Μετά τήν ταλάντευσιν τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἰς τό Οὐκρανικόν

Μετά τήν ταλάντευσιν τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἰς τό Οὐκρανικόν

Ο  ΑΝΑΣΤΑΣ  ΚΥΡΙΟΣ  ΝΑ  ΕΥΡΗ  ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ  ΕΝΩΜΕΝΗ

π. Γεώργιος Χάας

Τόν τελευταῖο καιρό στά Ἐκκλησιαστικά θέµατα τρέχουν οἱ ἐξελίξεις σέ τέτοιο βαθµό, πού εἶναι πλέον δύσκολο νά τίς παρακολουθήση κανείς. Πολλάκις ἔχουµε ἀναφερθεῖ στόν ρόλο πού διαδραµατίζει τό Οἰκουµενικό Πατριαρχεῖο σ’ αὐτές τίς ἐξελίξεις, ὡς συµπαίκτης στά οἰκουµενιστικά σχέδια τῆς Δύσεως, µέ σκοπό τήν ἕνωση ὅλων τῶν “Χριστιανικῶν ὁµολογιῶν” καί στή συνέχεια ὅλων τῶν “θρησκειῶν”, µέ τελικό σκοπό τήν ἐπικράτηση τῆς ἀθεΐας, δηλ. τῆς θεοποιήσεως τοῦ ἀνθρώπου (ἤ µᾶλλον µιᾶς κλίκας ἀνθρώπων). Ἐπειδή γνωρίζουµε τήν δύσκολη θέση, στήν ὁποία βρίσκεται τό Οἰκουµενικό Πατριαρχεῖο ὡς οὐσιαστικά αἰχµάλωτο τῆς Τουρκίας καί τῶν µεγάλων προστατῶν της, τῆς Ἀµερικῆς καί τῆς Γερµανίας, θά ἦταν ἐξωπραγµατικό νά περιµέναµε κάτι τό διαφορετικό.

Αὐτό ὡστόσο δέν σηµαίνει, ὅτι πρέπει νά  κλάψουµε τή µοίρα µας, ἀλλ’ ἀντιθέτως πρέπει νά ἐργασθοῦµε ἐναντίον αὐτῶν τῶν ἐξελίξεων καί νά ἀναπληρώσουµε τήν ἀδυναµία τοῦ Πατριαρχείου.

Ἰδιαίτερο βάρος στήν διαφύλαξη τοῦ ἀπαραχαράκτου καί τῆς ἀκριβείας τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως ἐβάσταζε ἀνά τούς αἰῶνες ἡ Ἀθωνική Μοναχική Πολιτεία, ἡ ὁποία ἀπό τῆς ἱδρύσεώς της ἐπιµένει στό αὐτοδιοίκητό της: «Δι’ οὐδέν ἕτερον συµβεβουλεύκαµεν ἐκδεδόσθαι παρά τοῦ τρισµάκαρος βασιλέως, ἤ διά τό µή τήν Λαύραν ὑπό τινος ἑτέρου προσώπου ὑποπεσεῖν, µήτε πατριάρχου, µήτε ζακελλίου, µήτε..., ἀλλ’ εἶναι αὐτήν αὐτοδέσποτον καί αὐτεξούσιον»¹. Αὐτά τά προνόµια διεσφαλίσθησαν ἐν συνεχείᾳ ἀπό ὅλα τά «Τυπικά» τῆς Μοναχικῆς αὐτῆς Πολιτείας, ἀπό τούς αὐτοκράτορες Ἰωάννην Τσιµισκήν, Κωνσταντῖνον Θ΄ τόν Μονοµάχον, Ἀλέξιον Α΄ Κοµνηνόν, Ἀνδρόνικον Β΄ τόν Παλαιολόγον, µέ µνηµόνευση µόνο τοῦ Ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ, ὁ ὁποῖος καί ἐκλήθη, ὅποτε ὑπῆρχε ἀνάγκη Ἀρχιερέως, ὅπως µαρτυρεῖται π.χ. γιά τήν χειροτονία τοῦ Ἁγ. Σάββα τῆς Σερβίας στήν Ἱ. Μ. Χιλανδαρίου².

