Νικήτας Ἀλιπράντης, Ἐκτροπές τοῦ κοινωνικοῦ φύλου καί τῆς ἐννοίας “δικαίωμα”

* Εἰσήγηση στό 10ο Συνέδριο τῆς Πανελληνίου Ἑνώσεως Θεολόγων (ΠΕΘ) στό Πολεμικό Μουσεῖο, στίς 2 & 3 Νοεμβρίου 2018), πού εἶχε θέμα: «Ἡ ἐκκοσμίκευση τοῦ Χριστιανισμοῦ καί ἡ ἐπίδρασή της στήν Ὀρθόδοξη Χριστιανική Παιδεία».

Ἐκτροπές τοῦ κοινωνικοῦ φύλου καί τῆς ἐννοίας “δικαίωμα”

Νικήτας Ἀλιπράντης, Καθηγητής Νομικῆς

   Α. Ἀθεμελίωτοι ἰσχυρισμοί τῆς θεωρίας τοῦ gender

Ὅσον ἀφορᾶ, ἐν πρώτοις, τό κοινωνικό φῦλο(gender), τό οὐσιῶδες χαρακτηριστικό τῆς σχετικῆς θεωρίας εἶναι, ὡς γνωστόν, ἡ ἄρνηση τῆς φυσικῆς διάκρισης τῶν δύο φύλων, μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι τά πάντα στόν ἄνθρωπο εἶναι ἱστορικο-πολιτιστικά στοιχεῖα, πρᾶγμα πού ἀποτελεῖ, ὅπως ἔχει τονισθεῖ, μία ἀθεμελίωτη διανοητική μεθόδευση. Κι’ αὐτό διότι «ὑπάρχει ἡ ἱστορία καί ὑπάρχει ἡ φύση», ὅπως ἔλεγε ὁ Camus ἤ, ὅπως ἔγραφε ἡ Ηanna Arendt, εἶμαι Ἑβραία ὅπως εἶμαι γυναῖκα, πρόκειται γιά ἀναμφισβήτητα δεδομένα τῆς ζωῆς μου¹.

Στά πλαίσια τῆς παρούσης μελέτης σημασία ἔχει νά ἀνασκευασθοῦν καταρχάς δύο ἐπί μέρους ἐκτροπές τοῦ gender, ἀφ’ ἑνός ἡ κατασκευή τῶν “ἐμφύλων στερεοτύπων καί τῆς ὁμοφοβίας” καί ἀφ’ ἑτέρου ἡ σύνδεση τοῦ gender μέ τά ἀνθρώπινα δικαιώματα.

α) “Ἀποδομῶντας τά ἔμφυλα στερεότυπα” - “Ὁμοφοβία”

Τί σημαίνει ἀκριβῶς “ἔμφυλο στερεότυπο”; Ἡ ἀναφερθεῖσα Γαλλίδα φιλόσοφος ἀπαντᾶ ἄκρως διαφωτιστικά, ἐρωτῶντας· «Κάθε σκέψη γιά τήν διαφορά τῶν φύλων δέν ἀπειλεῖται νά χαρακτηρισθεῖ ὡς ἔμφυλο στερεότυπο;»² Εἶναι σαφές ὅτι ἐδῶ συμβαίνει μία ἐννοιολογική ὑπερτροφική ἐκτροπή,  ἀνάλογη μέ αὐτήν ἡ ὁποία σημειώθηκε μέ τήν καταχρηστική διεύρυνση τῆς ἔννοιας τοῦ ρατσισμοῦ. Ἀκριβῶς ὅπως κάθε ἐκδηλωνόμενο προσωπικό ἐνδιαφέρον γιά τήν ἰδιαιτερότητα καί τήν πολλαπλότητα τῶν πολιτισμῶν ἐξομοιώνεται μέ ρατσιστική στάση, κάθε ἄποψη πού μαρτυρεῖ σταθερή ἀποδοχή τῆς ταυτότητος κάθε φύλου καταλήγει νά θεωρεῖται ρατσισμός. Quod absurdum est!

