Ο Όσιος Ευγένιος ο Αιτωλός [5.8] 1595-1682

Ο Όσιος Ευγένιος ο Αιτωλός [5.8] 1595-1682

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΤΟΥ: Ο όσιος Ευγένιος Ιωαννούλιος ή Γιαννούλης ο Αιτωλός, γεννήθηκε το 1595 μ.Χ (ή 1596 μ.Χ.) στο Μέγα Δένδρο Αποκούρου από πτωχούς γονείς. Το χωριὸ αυτὸ ανήκε στην μέχρι πρόσφατα υφιστάμενη επαρχία Τριχωνίδας του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Στα χρόνια που έζησε ο Άγιος, το Μέγα Δέντρο ανήκε στον Καζὰ του Καρπενησίου. Οι γονείς του ονομάζονταν Νικόλαος, το επώνυμο Γιαννούλης, και Στάμω. Η μητέρα πέθανε πολὺ νωρίς. Έτσι ο πατέρας νυμφεύθηκε γιὰ δεύτερη φορά. Η μητριὰ ήταν όμως δύστροπη. Ο Ευγένιος δε μπόρεσε να υποφέρει τη συγκατοίκηση αυτή.

ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΒΛΟΧΟΥ: Έτσι έφυγε και νεαρός ακόμη προσήλθε στο μοναστήρι της Παναγίας Βλοχού στο Αγρίνιο. Ο πατέρας δεν υπέφερε τη φυγὴ  του μικρού Ευγενίου. Έτσι, τον αναζήτησε, τον βρήκε και τον επανέφερε διά της βίας στην πατρικὴ εστία. Ο νους του όμως του νεαρού ήταν στὸ Μοναστήρι. Ζητούσε μόνο την κατάλληλη ευκαιρία. Τη βρήκε εντέλει και επέστρεψε στὸν Βλοχό, με οριστικὴ την απόφαση να ασπαστεί το μοναχικὸ βίο.

ΣΤΟ ΙΕΡΑΤΙΚΟ ΑΞΙΩΜΑ: Αργότερα, χειροτονήθηκε διάκονος [1616] στη Μονή Τατάρνας, ενώ για μικρό χρονικό διάστημα παρέμεινε στη Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους. Τρία έτη αργότερα, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στη Μονή Α. Αικατερίνης του Σινά από τον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας Κύριλλο Λούκαρη και κατοπινό Οικουμενικό Πατριάρχη. Μετά το Σινά, πραγματοποίησε προσκύνημα στους Αγίους Τόπους, όπου υπηρέτησε ως εφημέριος του πατριαρχικού παρεκκλησίου του Αγίου Κωνσταντίνου για μια τριετία [1619-1622]. Συνέχισε τις σπουδές του στα Τρίκαλα, την Κεφαλλονιά και τη Ζάκυνθο, όπου μαθήτευσε κοντά στον Θεόφιλο Κορυδαλλέα. Όταν το 1636, ο Οικουμενικός πια Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης κάλεσε τον Κορυδαλλέα στην πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, ο τελευταίος πήρε μαζί του και τον Όσιο, που τοποθετήθηκε εφημέριος στο Ναό του Κοντοσκαλίου. Κατόπιν ο π. Ευγένιος μαθήτευσε κοντά στο Μελέτιο Συρίγο, για να επανέλθει και πάλι κοντά στον Κορυδαλλέα. Έζησε από κοντά τις ταλαιπωρίες και τις περιπέτειες του Κύριλλου Λούκαρη, ενώ υπέστη και ο ίδιος απηνή διωγμό για την προσήλωσή του στην Ορθοδοξία και για το αδούλωτο πνεύμα του. Μετά το θάνατο του Κυρίλλου, ο Όσιος συνέθεσε ακολουθία προς τιμή του.

Αργότερα, καθαιρέθηκε από τον λατινόφρονα και τουρκόφιλο Πατριάρχη Κύριλλο Κονταρή, τον διώκτη του Κύριλλου Λούκαρη. Όταν αποκαταστάθηκε η εκκλησιαστική τάξη, ο νέος Πατριάρχης Παρθένιος Α΄ τον επανέφερε πανηγυρικά στον κλήρο [1639].

ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ: Ο όσιος Ευγένιος από το 1639 μ.Χ. ως το 1640 μ.Χ. διηύθυνε τη Σχολή της Άρτας. Μετά από ταλαιπωρία το 1641, στο Αιτωλικό, όπου τον φυλάκισαν οι Τούρκοι, δίδαξε ως το 1645 στο Μεσολόγγι και στη συνέχεια πήγε στο Καρπενήσι, όπου ανήγειρε μεγάλο Ναό της Αγίας Τριάδας και στον περίβολό του νααού ίδρυσε Σχολή Ανωτέρων Γραμμάτων, που απέβη για την περιοχή της Ευρυτανίας σπουδαίο για την εποχή πνευματικό κέντρο. Ανέδειξε πολλούς και σπουδαίους μαθητές, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν Πατριάρχες, Επίσκοποι και ο Αναστάσιος Γόρδιος. Το 1661 ίδρυσε στα Βραγγιανά Σχολή, στην Ι. Μ. Της Αγίας Παρασκευής, που αργότερα ονομάσθηκε “Ελληνομουσείον Αγράφων”. Το 1674, ξαναγύρισε στη σχολή του στο Καρπενήσι, όπου έμεινε για μία διετία. Μετά από μερικές περιπλανήσεις του στη Ναύπακτο, το Μεσολόγγι και το Αιτωλικό και σύντομη παραμονή στη Μονή Τατάρνας, επέστρεψε στα Βραγγιανά και δίδαξε ως το 1680.

Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ: Εκοιμήθη προσευχόμενος το 1682 μ.Χ. στη μονή Βραγγιανών, περιστοιχισμένος από αγαπητούς του μαθητές, αφήνοντας αξιόλογο συγγραφικό έργο. Ετάφη στο νάρθηκα της Αγίας Παρασκευής, όπου είχε ετοιμάσει ο ίδιος τον τάφο του. Βιογράφος του υπήρξε ο πιστός του μαθητής, ιερομόναχος Αναστάσιος ο Γόρδιος. Από την Ορθόδοξη Εκκλησία αγιοκατατάχθηκε την 1η Ιουλίου 1982 μ.Χ. (Η μνήμη του αναφέρεται στην 6^η Αυγούστου, αλλά επειδή συμπίπτει με τη δεσποτική εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος εορτάζεται μία ημέρα νωρίτερα). Από το όλο έργο του οσίου Ευγενίου φανερώνεται η μεγάλη του αγάπη προς τον Θεό και τους ανθρώπους. Ο ίδιος υπήρξε ακούραστος πνευματικός εργάτης στις πιο δύσκολες ώρες του Γένους, φωτισμένος οδηγός και ενάρετος διδάσκαλος. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στο Καρπενήσι υπάρχουν δύο παρεκκλήσια του

ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ – ΕΡΓΟ: Ο Ευγένιος ο Αιτωλός θεωρούνταν ότι είχε προφητικό χάρισμα. Ήταν ταπεινός, ελεήμων, φιλάνθρωπος, φωτισμένος δάσκαλος, αγαπούσε λειτουργική ζωή και έζησε βίο ανεπίληπτο και ασκητικό. Κατηχούσε τους πολυπληθείς μαθητές του στη γνήσια ορθόδοξη πίστη και παράδοση. Άφησε αξιόλογο συγγραφικό έργο, ανάλογο ενός Διδασκάλου του Γένους, και πολύτιμες επιστολές, που διακρίνονται για βαθιά ελληνομάθεια, γνήσιο εκκλησιαστικό φρόνημα και σοφία. Ο Ευγένιος Γιαννούλης δεν εκτιμήθηκε δεόντως απὸ το μεταγενέστερο ελληνικό κράτος. Ο άθεος διαφωτισμός και ο μασωνικού τύπου Κοραϊσμός, τον έριξαν στη λησμονιά. Ο Ευγένιος προέτρεπε πάντα τους κληρικοὺς να φωτίσουν το λαό, ήλεγχε τούς ἀπρόσεχτους και τους σκανδαλοποιούς, έγραφε για βοήθεια σε αναξιοπαθούντες, για χτίσιμο ναών και μοναστηριών. Εκατοντάδες είναι οἱ σωζόμενες επιστολές του, ανέκδοτες οι περισσότερες. Μάλιστα πολλοὶ χειρόγραφοι κώδικες τις διασώζουν μέχρι σήμερα. Το νέο κράτος, θέλησε να σβήσει τη μνήμη του. Δε το κατόρθωσε όμως. Άλλωστε ποιος δε γνωρίζει ότι η ελευθερία δε θα ερχόνταν ποτέ, αν δεν υπήρχε αυτός και οι άλλοι φωτισμλενοι Δάσκαλοι. Ο Ευγένιος έφερε το ροδοχάραμα της λευτεριάς, “ἐποίησε εὐθείας τὰς τρίβους” για τον άλλο μεγάλο συμπατριώτη του, τον ισαπόστολο Κοσμά τον Αιτωλό.

Ἀπολυτίκιο: [Ἦχος δ’]: “Διδάσκαλος ἔνθεος καὶ ὁδηγὸς τῶν πιστῶν ἐδείχθης ἐν Πνεύματι, οἴα θεράπων Χριστοῦ, Εὐγένιε Ὅσιε, λόγω γὰρ διαπρεπῶν καὶ λαμπρότητι βίου, ὤφθης τῆς εὐσέβειας πρακτικὸς ὑποφήτης, διὸ ἡ Ἐκκλησία μακαρίζει σέ”.

Μεγαλυνάριο: “Εὖγε τῆς σοφίας τῆς θεϊκῆς, εὖγε ἱερέων διδασκάλων ὑπογραμμός. εὖγε ὁ τοῦ Γένους ὁ μέγας εὐεργέτης, Εὐγένιε τρισμάκαρ, πιστῶν τὸ στήριγμα”.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ἀρχιμ. Δοσιθέου Κανέλλου: Οἱ Ἅγιοί μας, Ἱ. Μ. Τατάρνης Εὐρυτανίας, ἔκδοσιςγ´, σελ.83-99.