Μοναχός Σεραφείμ (Ζήσης): Δύο κείμενα τῆς Ρωσσικῆς Συνόδου περί τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης (τοῦ Κολυμπαρίου)

Δύο κείμενα τῆς Ρωσσικῆς Συνόδου

περί τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης (τοῦ Κολυμπαρίου)

τοῦ Μοναχοῦ Σεραφείμ

Παραδίδουμε στή δημοσιότητα τήν μετάφραση δύο κειμένων τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας πού ἀφοροῦν στή Σύνοδο τῆς Κρήτης (τοῦ Κολυμπαρίου).

Τό πρῶτο (δεύτερο χρονικῶς) εἶναι ἀπόσπασμα (οἱ παράγραφοι §§37-45) ἀπό τό ἐπίσημο κείμενο Ἀποφάσεις τῆς Ἱερᾶς Ἐπισκοπικῆς Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας (29 Νοεμβρίου – 2 Δεκεμβρίου 2017), ὅπως ἀναρτήθηκε στήν ἀγγλική γλῶσσα στόν ἐπίσημο ἱστοχῶρο τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας (https://mospat.ru/en/2017/12/02/news153781/) στίς 02 Δεκεμβρίου 2017, στίς 14:00 (ὑπό τόν τίτλο “Resolutions of the Holy Bishops’ Council of the Russian Orthodox Church (29th november – 2nd december 2017)”).

Τό δεύτερο κείμενο (χρονικῶς προηγούμενο) εἶναι τοῦ Μητροπολίτου Βολοκολάμσκ κ. Ἱλαρίωνος· ἀποτελεῖ παρουσίαση τῶν συμπερασμάτων τῆς μελέτης τῶν κειμένων τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης ἐκ μέρους τῆς Συνοδικῆς Βιβλικῆς – Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς, καί ἔχει τίτλο: «Ὁ Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ἱλαρίων ὁμιλεῖ στή συνεδρία τῆς Ἐπισκοπικῆς Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας ἐπί τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς μελέτης τῶν κειμένων τῆς Συνόδου στήν Κρήτη». Ἡ συμπερασματική ἀνάλυση τῆς Ἐπιτροπῆς αὐτῆς ἀνακοινώθηκε στήν Ἱερά Σύνοδο διά στόματος τοῦ Προέδρου τῆς Ἐπιτροπῆς Μητροπολίτου κ. Ἱλαρίωνος καί ἀναρτήθηκε στίς 29 Νοεμβρίου (ὥρα 22:30) τοῦ παρελθόντος ἔτους 2017 στόν ἐπίσημο ἱστοχῶρο τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας (στήν ἀγγλική https://mospat.ru/en/2017/11/29/news153514/) (τίτλος πρωτοτύπου: “Metropolitan Hilarion of Volokolamsk speaks at the session of the Episcopal Council of the Russian Orthodox Church on the results of studying the documents of the Council on Crete”).

Ἀπό τά κείμενα αὐτά προκύπτει ἀφ΄ ἑνός (1) ἡ πραγματική στάση τῆς διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας ἔναντι τῶν κακοδοξιῶν τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης, ἀφ’ ἑτέρου (2) τό ὅτι οἱ ἀποφάσεις αὐτές προηγήθησαν τῆς Συνεδρίας στήν ὁποία ἔλαβαν τιμητικῶς μέρος οἱ Προκαθήμενοι τῶν ὑπολοίπων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν (ἐπί τῇ συμπληρώσει τῶν ἑκατόν ἐτῶν τῆς ἀνασυστάσεως τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας τό 1917), Συνεδρίας πού ἔλαβε χώρα τό ἀμέσως ἀκόλουθο ἀπόγευμα τῆς 2ας Δεκεμβρίου (https://mospat.ru/en/2017/12/02/news153880/). Συνεπῶς, δέν ἰσχύει ἡ ἀνακριβής εἴδηση ὅτι ὅλοι οἱ συνεορτάζοντες Προκαθήμενοι διεκήρυξαν ἀπό κοινοῦ μέ τό Πατριαρχεῖο Μόσχας ἀμφισβήτηση πρός τήν ἐκκλησιολογία τοῦ κακοδόξου 6^ου Κειμένου τοῦ Κολυμπαρίου, ὅπως διευκρίνισε καί μία σχετική ἀνάλυση τοῦ Πρωτοπρ. Καθηγητοῦ π. Θ. Ζήση (http://www.katanixis.gr/2018/01/blog-post_580.html).

