Η αρχαία Εκκλησία τιμούσε τους αγίους. Ιστορική αναίρεση τής Προτεσταντικής πλάνης

Η αρχαία Εκκλησία τιμούσε τους αγίους
Ιστορική αναίρεση τής Προτεσταντικής πλάνης

«Κύριε, εν τη μνήμη των αγίων Σου, πάσα η κτίσις εορτάζει. Οι ουρανοί αγάλλονται συν τοις αγγέλοις και η γη ευφραίνεται συν τοις ανθρώποις».

Σε αυτό το άρθρο θα δείξουμε ότι στην αρχαία εκκλησία επικρατούσε Ορθοδοξία (συν τοις άλλοις και) στο θέμα της τιμής των αγίων.

Η Ορθόδοξη πίστη αναφορικά με το θέμα μας συνοψίζεται ως εξής: «Τον μεν (Χριστό) ως Θεόν και Δεσπότην, τους δε (αγίους) δια τον κοινόν Δεσπότην, ως Αυτού γνησίους θεράποντας τιμώντες και σέβοντες και την κατά σχέσιν προσκύνησιν απονέμοντες» (Συνοδικό Ορθοδοξίας της Ζ Οικ. Συνόδου).

Επομένως, δεν μιλάμε για λατρεία αγίων αλλά για τιμητική και κατά σχέση προσκύνηση.

Πριν παραθέσουμε ενδεικτικά μαρτυρίες περί του θέματος από αρχέγονες πηγές, θα ξεκινήσουμε με αυτό που αναφέρει ο καθηγητής Φειδάς: «…από τον Β αιώνα κάθε τοπική εκκλησία εόρταζε την ‘’γενέθλιον’’ ημέρα των μαρτύρων, ήτοι την ημέρα του θανάτου των μαρτύρων της κατά τους διωγμούς. Τη μαρτυρία αυτή παρέχει ήδη το ‘’Μαρτυρολόγιο Πολυκάρπου’’· ‘’Ούτως τε ημείς ύστερον ανελόμενοι τα τιμιώτερα λίθων πολυτελών και δοκιμώτερα υπέρ χρυσίον οστά αυτού, απεθέμεθα όπου και ακόλουθον ην. Ένθα ως δυνατόν ημίν συναγομένοις εν αγαλλιάσει και χαρά παρέξει ο Κύριος επιτελείν την του μαρτυρίου αυτού ημέραν γενέθλιον, εις τε την των προηθληκότων μνήμην και των μελλόντων άσκησιν τε και ετοιμασίαν’’. Η τιμή των μαρτύρων κατά την ‘’γενέθλιον’’ ημέρα γενικεύτηκε τον Γ αιώνα». (Εκκλησιαστική Ιστορία Βλ. Φειδά, Α’ τόμος σελ. 272-273).

Το μαρτυρολόγιο του αγίου Πολυκάρπου που επικαλείται ο καθηγητής είναι πολύ σημαντικό γιατί πρόκειται για σύγγραμμα του 156 μ Χ κατά κοινή παραδοχή των πατρολόγων (βλ.  Α  τόμο Πατρολογίας Στ. Παπαδόπουλου, σελ. 226), γραμμένο από τον Ευάρεστο της Εκκλησίας της Σμύρνης προς την Εκκλησία του Φιλομηλίου της Φρυγίας και μας δείχνει καθαρά αυτήν την ιερή συνήθεια να μαζεύονται οι Χριστιανοί και να εορτάζουν την μνήμη του μάρτυρα ήδη από την μεταποστολική εποχή. Και όπως συμπληρώνει ο καθηγητής Στ. Παπαδόπουλος: «Το Μαρτύριο του Πολυκάρπου, που ίσως δεν είναι το αρχαιότερο, έγινε κυριολεκτικά το θεμέλιο της μαρτυρολογίας και ίσχυσε πράγματι σαν πρόγραμμα στην ζωή της εκκλησίας, όσον αφορά τους μάρτυρες και την τιμή τους» (Α’ τόμος πατρολογίας Παπαδόπουλου, σελ. 223 ).

Αρχαιότατη είναι επίσης η μαρτυρία τού Ωριγένη (†253/4) που αναφέρει πως «αι ψυχαί των πεπελεκισμένων ενεκεν της μαρτυρίας του Ιησού, μη μάτην τω εν ουρανοίς θυσιαστηρίω παρεδρεύουσαι, διακονούσι τοις ευχομένοις άφεσιν αμαρτημάτων» (Ωριγ. Εις μαρτ. προτρ. 30. Πρβλ. Αποκ. κ' 4).