Τί συνέβη τώρα στό θέµα τῆς Οὐκρανίας; Μιά µατιά στήν Ἱστορία θά µᾶς φανερώση τό µέγεθος τοῦ σφάλµατος τῆς ἀναγνωρίσεως τοῦ αὐτοκεφάλου³ καί τή µεγάλη πρόκληση εἰς βάρος τῆς Ρωσίας. Γιά τήν Ρωσία  ξεκίνησε ἡ Ὀρθοδοξία ἀπό τήν Οὐκρανία µέ τήν βάπτιση τοῦ ἡγεµόνος Βλαδιµήρου, µετέπειτα Ἁγ. Βλαδιµήρου, καί ὅλου τοῦ λαοῦ τοῦ Κιέβου τό ἔτος 989, καί ἁπλώθηκε στή συνέχεια σ’ ὅλη τήν ἔκταση τῆς µετέπειτα τσαρικῆς Ρωσίας. Τό 1462 µετεφέρθη ἡ κεντρική διοίκησις στήν πρωτεύουσα, τήν Μόσχα, ὅπου ἐγκατεστάθη καί τό Πατριαρχεῖο. Ἡ δέ Ρωσική Ἐκκλησία δέν ξέχασε ποτέ τίς γεωγραφικές ρίζες της, τιµῶντας τόν ἑκάστοτε Μητροπολίτη Κιέβου µέ τήν τιµητική θέση τοῦ µονίµου ἀντιπροέδρου τῆς Ἱ. Συνόδου τοῦ Πατριαρχείου τῆς Ρωσίας. Δέν ἄργησε ἡ Δύσις νά ἐκµεταλλευθῆ αὐτήν τήν µεταφορά, προσπαθῶντας νά εἰσχωρήση στήν Οὐκρανία κατά τόν 16ο αἰῶνα µέσῳ τῆς Οὐνίας, χάριν δῆθεν µιᾶς Πολωνικῆς µειονότητας στήν χώρα.

Αὐτή ἡ προσπάθεια ἐντάθηκε ἐκ µέρους τοῦ Βατικανοῦ µετά τήν Ὀκτωβριανή ἐπανάσταση καί καθ’ ὅλην τήν περίοδο τοῦ Μεσοπολέµου, µέ τόν διορισµό Ρωµαιοκαθολικῶν (Οὐνιτῶν) ἐπισκόπων, χωρίς νά ὑπάρχουν παρά ἐλάχιστοι ρωµαιοκαθολικοί πιστοί. Ἐκµεταλλευόµενοι τήν φτώχεια τῶν πολιτῶν καί σέ συνεργασία µέ τά Δυτικά Κέντρα ἐξουσίας, καλλιέργησαν τάσεις αὐτονόµησης ἀπό τήν Ρωσία, µέ ἀποτέλεσµα νά κερδηθῆ µέ τόν Δούρειο Ἵππο τῆς Οὐνίας σχεδόν τό 80 % (!) τοῦ πληθυσµοῦ τῆς χώρας. Μέ τήν ἀπαγόρευση τῆς Οὐνίας καί τό κλείσιµο τῶν Ναῶν, πού εἶχε σφετερισθῆ ἀπό τούς Ὀρθοδόξους ὁ Στάλιν, συνέβαλε (ἴσως ἄθελά του) στό νά ἐξαφανισθῆ ἡ Οὐνία σχεδόν ὁλοσχερῶς ἀπό τήν Οὐκρανία. Ἡ πρόφασις χορηγήσεως ἀνθρωπιστικῆς βοήθειας καί ὁ διορισµός Ἰησουϊτῶν ἱεραποστόλων καί ἐπισκόπων γιά τήν ἐπίβλεψη τῆς διανοµῆς, ἐνίσχυσε τά τελευταῖα χρόνια πρό τῆς πτώσεως τῆς Σοβιετικῆς Ἑνώσεως καί πάλι τήν Οὐνία, παράλληλα µέ τήν προσπάθεια ἀποσπάσεως τῶν Ὀρθοδόξων ἀπό τό Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας. Τό δέ 1992 ὁλοκληρώθηκε ἡ διάσπαση, µέ τήν ἵδρυση ἀνεξαρτήτου ἀπό τήν Μόσχα πατριαρχείου τοῦ Κιέβου. Ὁ Ψευτοπατριάρχης αὐτοαποκαλεῖται µάλιστα «Κιέβου καί Πάσης Ρωσίας»!