Ἡ μετάφραση τῶν δύο αὐτῶν κειμένων ἔχει ἀναρτηθεῖ καί στό Scribd (ἐδῶ).

1. Ἐξωτερικές ἐκκλησιαστικές σχέσεις

[...]

37. Ἡ Σύνοδος τῶν Ἐπισκόπων ἐγκρίνει τίς ἐξωτερικές δραστηριότητες τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας, ὅπως διενεργήθησαν ἀπό τήν Αὐτοῦ Μακαριότητα τόν Πατριάρχη καί τήν Ἱερά Σύνοδο σέ συνεργασία μέ τό Τμῆμα Ἐξωτερικῶν Ἐκκλησιαστικῶν Ὑποθέσεων καί στόχευσαν πρωτευόντως στήν ἐνδυνάμωση τῆς ἑνότητος τῆς Ἁγίας Ἑκκλησίας, στήν ἀνάπτυξη ἀδελφικῶν σχέσεων μέ τίς Τοπικές Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, καθώς ἐπίσης καί στήν συνεργασία μέ ἄλλες χριστιανικές ὁμολογίες γιά τήν προστασία τῶν ἀξιῶν τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς καί τήν καταπολέμηση κοινωνικῶς ἐπικινδύνων ἠθῶν, στήν ἀντίσταση κατά τῶν διακρίσεων καί τοῦ διωγμοῦ εἰς βάρος Χριστιανῶν, στό διάλογο μέ ἐκπροσώπους ἄλλων θρησκευτικῶν παραδόσεων, ὁ ὁποῖος βοηθεῖ ἀφ’ ἑνός τήν ἀντίσταση κατά τοῦ ἐξτρεμισμοῦ, τῆς τρομοκρατίας, τῆς δυσφημήσεως τῆς θρησκείας, τῆς ξενοφοβίας καί ἄλλων κοινωνικῶς ἐπικινδύνων ἠθῶν, ἐκδηλώσεων μή-ἀνεκτικότητος, καί  ἀφ’ ἑτέρου τήν ὑποστήριξη τῆς προστασίας τῶν ἱερῶν σεβασμάτων καί τόπων θρησκευτικῆς λατρείας, καί τήν εἰρήνη καί ἁρμονία στήν κοινωνία.

38. Ἡ Ἐπισκοπική Σύνοδος ἐγκρίνει τήν ἀποτίμηση τῆς Συνόδου τῶν Προκαθημένων καί Ἐπισκόπων δέκα Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἡ ὁποία ἔλαβε χώρα στή Νῆσο τῆς Κρήτης ἀπό τῆς 18^ης ἕως τῆς 26^ης Ἰουνίου 2016, ἡ ὁποία περιέχεται στήν ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 15^ης Ἰουνίου 2016 (Ἡμερολ. νο. 48). Ἡ Σύνοδος αὐτή δέν μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὡς Οἰκουμενική [σ. μτφρ. στό ρωσσικό πρωτότυπο ἔχει «πανορθόδοξη»= Всеправославный καί ὄχι Вселенский= Οἰκουμενική], καί οἱ ἀποφάσεις πού ἐλήφθησαν σέ αὐτήν δέν μποροῦν νά θεωρηθοῦν ὡς δεσμευτικές γιά ὅλη τήν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία, ἐφόσον μέ τήν ἀπουσία συμφωνίας ἑνός ἀριθμοῦ Τοπικῶν αὐτοκεφάλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν γιά τήν σύγκληση τῆς Συνόδου σέ χρόνο ἔγκαιρα συμφωνημένο, παραβιάστηκε ἡ ἀρχή τῆς ὁμοφωνίας. Ταυτοχρόνως, ὀφείλουμε νά ἀναγνωρίσουμε τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης ὡς ἕνα σημαντικό γεγονός στήν ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