Για την ανάπτυξη του ετήσιου κύκλου των εορτών, αναφέρει ο καθηγητής Φειδάς: «Κατά τον Γ’ αιώνα ο εορτασμός της μνήμης των μαρτύρων συνδέονταν συνήθως με ολονύχτια ακολουθία (Παννυχίς) και με συμπόσια των πιστών (αγάπες) από τις προσφορές εδεσμάτων των πλουσιοτέρων μελών των Χριστιανικών κοινοτήτων (Κυπριανού, De civit. Dei, VIII,27)΄. Έτσι αναπτύχθηκε ο τοπικός κύκλος των θρησκευτικών εορτών των χριστιανικών κοινοτήτων, αφού όλες οι πλησιόχωρες κοινότητες τιμούσαν την ‘’γενέθλιον ημέραν’’ των κοινών μαρτύρων τους». (Εκκλησιαστική Ιστορία Βλ. Φειδά, Α΄ τόμος, σελ. 286).

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος κάνει λόγο για εορτές μαρτύρων και προτρέπει τους πιστούς όχι απλά να τους εορτάζουν κατά συγκεκριμένες περιόδους, αλλά να τους μιμούνται και να έχουν ζήλο ως προς την αρετή τους: «Αι των μαρτύρων εορταί ουκ εν τη περιόδω των ημερών μόνον, αλλά και τη γνώμη των επιτελούντων κρίνονται. Οίον τι λέγω· εμιμήσω μάρτυρα; Εζήλωσας αυτού την αρετήν; Κατ’ ίχνος αυτού της φιλοσοφίας έδραμες; Και ουκ ούσης ημέρας μάρτυρος, εορτήν μάρτυρος επετέλεσας. Τιμή γαρ μάρτυρος, μίμησις μάρτυρος». (Λόγος εις Μάρτυρας, PG 52,661-663).

Επίσης, στον λόγο του ‘’Εις τον μάρτυρα Λουκιανόν’’ αναφέρεται πάλι στην σύναξη της Εκκλησίας με σκοπό την εορτή της μνήμης του μάρτυρα και της μιμήσεώς του: «…ο δεχόμενος μάρτυρα εις όνομα μάρτυρος, μισθόν μάρτυρος λήψεται· υποδοχή δε μάρτυρος το συνελθείν εις την εκείνου μνήμην, το κοινωνήσαι της διηγήσεως των άθλων, το θαυμάσαι τα γεγενημένα, το ζηλώσαι την αρετήν, το εις ετέρους εξενεγκείν τας ανδραγαθίας τας εκείνου· ταύτα των μαρτύρων τα ξένια· ούτως τους αγίους τούτους τις υποδέχεται, καθάπερ ουν και υμείς σήμερα πεποιήκατε». (PG 50,522).

Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης ‘’Εις τον βίο της οσίας Μακρίνας’’, κάνει λόγο για εορτασμούς μνήμης μαρτύρων με ψαλμωδίες και ύμνους: «Ουν παννύχιδος περί αυτήν εν υμνωδίαις καθάπερ επι μαρτύρων πανηγύρεως τελεσθείσης, επειδή όρθρος εγένετο το μεν πλήθος των εκ πάσης της περιοικίδος συρρυέντων ανδρών άμα και γυναικών επεθορύβει ταις οιμωγαίς την ψαλμωδίαν…».

Στον λόγο του ‘’Εις τον άγιον Στέφανον τον πρωτομάρτυρα’’, κάνει λόγο για τιμή αγίων και πρεσβείες και για τον σκοπό που είναι η μίμησή τους καθώς οι εντολές του Θεού είναι οι ίδιες για όλους, όπως και η χάρη, και ο τρόπος, και ότι ο φωτισμός της δόξας του Ευαγγελίου είναι για όλους τους Χριστιανούς:

«Ουκούν αυτό τούτο μόνον την προς τους αγίους ευγνωμοσύνην αποπληρώσαι σπεύσαντες, επι την ακίνδυνον σιωπήν καταφεύγομεν, εκείνο καλώς ειδότες, ως ενί τούτω ταις μνείαις των αγίων κοινωνείν αξιούμεθα, εν τω τας εκείνων αρετάς μιμείσθαι και ζηλούν· ουκ εν τω λόγω περιφέροντες αυτών τον βίον, αλλά εν τη γνώμη διασώζοντες αυτών τον τρόπον. Αποδείξει γαρ ημάς εκείνων γνησίους μαθητάς, ου συνήθεια μετά αλογίας, αλλά ευσέβεια μετά ευλαβείας, και ο βίος ομόδοξος, και ο τρόπος ομόζηλος. Τιμάς μαρτύρων την μνήμην; Τίμησαι και την γνώμην· κοινωνίαν γαρ της μνήμης η συμφωνία της γνώμης. Μη γαρ εκείνοις μόνοις επέλαμψεν ο φωτισμός της γνώσεως της δόξης του Ευαγγελίου του Χριστού; Μη γαρ εκείνοις μόνοις η χάρις εξαπεστάλη; Αι εντολαί κοιναί, ο τρόπος κοινός, εις ο των πόνων αγωνοθέτης, εν τω βραβείον της αληθείας, ου γένοιτο πάντας ημάς αξιωθήναι, ευχαίς και πρεσβείαις των μνημονευθέντων αγίων, χάρητι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού». (PG 46, 735-736).