Ἐδῶ ἐρωτοῦµε: Ὑπάρχει µεγαλύτερη πρόκληση ἔναντι τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας ἀπό τό νά τῆς ἀποσπάσης τήν περιοχή πού ἔζησαν καί µεγαλούργησαν ὁ πρῶτος Ἅγιός της καί ὁ πλέον πρόσφατος Ἅγιός της, ὁ Ἅγιος Βλαδίµηρος καί ὁ Ἅγιος Λουκᾶς ὁ ἰατρός;

Ἄν ἡ Ἐκκλησία θέλει νά µεταθέση τά διοικητικά της ὅρια, τότε αὐτό πρέπει νά γίνεται µέ µεγάλο σεβασµό τῆς Ἱστορίας, µέ µεγάλη χρονική καθυστέρηση ἐν σχέσει µέ τίς γεωπολιτικές ἐξελίξεις, µέ τή συµφωνία ὅλων τῶν τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, καί, κυρίως, γιά τό καλό τῶν πιστῶν καί τήν ἐν Χριστῷ ἑνότητας. Ἄν εἶναι τό γνώρισµα τῶν γνησίων τέκνων τοῦ Χριστοῦ ὅτι ἔχουν ἀγάπη µεταξύ τους, δέν ἐπιτρέπεται νά ἀλληλοσυγκρούονται, ὑπακούοντες σέ ἐξουσιοµανεῖς πολιτικούς καί ἐκκλησιαστικούς ἄρχοντες.

Πάντως ἕνα εἶναι βέβαιο: Τό ὅτι δέν συµβαδίζει µέ τό πνεῦµα τῆς Ὀρθοδοξίας ἡ ἀπονοµή αὐτοκεφάλου ἀπό ἕνα Πατριαρχεῖο (ἄς λέγεται καί οἰκουµενικό) σέ µία τοπική Ἐκκλησία, στή συγκεκριµένη περίπτωση µάλιστα ἐκκλησία µέ µικρό «ε», ἀφοῦ ὁ ἐπικεφαλῆς της εἶναι χειροτονία καθηρηµένου Ψευτοπατριάρχου, ἄρα λαϊκός!

Ἀλλ’ ἄς ἀφήσουµε αὐτό στήν ἄκρη. Ὡς γνωστόν, τό Οἰκουµενικό Πατριαρχεῖο ἔδωσε τά Θεοφάνεια τό αὐτοκέφαλο στήν ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας. Στή συνέχεια ζήτησε ἀπό τήν Ἱ. Κοινότητα τοῦ Ἁγ. Ὄρους τήν ἀποστολή µιᾶς ἀντιπροσωπείας στήν ἐνθρόνιση τοῦ νέου ἀρχιεπισκόπου. Λόγῳ τῆς ἀρνήσεως τῆς Ἱ. Κοινότητος, ἀσκήθηκε προσωπική πίεση σέ δύο καθηγουµένους, τῶν Ἱ. Μονῶν Ξενοφῶντος καί Βατοπεδίου, γιά νά παραστοῦν στήν ἐνθρόνιση προσωπικῶς καί ὄχι µέ τόν ρόλο τῶν ἀντιπροσώπων. Τελικά παρευρέθη ὁ ἕνας µόνο, ἐπειδή ὁ ἄλλος ἀρρώστησε ξαφνικά. Νοµίζω, τά γεγονότα µιλοῦν ἀπό µόνα τους.