39. Μία ἀνάλυση τῶν κειμένων τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης, τά ὁποῖα ἐνεπιστεύθη ἡ Ἱερά Σύνοδος στήν Συνοδική Βιβλική καί Θεολογική Ἐπιτροπή, ἔχει δείξει ὅτι μερικά ἐξ αὐτῶν περιέχουν ἀσαφεῖς καί ἀμφίσημες διατυπώσεις, πρᾶγμα πού δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά τά θεωρήσουμε ὑποδειγματικές ἐκφράσεις τῶν ἀληθειῶν τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως καί τῆς Παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό ἀληθεύει ἰδιαιτέρως περί τοῦ κειμένου «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μέ τόν λοιπό χριστιανικό κόσμο», τό ὁποῖο δέν ὑπεγράφη ἀπό τά δύο τρίτα τῶν μελῶν τῆς ἀντιπροσωπίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας, ὅπως ἐπίσης καί ἀπό μεμονωμένους ἐπισκόπους ἑνός ἀριθμοῦ ἄλλων Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν οἱ ὁποῖες συμμετέσχον στό ἔργο τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης, πρᾶγμα πού ἐπιμαρτυρεῖ μία σημαντική διαφωνία γνώμης σχετικῶς μέ τό κείμενο αὐτό, ἀκόμη καί μεταξύ τῶν συμμετεχόντων στή Σύνοδο τῆς Κρήτης.

40. Τά μέλη τῆς Συνόδου σημειώνουν τήν, ἐντός τῆς οἰκογενείας τῶν Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἀσαφῆ στάση ὡς πρός τήν Σύνοδο πού ἔλαβε χώρα στήν Κρήτη, σημειώνοντας τούς σχολιασμούς τῶν Ἱερῶν Συνόδων τῶν Πατριαρχείων Ἀντιοχείας (27 Ἰουνίου 2016), Βουλγαρίας (15 Νοεμβρίου 2016) καί Γεωργίας (22 Δεκεμβρίου 2016) πού ἐξέφρασαν κριτική θέση ὡς πρός τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης. Ἐπίσης, ἱεράρχες ἑνός ἀριθμοῦ ἄλλων Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν καί τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος καί τῶν μοναστηριῶν τοῦ Ὄρους Ἄθω ἔχουν δώσει λεπτομερεῖς σχολιασμούς ἐπί τῶν κειμένων τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης καί ἐπί τῆς μεθόδου της υἱοθετήσεως ἀποφάσεων.

41. Ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐκφράζει τήν πεποίθηση ὅτι ἡ διατήρηση καί ἐνδυνάμωση τῆς ἑνότητος τῆς Ἁγίας Ὁρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀνεξαρτήτως τῆς θέσεώς της ἐπί τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης, ἀποτελεῖ κοινό ἔργο ὅλων τῶν Τοπικῶν αὐτοκεφάλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἀμφοτέρων ἐκείνων οἱ ὁποῖες ἔλαβαν μέρος στήν Σύνοδο τῆς Κρήτης, ὡς ἐπίσης ἐκείνων πού ἀπέσχον ἀπό τήν συμμετοχή σέ αὐτήν. Ἡ ἐνίσχυση τῆς διορθοδόξου συνεργασίας προσλαμβάνει ἰδιαιτέρα σημασία στή συνάφεια αὐτή.