Ὁμοφοβία: ποιός εἶναι ὁμόφοβος; Ἡ ἀπάντηση θά δοθεῖ μέσῳ τοῦ Γάλλου κοινωνιολόγου Eric Fassin, σύμφωνα μέ τόν ὁποῖο ἡ ἐρώτηση τοῦ παρελθόντος “πῶς μπορεῖ κανείς νά εἶναι ὁμο(φυλό)φίλος;” ἔχει ἀντιστραφεῖ καί ἐρωτᾶται “πῶς μπορεῖ κανείς νά εἶναι ὁμόφοβος;” Ἡ ἀντίστροφη αὐτή ἐρώτηση ταυτίζεται μέ τήν “πῶς νά εἶναι κανείς ἑτεροφυλόφιλος;” (heterosexuel); Ἑπομένως ὁ ἑτερο(φυλό)φίλος εἶναι ἐξ ὑποθέσεως “ὁμόφοβος”,³ ἀφοῦ ἀπεχθάνεται τόν ὅμοιόν του! Ἡ ἐννοιολογική ὑβριστική αὐθαιρεσία εἶναι προφανής.

Συμπερασματικά διαπιστώνεται ὅτι πρόκειται γιά μία παράλογη θεωρία ἡ ὁποία θυσιάζει ἀδίστακτα τήν ἀρχή τῆς πραγματικότητας, δηλαδή τήν βιολογική ὕπαρξη δύο φύλων⁴. Ἀσφαλῶς δέν εἶναι τυχαῖο αὐτό πού ἐπισημαίνει ὁ S. Freud, στό ἔργο του “Ἡ σεξουαλική ζωή”, γράφοντας, ὅτι, ἐάν μπορούσαμε νά συλλάβουμε τά πράγματα αὐτῆς τῆς γῆς μέ ἕνα νέο βλέμμα, τίποτε δέν θά ἐντυπωσίαζε περισσότερο τήν προσοχή μας ἀπό τήν ὕπαρξη δύο φύλων μεταξύ τῶν ἀνθρωπίνων ὄντων⁵.

β) Gender καί ἀνθρώπινα δικαιώματα

Τό ἰδεολόγημα τοῦ κοινωνικοῦ φύλου στήν φεμινιστική του διάσταση, ἐνῶ ἐστόχευε ἀρχικά στήν ἐξάλειψη τῶν δυσμενῶν διακρίσεων καί συμπεριφορῶν εἰς βάρος τῶν γυναικῶν, τελικά ἀπεμπόλησε τήν στράτευση αὐτή –ἤ, μόνο γιά λόγους σκοπιμότητας τήν προβάλλει– καί ὡς μόνο στόχο του ἔχει νά σχετικοποιήσει τήν διάκριση τῶν φύλων καί ἀρνεῖται τήν ὕπαρξη δύο βιολογικῶν φύλων πού δέν ἀνάγονται τό ἕνα στό ἄλλο. Στό πλαίσιο αὐτό εἶναι καίριο νά ἐπισημανθεῖ ὅτι ἡ σημερινή σύνδεση τοῦ gender μέ ἀνθρώπινα δικαιώματα καί μάλιστα δικαιώματα τῶν γυναικῶν, ὄχι μόνο εἶναι προσχηματική, ἀλλά καί ἱστορικο-κοινωνιολογικά ἐσφαλμένη, διότι εἶναι γνωστό, ὅτι ἡ δυτική πολιτιστική παράδοση κυριαρχεῖται ἀπό τήν μονομερῆ ὑπεροχή τοῦ ἄρρενος ἔναντι τῶν γυναικῶν, ἀπό ἕνα φαλλοκεντρισμό. Εἶναι δυνατόν νά ἀγνοηθεῖ, ὅτι στήν τραγικά διαστρεβλωμένη χριστιανική πίστη, ὁ Ρωμαιοκαθολικισμός διερωτᾶτο ἄν οἱ γυναῖκες ἔχουν ψυχή καί, ὅτι ἡ λέξη “homme” κατέληξε νά σημαίνει “ἄνδρας” καί ὄχι “ἄνθρωπος”; Ὅλα αὐτά καλλιέργησαν στήν Δύση τήν ὑποδούλωση τῶν γυναικῶν, τήν ἀνισότητα τῶν φύλων, ἀκόμη καί τόν μισογυνισμό, ὅπως κατήγγειλε ὁ νομπελίστας Amartya Sen ἔχοντας ἀφιερώσει πολλά ἔργα του στήν θέση τῶν γυναικῶν.⁶ Γεγονός ἐκπληκτικό, ἀκόμη καί σύγχρονοι ψυχαναλυτές θεωροῦν, ὅτι μόνο μία libido ὑπάρχει, φαλλική! (Jacques Lacan, Francoise Dolto).⁷