Τό πρᾶγµα ὡστόσο περιπλέκεται στίς 10 Φεβρουαρίου, µέ τήν ἐπίσκεψη ἀντιπροσωπείας τῆς νέας ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας ὑπό τόν ἐπίσκοπο Παῦλο (Pavel Yuristy) στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐνῶ ἀρκετά Μοναστήρια ἀρνήθηκαν νά δεχθοῦν τήν ἀντιπροσωπεία (Ἁγ. Παντελεήµονος, Ζωγράφου, Δοχιαρείου, Σιµωνόπετρας), ἄλλα τήν ἐδέχθησαν (Ξενοφῶντος, Παντοκράτορος, Βατοπεδίου), καί στήν Νέα Ἐσφιγµένου ἔτυχε πολύ ἔνθερµης ὑποδοχῆς, µέ ἀρκετές φιλοφρονήσεις καί τήν ὑπόσχεση ἀνταποδόσεως τῆς ἐπισκέψεως στήν Οὐκρανία. Μάλιστα ἀνέβασε ἡ Ἱ. Μονή καί σχετικά βίντεο στό διαδίκτυο.

Τό ἐρώτηµα πού µένει, ἔχει δύο σκέλη: Μέ ποιό δικαίωµα πιέζει τό Οἰκουµενικό Πατριαρχεῖο τό Ἅγιον Ὄρος, καί γιατί βρίσκει ἐν µέρει ἀνταπόκριση;

Ὁ ἰσχύων Καταστατικός Χάρτης τοῦ Ἁγίου Ὄρους (Κ.Χ.Α.Ο.) ἐξασφαλίζει τό Αὐτοδιοίκητο τοῦ Ἁγ. Ὄρους, καί προβλέπει ὡς πρός τό Οἰκ. Πατριαρχεῖο µόνο τήν µνηµόνευση τοῦ Πατριάρχου καί τήν ἐπίβλεψη τῆς τηρήσεως τοῦ Κ.Χ.Α.Ο⁴.  Ἰδιαίτερα δέ σέ θέµατα φιλοξενίας τό Ἅγιον Ὄρος ἔχει ἀποκλειστική ἁρµοδιότητα⁵.

Τό πρῶτο σκέλος µπορεῖ νά ἔχη µία ἀπάντηση. Ἡ τυχόν σύµφωνη γνώµη ἐκ µέρους τοῦ Ἁγίου Ὄρους, θά ἐνίσχυε την θέση τοῦ Πατριαρχείου καί θά ἦταν γιά τήν παγκόσµια Ὀρθοδοξία µιά ἐγγύηση, µιά σφραγῖδα Ὀρθοδοξίας. Τό δέ δεύτερο σκέλος, δέν ἀπαντᾶται παρά µόνο µέ τήν ἐλπίδα οἰκονοµικῆς στήριξης ἀπό τούς προστάτες τόσο τῆς Οὐκρανίας⁶, ὅσο καί τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριαρχείου καί τῆς Τουρκίας. Μήν ξεχνᾶµε, ὅτι ἡ ἀντικατάσταση τῆς µνηµονεύσεως τοῦ Ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ µέ τήν µνηµόνευση τοῦ Οἰκουµνενικοῦ Πατριάρχου συνδέεται ἱστορικά µέ τήν ἄνοδο τῆς Ὀθωµανικῆς Αὐτοκρατορίας. Τότε τό Ἅγιον Ὄρος εἶχε ἀνάγκη τῆς προστασίας τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριαρχείου ἔναντι τῆς Ὑψηλῆς Πύλης. Σήµερα ἔχουν ἀντιστραφεῖ οἱ ρόλοι. Σήµερα τό Πατριαρχεῖο ἔχει ἀνάγκη τῆς πνευµατικῆς στήριξης τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Γι’ αὐτό µόνο ὡς ἱστορική, ἐκκλησιολογική εἰρωνεία µπορεῖ νά ἐκληφθῆ τό γεγονός, ὅτι µέ τήν ὀνοµαστική ἀναβάθµιση τοῦ Ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ σέ Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους παύει κάθε πνευµατική δικαιοδοσία του ἐπί τοῦ Ἁγίου Ὄρους!