42. Ἀναγνωρίζοντας τήν ἱστορική φύση τῆς συναντήσεως πού ἔλαβε χώρα στήν Ἁβάνα μεταξύ τῆς Αὐτοῦ Μακαριότητος τοῦ Πατριάρχου Μόσχας καί πάσης Ρωσσίας καί τοῦ Πάπα Φραγκίσκου, ἡ Σύνοδος τῶν Ἐπισκόπων σημειώνει τήν σημασία της γιά τόν σκοπό τῆς ἑνώσεως τῶν προσπαθειῶν πρός ὑπεράσπιση τῶν Χριστιανῶν πού ὑπόκεινται σέ διωγμό στή Μέση Ἀνατολή καί τήν Ἀφρική. Αὐτές οἱ ἐργώδεις προσπάθειες ἀνταποκρίνονται στό αἴτημα τῆς Ἐπισκοπικῆς Συνόδου τοῦ 2016 νά «γίνει ὅ,τι εἶναι δυνατόν ὥστε νά τερματισθεῖ ἡ γενοκτονία πού ἔχει ἐκτυλιχθεῖ κατά τῶν Χριστιανῶν», ἐνῷ «τό 2016 ἔγινε ἕνα ἔτος ἰδιαιτέρων προσπαθειῶν πού ἀνελήφθησαν στήν κατεύθυνση αὐτή» (ἰδέ τήν Παράγραφο 9 τῶν Ἀποφάσεων τῆς Συνόδου Ἐπισκόπων τοῦ 2016). Ἡ ἀπό κοινοῦ διακήρυξη τοῦ Πατριάρχου Κυρίλλου καί τοῦ Πάπα Φραγκίσκου προσέφερε τήν συμβολή της στήν ἐπίτευξη καταπαύσεως τοῦ πυρός στήν Συρία καί ἔτσι βοήθησε νά σωθοῦν οἱ ζωές χιλιάδων ἀνθρώπων. Ἡ Σύνοδος ἐκφράζει ἱκανοποίηση διότι ἡ ἔκκληση στήν Ἁβάνα πρός τήν διεθνῆ κοινότητα νά ἀναλάβει προσπάθειες πρός ὑπεράσπιση τῶν Χριστιανῶν τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, ἀκούσθηκε διαμέσου εὐρυτέρων δημοσίων καί πολιτικῶν κύκλων.

43. Ἡ Σύνοδος σημειώνει τήν σημασία τῶν διατάξεων τῆς διακηρύξεως τῆς Ἁβάνας πού ἀφοροῦν στήν συνεχιζόμενη σύγκρουση στή γῆ τῆς Οὐκρανίας καί τόν ἁρμόζοντα χαρακτῆρα τῆς ἐκκλήσεώς της πρός ὅλες τίς κοινωνικές δυνάμεις τῆς Οὐκρανίας «νά ἐργασθοῦν πρός τήν κοινωνική ἁρμονία, νά ἀπόσχουν ἀπό τήν συμμετοχή στήν ἀντιπαράθεση καί νά μή ὑποστηρίξουν καμμία περαιτέρω ἀνάπτυξη τῆς συγκρούσεως». Τά μέλη τῆς Συνόδου τῶν Ἐπισκόπων ἐκφράζουν τήν ἐλπίδα ὅτι ἡ ἔκκληση αὐτή θά ἀκουσθεῖ ἀπό ὅλες τίς πλευρές τῆς ἐμφύλιας ἀντιπαραθέσεως στήν γῆ τῆς Οὐκρανίας.

44. Ἡ Ἐπισκοπική Σύνοδος ἀναγνωρίζει τήν ἰδιαίτερη σημασία τῶν διατάξεων τῆς κοινῆς διακηρύξεως, ὅτι ἡ Οὐνία δέν συνιστᾷ μέσο ἐπιτεύξεως τῆς ἑνότητος μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν καί ὅτι στίς σχέσεις Ὀρθοδόξων – Καθολικῶν εἶναι ἀπαράδεκτος ὁ προσηλυτισμός σέ ὅλες του τίς ἐκδηλώσεις. Τά μέλη τῆς  Συνόδου, ἐκφράζοντας τήν ἐλπίδα ὅτι ἡ διακήρυξη αὐτή θά τεθεῖ σέ ἐφαρμογή, εἶναι ταυτοχρόνως μάρτυρες τῶν συνεχιζομένων ἐπιθετικῶν ἐνεργειῶν τῶν Ἑλληνοκαθολικῶν ἔναντι τῶν Ὀρθοδόξων.

45. Ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐκτιμᾷ πάρα πολύ τήν συμφωνία πού ἐπιτεύχθηκε στήν Ἁβάνα γιά τήν μεταφορά στή Ρωσσία τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγ. Νικολάου, Ἀρχιεπισκόπου Μύρων τῆς Λυκίας καί Θαυματουργοῦ, πού εἶναι ἐναποτεθειμμένα στό Μπάρι. Ἡ ἄφιξη τῶν ἱερῶν αὐτῶν λειψάνων στήν Μόσχα καί τήν Ἁγία Πετρούπολη τόν Μάιο ἕως καί Ἰούλιο τοῦ 2017 ὑπῆρξε γεγονός σπουδαίας πνευματικῆς σημασίας γιά τούς πιστούς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας.

[...]