Ἀπό τίς ἀναφερθεῖσες καίριες ἐπισημάνσεις προκύπτει ὅτι ἡ ἐπίκληση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί δικαιωμάτων τῶν γυναικῶν δέν μπορεῖ νά γίνει ἀπό τήν θεωρία τοῦ κοινωνικοῦ φύλου, ἀλλ’ ἀπό τήν ἀντίθετη ἀρχή τῆς φυσικῆς ὕπαρξης δύο φύλων. Πράγματι, στόν σημαντικότατο ἀγώνα γιά τήν ἐξάλειψη τῶν εἰς βάρος τῶν γυναικῶν διακρίσεων, ἀντί τῶν ὀπαδῶν τοῦ gender, στρατεύονται σήμερα ἐπιστήμονες καί πολιτικοί, πού πιστεύουν στήν βιολογική διάκριση τῶν δύο φύλων, ὅπως, μεταξύ πολλῶν, ὁ πρό ἐτῶν ἐκλιπών ἐπιφανής κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu,⁸ καί γυναῖκες πολιτικοί καί συγγραφεῖς, ὅπως ἡ ψυχαναλύτρια Antoinette Fouque, πού ἵδρυσε, μέ συναγωνιστές, τό 1968 τό κίνημα ἀπελευθερώσεως τῶν γυναικῶν (Mouvement de Liberation des Femmes).⁹

Σέ θεσμικό ἐπίπεδο, ὁ Εὐρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (ΕΚΧ) τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης  (Μέρος V, Ἄρθρο E΄) ἀπαγορεύει αὐτονοήτως τήν διάκριση μέ βάση καί τό φύλο (sex), ἀλλά καί γενικεύει τήν ἀπαγόρευση γιά ὁποιονδήποτε ἄλλον λόγο ἤ κατάσταση (toute autre situation, other status), πέραν τῶν ἀπαριθμουμένων. Ὁ γράφων, ὡς ἀνεξάρτητος ἐμπειρογνώμων, κατά τήν δωδεκαετῆ θητεία του (1996-2008) ὡς μέλος τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς Κοινωνικῶν Δικαιωμάτων (ΕΕΚΔ) τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης – ἡ ὁποία εἶναι ἐπιφορτισμένη μέ τήν ὑλοποίηση τῶν κοινωνικῶν δικαιωμάτων προβλεπομένων στόν Εὐρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (ΕΚΧ) – ἦταν ἐνεργός μέτοχος στήν στόχευση τῆς κατάργησης τῶν δυσμενῶν διακρίσεων καί συμπεριφορῶν εἰς βάρος, μεταξύ ἄλλων, καί τῶν ὁμοφυλοφίλων.