Μέ τά δεδοµένα αὐτά ἕνα εἶναι βέβαιο: Ὅτι τό κλειδί γιά τήν ἐπίλυση τῶν διαφωνιῶν καί γιά τό σταµάτηµα τῆς κατρακύλας καί τοῦ κακῶς ἐννοουµένου Οἰκουµενισµοῦ κατέχει ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος.

Ὅπως στά Πολιτικά, στό θέµα τῶν Σκοπίων ὅλη ἡ ὑφήλιος περίµενε τήν ἄδεια τῆς Ἑλλάδος, ἔτσι καί στά Ἐκκλησιαστικά. Ἄν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀρνηθῆ σθεναρά τήν ἀναγνώριση τῆς Οὐκρανικῆς ψευτοεκκλησίας, δέν θά τήν ἀναγνωρίσουν οὔτε οἱ ἄλλες τοπικές Ἐκκλησίες. Σέ κρατικό ἐπίπεδο ἀφήσαµε τήν εὐκαιρία, καί χάθηκε τό παιχνίδι. Ὁ Μακαριώτατος καί ἡ Ἱ. Σύνοδος νά µή ἐπιτρέψουν νά συµβῆ τό ἴδιο καί στά Ἐκκλησιαστικά. Μιά δυναµική τοποθέτηση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος µπορεῖ νά εἰρηνεύση τήν Ἐκκλησία, διότι καί τό Οἰκουµενικό Πατριαρχεῖο θά περιορίση, καί τό Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας θά ἀναπαύση.

Ἐπιτρέπεται γιά παράδειγµα, αὐτές τίς Ἅγιες ἡµέρες στούς Ἁγίους Τόπους, ἐκεῖ ποῦ ἔπαθε, ἐσταυρώθη καί ἀναστήθηκε ὁ Χριστός, οἱ πιστοί  νά εἶναι διηρηµένοι, τά πλήθη τῶν προσκυνητῶν ἀπό τή Ρωσία καί τήν Ἑλλάδα νά µή ἔχουν ἐκκλησιαστική κοινωνία µεταξύ τους, καί αὐτό χάριν πολιτικῶν σκοπιµοτήτων; Σέ κάθε Ἱ. Ἀκολουθία δεόµεθα «Ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύµπαντος κόσµου, εὐσταθείας τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν καί τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως».

Ἄς κάνουµε λοιπόν ὅ,τι µποροῦµε, νά µᾶς εὕρη ὁ Ἀναστάς ἐκ νεκρῶν Κύριος εἰρηνικούς καί ἑνωµένους!

 Ὑποσηµειώσεις

1. Διατύπωσις Ἁγ. Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου, ἱδρυτοῦ τῆς Ἱ. Μ. Μεγίστης Λαύρας, πβλ. «Τό καθεστώς τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἄθω», ἐκδ. Ἱ. Κοινότητος Ἁγίου Ὄρους Ἄθω, Ἅγ. Ὄρος 1996, σελ. 20.

2. Ἁγ. Ἰουστῖνος Πόποβιτς, Βίος καί Πολιτεία τῶν Ἁγ. Πατέρων ἡµῶν Σάββα καί Συµεών, Ἀθήνα 1975, σελ. 80

3. Ἐπίσκοπος Μπάσκας Εἰρηναῖος, www.vimaorthodoxias.gr/diethni-2/mpatskas-eirinaios, 17/12/2018: «Ὁ Βαρθολοµαῖος ἔκανε τό µεγαλύτερο λάθος στήν ἱστορία τοῦ Οἰκουµενικοῦ Θρόνου».

4. Καθεστώς σελ. 37    

5. Καθεστώς σελ. 39

6.  τό παράσηµο τοῦ τάγµατος τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου, Zougla 14/12/2018

π. Γεώργιος Χάας - «ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» agnikolaos Ἀρ. Τεύχους 200 Ἀπρίλιος 2019