2. Ὁ Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ἱλαρίων ὁμιλεῖ στή συνεδρία τῆς Ἐπισκοπικῆς Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας

ἐπί τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς μελέτης τῶν κειμένων τῆς Συνόδου στήν Κρήτη

Ὡς συνέχεια τοῦ θέματος πού ἀνεδείχθη στήν παρουσίαση τῆς Αὐτοῦ Μακαριότητος τοῦ Πατριάρχου Μόσχας καί Πάσης Ρωσσίας κ. Κυρίλλου στή συνεδρία τῆς Συνόδου τῶν Ἐπισκόπων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας, ὁ πρόεδρος τοῦ Τμήματος Ἐξωτερικῶν Ὑποθέσεων τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας καί Πρόεδρος τῆς Βιβλικῆς - Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς Μητροπολίτης τοῦ Βολοκολάμσκ κ. Ἱλαρίων μίλησε ἐπί τοῦ θέματος τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς μελέτης τῶν κειμένων τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης (18^η – 27^η  Ἰουνίου 2016).

Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας στή συνεδρία της τῆς 15^ης Ἰουλίου 2016 ἐνεπιστεύθη στήν Συνοδική Βιβλική-Θεολογική Ἐπιτροπή τό καθῆκον «ἅμα τῇ λήψει ἐπισήμως διηκριβωμένων ἀντιγράφων τῶν κειμένων τῶν ἐγκεκριμένων ὑπό τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης, νά ἐκδώσῃ τά κείμενα αὐτά καί νά τά μελετήσῃ, λαμβάνουσα ὑπ’ ὄψιν τάς πιθανάς ἀντιδράσεις καί τά σχόλια τῆς αὐτῶν Σεβασμιότητος τῶν ἐπισκόπων, τῶν θρησκευτικῶν ἐκπαιδευτικῶν ἱδρυμάτων καί σχολῶν, θεολόγων, κληρικῶν, μοναστῶν καί μοναζουσῶν, καί νά παρουσιάσῃ τά συμπεράσματα τῆς ἐνδελεχοῦς αὐτῆς μελέτης εἰς τήν Ἱεράν Σύνοδον» (Ἡμερολ. νο. 48).

 Στήν ὁμιλία του καί κατά τήν ἐνασχόληση μέ τό στάτους τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης, ὁ Μητροπολίτης Ἱλαρίων ὑπενθύμισε στούς ἀκροατές, ὅτι εὐθύς ἐξ ἀρχῆς τῆς προσυνοδικῆς διαδικασίας ἡ ἀρχή τῆς ὁμοφωνίας μεταξύ ὅλων τῶν κοινῶς ἀνεγνωρισμένων Τοπικῶν Αὐτοκεφάλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἐπρόκειτο νά εἶναι ἡ βάση τῆς λήψεως ἀποφάσεων σέ ὅλες τίς διοργανώσεις τῆς προπαρασκευῆς τῆς Πανορθοδόξου Συνόδου. Ὡστόσο, ἀπό τόν Ἰούνιο τοῦ 2016 ἡ ὁμοφωνία αὐτή σχετικῶς μέ τήν σύγκληση τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἦταν ἀποῦσα γιά ἕναν ἀριθμό αἰτίων. Συγκεκριμένως, ἡ ἀντιπροσωπεία τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας δέν ὑπέγραψε τίς ἀποφάσεις τῆς συνάξεως τῶν Πρωθιεραρχῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν Κωνσταντινούπολη τό 2014, μεταξύ τῶν ὁποίων ἦταν ἡ ἀπόφαση συγκλήσεως τῆς Συνόδου τό 2016, καθώς ἐπίσης τίς ἀποφάσεις καί ἕνα ἀριθμό ἄλλων κειμένων (συμπεριλαμβανομένης τῆς ἀτζέντας τῆς Συνόδου) τῆς Συνάξεως τῶν Πρωθιεραρχῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στό Σαμπεζύ τό 2016.

Τό προσχέδιο τοῦ συνοδικοῦ κειμένου ἐπί τοῦ θέματος τοῦ γάμου δέν ὑπεγράφη στή Σύναξη τῶν Πρωθιεραρχῶν τοῦ 2016, οὔτε ἀπό τήν ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Γεωργίας.

