Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ως προφήτης...

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός ως προφήτης...

Του ΜΙΧΑΛΗ Γ. ΤΡΙΤΟΥ

 Ο πατροΚοσμάς ο Αιτωλός δεν υπήρξε μονάχα ο μεγάλος θρησκευτικός, εθνικός και κοινωνικός αναμορφωτής των χρόνων της σκλαβιάς, αλλά και ένας μεγάλος μετά Χριστόν προφήτης, που εντυπωσιάζει με το πλήθος, την ποικιλία και την ακριβολόγο διατύπωση των προφητειών του, από τις οποίες οι περισσότερες έχουν ήδη εκπληρωθεί.

Ο καθαρμένος από τα πάθη και το γενικότερο συσκοτισμό της καθημερινότητας νους του αγίου έγινε το δεκτικό σκεύος του αγιοπνευματικού φωτισμού, γεγονός που τον έκανε να βλέπει ως παρόντα, γεγονότα του μέλλοντος.

Οι προφητείες του αγίου Κοσμά είναι πολλές και ποικίλες. Αναφέρονται στην απελευθέρωση του Δούλου Γένους, στο μέλλον προσώπων και πόλεων, στο μέλλον της ανθρωπότητας και στις καταπληκτικές εφευρέσεις της επιστήμης. Ειπώθηκαν κάτω από συγκεκριμένες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες και σε διάφορο χρόνο και χώρο. Τις προφητείες του ο άγιος Κοσμάς δεν τις έλεγε ξεχωριστά, αλλά τις ενέτασσε στη γενικότερη διδασκαλία του προς το λαό.

Όπως οι διδαχές του, έτσι και οι προφητείες, δεν γράφτηκαν από τον ίδιο, αλλά από φλογερούς μαθητές του, οι οποίοι τις κατέγραφαν λίγο μετά το κήρυγμά του είτε από μνήμης είτε με δική του υπαγόρευση. Η μεγάλη κυκλοφορία των χειρογράφων διδαχών και προφητειών του Κοσμά σίγουρα προϋπέθετε κάποιο συνεργείο αντιγραφέων, που φρόντιζε για τον πολλαπλασιασμό του πρωτοτύπου κειμένου. Τα αντίγραφα αυτά κυκλοφορούσαν μεταξύ των ορθοδόξων πληθυσμών της τουρκικής και βενετικής επικράτειας και διαβάζονταν στις Εκκλησίες μπροστά στο ορθόδοξο ποίμνιο από εκπροσώπους του.

Η γλώσσα των προφητειών είναι ο απλός προφορικός λόγος, η «δημοτική» της εποχής του, όπως διαπιστώνεται τόσο από το λεξιλόγιο όσο και από τη δομή του λόγου. Χρησιμοποίησε τη γλώσσα για να επικοινωνήσει με τα λαϊκά στρώματα. Όπως παρατηρεί σύγχρονος ιστορικός «ο πατροΚοσμάς δεν κατέχεται από κάποιο γλωσσικό μονισμό. Γνωρίζει την ελληνική γλώσσα σ’ όλη τη διαχρονία της. Γιαυτό χρησιμοποιεί με άνεση διάφορες γλωσσικές μορφές, ανάλογα με τις περιστάσεις. Αρκεί να παραβάλει κανείς τη γλώσσα του κηρύγματός του με εκείνη της αλληλογραφίας του».

Στο σημείο αυτό πρέπει να λεχθεί ότι, επειδή οι εχθροί της πίστεως και του Γένους παρακολουθούσαν κατασκοπευτικά το περιεχόμενο των διδαχών και των προφητειών του, ο ίδιος, για να μη φέρει σε δύσκολη θέση τους ακροατές των κηρυγμάτων του, χρησιμοποιούσε λόγους αλληγορικούς, φράσεις συμβολικές και διφορούμενες, «ίνα», κατά το γραφικό, «βλέποντες μη βλέπωσι και ακούοντες μη συνιώσιν» (Λουκ. ή, 10).

Για τους σκλαβωμένους Έλληνες οι προφητείες του αγίου Κοσμά ήταν το πιο αγαπημένο τους ανάγνωσμα. Αυτές αναπτέρωναν το ηθικό, τόνωναν το φρόνημά τους και έτρεφαν την γλυκειά ελπίδα της εθνικής ανάστασης. Με τις προφητείες του ο Κοσμάς κατόρθωσε να επικοινωνήσει με τη λαϊκή ψυχή, να αφουγγρασθεί τους καϋμούς του Γένους και να του δώσει δύναμη, θάρρος, πίστη και ελπίδα. Η μετατροπή της απελπισίας σε ελπίδα και της αμεριμνησίας σε ενεργητικότητα οφείλεται πρωτίστως στην εμψυχωτική πρωτοβουλία του πατροΚοσμά. Η διαρκής αναφορά του στο «ποθούμενον», που για τον ίδιο ήταν ατράνταχτη βεβαιότητα, απετέλεσε για τους αγωνιστές του ’21 την ουσιαστικότερη ενθάρρυνση στον αγώνα τους και για τις λαϊκές μάζες το σίγουρο ερχομό της μεγάλης ημέρας της λευτεριάς, που την εγγυόταν η αγιότητα, η αξιοπιστία και η φωτισμένη προσωπικότητα του μεγάλου εθνεγέρτη.

Οι προφητείες του αγίου Κοσμά βρέθηκαν σε διάφορα συναξάρια, παλιά βιβλία, περιοδικά και κώδικες. Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-41, ο δημοσιδάσκαλος Νικ. Ι. Τσακαλώζος ανακάλυψε στο χωριό Προγονάτες της περιφέρειας Κοροβελεσίου χειρόγραφο στην αλβανική γλώσσα με 72 προφητείες του Κοσμά, που δημοσιεύτηκαν αργότερα από τον συγγραφέα Κ. Σ. Κώνστα. Με τη δημοσίευση προφητειών του αγίου Κοσμά ασχολήθηκαν ακόμη ο Γ. Κ. Καλυβόπουλος, ο Ν. Ι. Σωτηρόπουλος, ο Μιχ. Σταφυλάς, ο Δημ. Σαλαμάγκας, ο Μάρκος Γκόλιας, ο αρχιμ. Χαράλαμπος Βασιλόπουλος και ο αρχιμ. Θεόφιλος Ν. Σιμόπουλος.

Το προφητικό χάρισμα αποτελεί μια μονάχα πτυχή της πολύπλευρης και πολυδιάστατης προσωπικότητας του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, που υπήρξε η πιο πρωτότυπη και δραστήρια φυσιογνωμία του νεοελληνικού μαρτυρολογίου, ο θερμός κήρυκας του πνευματικού διαφωτισμού, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Δικαιολογημένα, ο ιερός υμνογράφος αναφωνεί: «Τι σε προσκαλέσωμεν, τρισμάκαρ; Μάρτυρα, ότι υπέρ Χριστού το σον αίμα εξέχεας· κήρυκα, ότι τον τόνον της του Χριστού βασιλείας τοις πάσιν εκήρυξας· Απόστολον, ότι τον λόγον του Ευαγγελίου, αποστολικώς τοις πιστοίς διετράνωσας· Μοναστήν τε, ότι τον σον βίον ώσπερ κάτοπρον καθαρόν της ασκήσεως εγκατέλιπες· Ιερέα, ότι ιερουργών, σεαυτόν ώσπερ θυσίαν καθαράν προσήγαγες τω Κυρίω σου· Όν εκτενώς ικέτευε του σωθήναι τας ψυχάς ημών, των εκτελούντων την μνήμην σου».

proinoslogos.gr 23/08/2019.