Τέλος, ἐπισημαίνεται ὅτι ἐσφαλμένη εἶναι καί ἡ σύνδεση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων μέ τήν ἔκφραση “σεξουαλικός προσανατολισμός” –ἀντί τῆς ὀρθῆς ἔκφρασης “σεξουαλική ταυτότητα”–, γεγονός πού εἶναι ἀπόρροια τῆς σύγχρονης δυτικῆς νοοτροπίας πού ἀνάγει τήν ἀτομική βούληση σέ ἀποκλειστικό παράγοντα τῶν ἀποφάσεων τοῦ καθενός.¹⁰ Ἔχοντας ζήσει ἐπί μακρόν σέ Δυτικοευρωπαϊκές χῶρες, ὁ γράφων ἔχει γνωρίσει τήν κρίση αὐτή τῆς Δύσης, πού ἀνέλυσε εἰς βάθος ὁ Claude Levi-Strauss¹¹, τόν ἀτομισμό καί τήν ὑπερτροφία τῆς βούλησης, πού ὑλοποιεῖται μέ ὁποιοδήποτε περιεχόμενο.¹²

Β. Καταχρηστική διεύρυνση τῆς ἐννοίας τοῦ δικαιώματος

Ἔχει καίρια σημασία νά τονισθεῖ ὅτι τό ὑπαρξιακό ἀτομιστικό κενό πού ἐκτρέφει ὑπερτροφική βούληση πρός κάθε κατεύθυνση, δέν ἀφορᾶ μόνο τά ἄτομα, ἀλλ’ ἐπιδρᾶ μέσῳ τῶν ἀτόμων καί στούς θεσμούς καί εἰδικά στούς Εὐρωπαϊκούς. Ἔτσι, σέ σχέση μέ τήν μή δυνατότητα προσφυγῆς στήν παρένθετη μητρότητα στά ὁμόφυλα ζευγάρια κατά τό Ἑλληνικό Δίκαιο, ὅπως ὀρθά παρατηρεῖ ἡ δ. Ἀγγελική Ζώη (Ἐνοριακή Εὐλογία, τ.195, 2018, σ. 461 επ.), πρέπει νά διερωτηθοῦμε μήπως ἡ ρύθμιση αὐτή ὑπονομεύεται ἀπό τήν τελευταία ἐξέλιξη τῆς νομολογίας τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικαστηρίου Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου (ΕΔΔΑ).

Συγκεκριμένα, ἐνῶ στήν Γαλλία ἀπαγορευόταν ἡ παρένθετη μητρότητα στά ὁμόφυλα ζευγάρια, τό ΕΔΔΑ ἀπεφάνθη ὅτι ἡ Γαλλική ἀπαγόρευση παραβιάζει τό δικαίωμα σεβασμοῦ τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς τῶν παιδιῶν! (ἄρθρο 8 τῆς ΕΣΔΑ).¹³ Πρόκειται γιά αὐθαίρετη “ἀναγνώριση” δικαιώματος παιδιῶν, πού δέν εἶχε κατ’ οὐσίαν καμία σχέση μέ τό ἐκδικαζόμενο ζήτημα.Ἡ ἀπόφαση σηματοδοτεῖ μία πρωτοφανῆ “ὑπέρ πᾶν μέτρον” διεύρυνση τῆς ἔννοιας τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου, ἑνός “δικαιωματισμοῦ”, ἄμεσα ἀποτόμου τῆς ἄκρατης ὑπερτροφίας τῆς ἀτομικιστικῆς βούλησης πού ἔχει κατακλύσει τόν Δυτικό, ἤ, Δυτικῆς νοοτροπίας ἄνθρωπο. Ἄς σημειωθεῖ ὅτι ἡ ἀπόφαση προκάλεσε στήν Γαλλία δριμεῖα δημόσια ἀντίδραση τοῦ Ὑπουργοῦ Sapin καί ὀξύτατη ἐπιστημονική κριτική πανεπιστημιακῶν καθηγητῶν (Fr. Chenede, G.Drago, G.Geoffroy de Vries). Παρ’ ὅλα αὐτά τό ΕΔΔΑ ἀνανέωσε τήν διεστραμμένη ἀντίληψη τοῦ δικαιωματισμοῦ σέ νέα πρόσφατη ἀπόφασή του.¹⁴ Μέ αὐτήν τήν νοοτροπία πού μεταφέρεται ἄκριτα καί ἀνεξέλεγκτα σέ ἐπιμέρους Εὐρωπαϊκές χῶρες, ἡ Ἑλλάδα τοῦ σήμερα νομοθετεῖ, ὅτι παιδιά τῶν 15 ἐτῶν ἔχουν τό δικαίωμα, μέ ἁπλῆ δήλωσή τους στό δικαστήριο, νά διορθώσουν τό φῦλο τους. Ὦ τοῦ ἐσχάτου ἐκπεσμοῦ καί τῆς ἀρχαιοελληνικῆς ὕβρεως!