Οἱ Πρωθιεράρχες τῶν Ἐκκλησιῶν Ρωσσίας καί Γεωργίας στίς ὁμιλίες τους στή Σύναξη τῶν Πρωθιεραρχῶν τοῦ 2016 καί στήν ἀκολουθήσασα ἀλληλογραφία ὑπέδειξαν ὅτι ἡ προϋπόθεση γιά τήν συμφωνία τους γιά σύγκληση τῆς Συνόδου τόν Ἰούνιο τοῦ 2016, θά ἦταν ἡ ἐπίτευξη ὁμοφωνίας ἐπί ὅλων τῶν ἀμφιλεγομένων θεμάτων, στό χρονικό διάστημα πού ἐναπέμενε πρό τῆς Συνόδου. Ἡ ὁμοφωνία αὐτή δέν ἐπετεύχθη.

Λιγότερο ἀπό ἕνα μῆνα πρίν τήν προταθεῖσα ἡμερομηνία ἐνάρξεως τῆς Συνόδου, οἱ Ἱερές Σύνοδοι πέντε αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν – τῆς Βουλγαρίας, Ἀντιοχείας, Σερβίας, Γεωργίας καί, τελικῶς, τῆς Ρωσσίας – ζήτησαν τήν ἀναβολή της, ὥστε νά ὑπερβαθοῦν τά ἐμπόδια πού παρεκώλυαν τήν συμμετοχή τους στήν Σύνοδο (ἀργότερα ἡ Ἐκκλησία τῆς Σερβίας ἔλαβε τήν ἀπόφαση νά συμμετάσχει στήν Σύνοδο). Οἱ ἐκκλήσεις αὐτές ἀγνοήθηκαν. Ὡς ἀποτέλεσμα, δέκα ἐκ τῶν δεκατεσσάρων κοινῶς ἀνεγνωρισμένων αὐτοκεφάλων Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν ἔλαβαν μέρος στίς ἐργασίες τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης. Ἡ πληρότητα τῆς Μιᾶς Καθολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας δέν ἀντιπροσωπεύθηκε σέ αὐτήν, καί ὡς ἐκ τούτου ἡ Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας κατά τήν συνεδρία της τῆς 15^ης Ἰουλίου 2016 ἐδέχθη ὅτι «ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης δέν μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὡς Οἰκουμενική Σύνοδος [σ. μτφρ. στό ρωσσικό πρωτότυπο ἔχει «πανορθόδοξη»= Всеправославный καί ὄχι Вселенский=Οἰκουμενική ], οὔτε τά κείμενα πού υἱοθετήθηκαν σέ αὐτήν ὡς ἐκφράζοντα τήν κοινή ὀρθόδοξη ὁμοφωνία» (Ἡμερολ. νο. 48).

Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης υἱοθέτησε ὀκτώ κείμενα: «Τό αὐτόνομον καί ὁ τρόπος ἀνακηρύξεως αὐτοῦ»· «Ἡ Ὀρθόδοξος Διασπορά»· «Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ»· «Ἡ σπουδαιότης τῆς Νηστείας καί ἡ τήρησις αὐτῆς σήμερον»· «Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ»· «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον», «Μήνυμα τῆς Συνόδου» καί «Ἐγκύκλιος Ἐπιστολή τῆς Συνόδου» (Ἐγκύκλιος).

Ἡ πλειονότης τῶν κειμένων αὐτῶν (μέ ἐξαίρεση τίς δύο ἐπιστολές πού συνετάγησαν ἀπ΄ εὐθείας στήν Σύνοδο τῆς Κρήτης) προετοιμάσθηκαν ἐντός τοῦ πλαισίου ἐργασίας τῆς προσυνοδικῆς διαδικασίας ἡ ὁποία εὑρίσκετο ἐν ἐξελίξει ἐπί δεκαετίες μέ τήν ἐνεργό συμμετοχή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας. Μετά τήν δημοσίευση τῶν προσχεδίων κειμένων τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, συνεζητήθησαν στό ἐπίπεδο τῶν Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Ρωσσίας προετοίμασε καί ἀπέστειλε σέ ὅλες τίς Τοπικές Ἐκκλησίες τίς προτάσεις της γιά τροποποιήσεις στά σχέδια κειμένων τῶν «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον» καί «Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ». Οἱ τροποποιήσεις αὐτές ἦσαν ἀπό πολλές πλευρές σύμφωνες μέ τά κριτικά σχόλια πού ἐκφράσθηκαν ἐπί τῶν δύο προαναφερθέντων κειμένων ἐκ μέρους τῶν λοιπῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν καί τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος τοῦ Ὄρους Ἄθω.