Στον λόγο του  ‘’Εις τους τεσσαράκοντα μάρτυρας’’, αναφέρει ότι και ο ίδιος τελούσε την μνήμη των μαρτύρων: «Εγώ δε μνήμην μαρτύρων τελών, και ταύτην τη προτεραία κηρύξας υμίν, τους του Χριστού στρατιώτας τους τεσσαράκοντα, τους πάσαν προθυμίαν υπερβαλομένους τοις δυναμένοις βλέπειν προΐστημι· κόσμον της Εκκλησίας, και λαών ευφροσύνην, και Θεού δόξαν τού ενισχύσαντος».(PG 46, 773).

Ακόμα, ο ίδιος ιερός Πατέρας και Διδάσκαλος, ‘’Εις τον βίον του αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού’’, κάνει λόγο για ετήσιο κύκλο πανηγύρεως τιμής των μαρτύρων: «…την ετήσιον του ενιαυσιαίου κύκλου περίοδον συνιόντες, ηγάλοντο τη τιμή των μαρτύρων πανηγυρίζοντες». (PG 46, 953).

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ‘’Εις τον άγιον ιερομάρτυρα Κυπριανό’’, αναφέρεται και αυτός στους μάρτυρες: «Πάσι μεν δη μάρτυσι πανηγυριστέον, και πάσιν ανοικτέον ετοίμως και γλώσσαν, και ακοήν, και διάνοιαν, και λέγοντας τι προθύμως περί αυτών και ακούοντας και πάντα ελάττω νομίζοντας της εκείνων αθλήσεως». (PG 35, 1173).

Γράφοντας κατά του Ιουλιανού, στον πρώτο του λόγο, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος αναφέρει για την οφειλόμενη τιμή στους αγίους: «Ουκ ηδέσθης τα υπέρ Χριστού σφάγια, ουδ' εφοβήθης τους μεγάλους αγωνιστάς; Τον Ιωάννην εκείνον, τον Πέτρον, τον Παύλον, τον Ιάκωβον, τον Στέφανον, τον Λουκάν, τον Ανδρέαν και την Θέκλαν, τους επ' εκείνους τε και προ εκείνων της αληθείας προκινδυνεύσαντας; οι πυρί και σιδήρω, και θηρσί και τυράννοις προθύμως αντηγωνίσαντο; Και παρούσι κακοίς και απειλουμένοις, ώσπερ εν αλλοτρίοις σώμασιν, ή ασώματοι; Τίνος ένεκεν; ίνα μη προδώσι μηδέ μέχρι ρήματος την ευσέβειαν, ων αι μεγάλοι τιμαί και πανηγύρεις· ων αι επιφάνειαι, και ων αι προρρήσεις, ων και τα σώματα μόνον ίσα δύνανται ταις αγίαις ψυχαίς, ή επαφώμενα ή τιμώμενα· ων και αι ρανίδες αίματος μόνον, και μικρά σύμβολα πάθους ίσα δρώσι τοις σώμασι. Ταύτα ου σέβεις αλλ' ατιμάζεις;». (PG35, 589).

Ο Μ. Βασίλειος, στην Ομιλία του στον Ψαλμό 114, αναφέρεται στην τιμή των μαρτύρων και στους ύμνους για τον Θεό: «Πάλαι προκαταλαβόντες τον ιερόν των Μαρτύρων σηκόν, εκ μέσης νυκτός τον Θεόν των μαρτύρων δια των ύμνων εξιλεούμενοι, διεκαρτερήσατε μέχρι της μεσημβρίας ταύτης, την ημετέραν άφιξιν αναμένοντες. Υμίν μεν ουν και ύπνου και αναπαύσεως την εις τους μάρτυρας τιμήν και την του Θεού λατρείαν προτιμώσιν, έτοιμος ο μισθός» (PG 29,484)   

 Ήταν μερικές μόνο από τις πολλές μαρτυρίες της αρχαίας Εκκλησίας. Ας συνετιστούν οι Προτεστάντες από την ίδια την Αγία Γραφή που λέει: «Μνήμη δικαίων μετ’ εγκωμίων» (Παροιμίες Ι: 7). Και: «Εις μνημόσυνον αιώνιον έσται ο δίκαιος» (Ψαλμός ΡΙΒ: 6).

__________________________
Σημείωση
Περί γνησιότητας των πατερικών περικοπών, βλ. Πατρολογία Στ. Παπαδόπουλου, α και β τόμοι).

Αναδημοσίευση από: http://www.oodegr.com/oode/orthod/praktikes/agioi_arx_ekklisia_1.htm (https://www.impantokratoros.gr/timh-agiwn-ekklhsia.el.aspx)