Νικήτας Ἀλιπράντης- Καθηγητής Νομικῆς

 Ὑποσημειώσεις:

1 Η. Αrendt, Ecris juifs, Paris 2011,σελ.645  (τά σημειώνει μέ παραπομπές ἡ φιλόσοφος Bérénice Levet, La Théorie du Genre ou Le Monde rêvé des anges, Préface de Michel Onfray, Paris, 2014, σελ. 194-195.

2 B. Levet, όπ. π., σελ. 153.

3 E. Fassin, L’inversion de la question homosexuelle, Amsterdam, 2008, σελ. 238.

4 Οἱ χαρακτηρισμοί καί τό συμπέρασμα διατυπώνονται μέ εὐθυκρισία ἀπό τήν Β. Levet (όπ.π., σελ.103, 245).

5 Παρά τίς προφανείς αὐτές ἐπισημάνσεις ἡ ἐνασχόληση μέ τήν λεγόμενη ‘θεωρία’ τοῦ gender συνεχίζεται στήν ἰδιόρρυθμη ἐποχή μας. Βλ. σχετική πρόσφατη βιβλιογραφία στήν βιβλιοκρισία τῆς Eva Cyba, “Genderforschung kontrovers”, Soziologische Revue, Heft 4, October 2017, σελ. 494 επ.

6 Βλ. Amartya Sen, Esprit (περιοδικό), no 9, 1991, Courrier international, 10 mai 2002, (ὅπως παραπέμπεται ἀπό τήν A. Fouque, όπ. π., σελ. 24-25, 424).

7 Α. Fouque, Il y a deux sexes.Essais de féminologie, Paris,(1995, 2004), 2015,σελ. 31-32

8 P. Bourdieu, La domination masculine, Paris, 1998.

9 Ἡ A. Fouque ἔδρασε ἐπί δεκαετίες στά πλαίσια τοῦ φεμινιστικοῦ κινήματος, καταγγέλλοντας τὰ ἐγκλήματα κατά τῶν γυναικῶν, ἀλλά καί φροντίζοντας τά θύματα τῶν ἐγκλημάτων.

10 Βλ. και B. Levet, όπ. π., σελ. 105.

11 Στό ἔργο του ‘La crise de l’Occident’, Paris,1983.

12 Βλ. Νικήτας Ἀλιπράντης, Κρίσιμες κληροδοτήσεις τοῦ 20οῦ αἰῶνα στίς κοινωνίες τοῦ σήμερα, δεύτερη ἐπηυξημένη ἔκδοση, Παπαζήσης, Ἀθήνα, 2015, σελ. 26-29 καί σελ. 122-128.

13 Ἀπόφαση τῆς 26ης Σεπτεμβρίου 2014, Αffaire Mennesson contre France, Req.No 65192/11.

14 Ἀπόφαση 6ης Ἀπριλίου 2017.

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» agnikolaos.gr Τεῦχος 196 Δεκέμβριος 2018