Ὅπως σημείωσε ὁ Πρόεδρος τῆς Συνοδικῆς Βιβλικῆς – Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς, τά κείμενα πού υἱοθετήθηκαν στήν Κρήτη μποροῦν νά διαχωρισθοῦν σέ τρεῖς κατηγορίες, σύμφωνα μέ τήν σχέση τους μέ προσχέδια πού ἐξετάστηκαν νωρίτερα ἀπό τήν Σύνοδο Ἐπισκόπων τοῦ 2016. Ἡ πρώτη ἀπό αὐτές εἶναι κείμενα πού ἔγιναν δεκτά ἀπό τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης χωρίς τήν προσθήκη οὐδεμιᾶς οὐσιώδους τροποποιήσεως. Μεταξύ αὐτῶν εἶναι τά κείμενα «Ἡ σπουδαιότης τῆς Νηστείας καί ἡ τήρησις αὐτῆς σήμερον» καί «Τό αὐτόνομον καί ὁ τρόπος ἀνακηρύξεως αὐτοῦ». Στήν δεύτερη κατηγορία ἀνήκουν τά κείμενα πού υἱοθετήθηκαν ἀπό τήν Σύνοδο μέ σημαντικές τροποποιήσεις στό περιεχόμενό τους. Τά κείμενα αὐτά εἶναι «Ἡ Ὀρθόδοξος Διασπορά», «Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ»· «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον» καί «Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ».

Συγκεκριμένως μία τροποποίηση προσετέθη στό κείμενο «Ἡ Ὀρθόδοξος Διασπορά», η ὁποία περιορίζει τίς Τοπικές Ἐκκλησίες ὡς πρός τήν ἀπόκτηση «τίτλων ὑφισταμένων ἤδη εἰς Ἀρχιερεῖς» στήν Διασπορά. Αὐτή ἡ προσθήκη χρῄζει περαιτέρω συζητήσεως ἐπί πανορθοδόξου ἐπιπέδου.

Τό κείμενο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον», ὑπέστη μετά τήν ἔκδοσή του τά περισσότερο ἐπικριτικά σχόλια ἐντός τοῦ ὀρθοδόξου χώρου. Δέν ὑπῆρξε ὁμοφωνία γνώμης ἀκόμη καί στήν ἴδια τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης· δέν ὑπεγράφη ἀπό εἰκοσιένα ἐπισκόπους ἀπό συνόλου ἑκατόν ἑξῆντα μετεχόντων στή Σύνοδο, συμπεριλαμβανομένων δεκαεπτά ἀπό εἰκοσιπέντε ἐπισκόπους τῆς ἀντιπροσωπείας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας. Ἰδιαίτερη κριτική προκλήθηκε ἀπό τίς ἀκόλουθες διατυπώσεις: τήν ὀνοματοδοσία στό κείμενο τῶν μή Ὀρθοδόξων κοινοτήτων ὡς «ἐκκλησιῶν», καί τίς ἐκφράσεις «ἡ ἀναζήτηση» καί «ἡ ἀποκατάσταση» τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν. Οἱ τροποποιήσεις πού προτάθηκαν ἀπό τήν Ρωσσική Ἐκκλησία ἀντικατόπτριζαν τήν ἀνησυχία αὐτή, ἀλλά δέν ἐλήφθησαν πλήρως ὑπ΄ὄψιν ἀπό τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης.

Τό κείμενο «Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ» περιέχει ἕνα ἀριθμό ἀμφιλεγομένων διατυπώσεων. Συγκεκριμένα, ἡ φράση ἀπό ἕνα προσχέδιο νωρίτερα δημοσιευμένο – «Ἡ Ἐκκλησία θεωρεῖ ἀδύνατο ὅτι τά μέλη Της μποροῦν νά συνάψουν μία ὁμόφυλη ἕνωση» - τροποποιήθηκε στή Σύνοδο μέ τόν ἀκόλουθο τρόπο: «Ἡ Ἐκκλησία δέν ἀποδέχεται διά τά μέλη αὐτῆς σύμφωνα συμβιώσεως τοῦ αὐτοῦ ἤ ἑτέρου φύλου». Ἡ διατύπωση αὐτή εἰσάγει στό κείμενο μία ἀμφισημία. Ἡ πρωτότυπη διατύπωση ἐκφράζει μέ περισσότερη ἀκρίβεια τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας γιά τόν γάμο. Τό κείμενο «Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ» μέ τή μορφή μέ τήν ὁποία υἱοθετήθηκε στή Σύνοδο τῆς Κρήτης περιέχει διατυπώσεις πού δημιουργοῦν τήν ἐντύπωση ὅτι συνεπείᾳ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ σύνολη ἡ ἀνθρώπινη φύση εἶναι ἤδη ἐπισυνηγμένη ἐν Χριστῷ, καί σεσωσμένη καί τεθεωμένη, πρᾶγμα πού προκάλεσε σοβαρή κριτική ἐντός τοῦ ὀρθοδόξου χώρου. Οἱ ἐκφράσεις αὐτές χρῄζουν ὑποχρεωτικῆς διευκρινίσεως, εἶπε ὁ Μητροπολίτης Ἱλαρίων. Ἐπιπλέον, ὑπάρχει μία μή ἁρμόζουσα ἀναφορά στόν Εὐσέβιο Καισαρείας, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο δέν ἦταν ἕνας Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας μέ αὐθεντία, ἀλλά ἔχει κατηγορηθεῖ, καί ὄχι ἀδίκως, ἐπί ἡμι-αρειανισμῷ.

Στήν τρίτη κατηγορία ἀνήκουν κείμενα τά ὁποῖα προετοιμάσθηκαν καί υἱοθετήθηκαν ἀπ΄ εὐθείας στήν Σύνοδο. Αὐτά εἶναι ἡ «Μήνυμα τῆς Συνόδου» καί ἡ «Ἐγκύκλιος Ἐπιστολή τῆς Συνόδου» (Ἐγκύκλιος), πού ἀντικατοπτρίζουν τίς ἀποφάσεις πού ἐλήφθησαν ἀπό ἐκεῖνες τίς αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες πού συμμετέσχον στήν Σύνοδο, ἐπί ἑνός ἀριθμοῦ σχετικῶν θεμάτων. Ὅπως σημειώθηκε στήν παρουσίαση πού ἀνεγνώσθη στήν Ἐπισκοπική Σύνοδο, τοῦ Προέδρου τῆς Συνοδικῆς Βιβλικῆς-Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς Μητροπολίτου Βολοκολάμσκ Ἱλαρίωνος, οἱ βασικές ἰδέες τῶν κειμένων αὐτῶν ἐν συνόλῳ δέν ἀντιβαίνουν τήν κοινωνική διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας. «Ταυτοχρόνως, τά κείμενα περιέχουν ἕνα ἀριθμό διατυπώσεων ὄχι τόσο ἐπιτυχημένων ἀλλά καί ἀσαφῶν, καθώς καί ἐκτιμήσεις πού δέν συζητήθηκαν πρωτύτερα ἐπί πανορθοδόξου ἐπιπέδου», εἶπε ὁ Μητροπολίτης. «Οἱ διατυπώσεις καί ἐκτιμήσεις αὐτές χρῄζουν περαιτέρω συζητήσεως».

«Τά προσχέδια κειμένων πού προετοιμάστηκαν διαρκούσης τῆς προσυνοδικῆς διαδικασίας καί ἐξετάστηκαν στή Σύνοδο τῆς Κρήτης, γιά νά γίνουν ἀποφάσεις ἀναγωρισμένες ἀπό ὅλους τούς Ὀρθοδόξους, πρέπει νά ἀναπτυχθοῦν περαιτέρω καί νά συμφωνηθοῦν ἐπί πανορθοδόξου ἐπιπέδου, καί ἔπειτα νά υἱοθετηθοῦν ἀπό τήν ὁμοφωνία πασῶν τῶν Τοπικῶν Αὐτοκεφάλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν», τόνισε στήν παρουσίαση.