΡΟΣ Α΄) Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος