Δήλωσις της Ορθοδόξου Αντιπροσωπείας εἰς τό Β΄ Συνέδριον της «Παγκοσμίου Κινήσεως Πίστεως και Τάξεως» Εδιμβούργο (1937)

ΔΗΛΩΣΙΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑΣ

ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ Β' ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

ΤΗΣ «ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΚΙΝΗΣΕΩΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΑΞΕΩΣ»

ΕΔΙΜΒΟΥΡΓΟΝ 1937

Ἔχω τὴν τιμὴν ἐν ὀνόματι τῶν ἐνταῦθα παρόντων Ὀρθοδόξων ἀντιπροσώ­πων νὰ προβῶ εἰς τὴν ἑξῆς δήλωσιν.

1. Οἱ Ὀρθόδοξοι ἀντιπρόσωποι, οἱ ἐκλεγέντες ὑπὸ τῶν οἰκείων αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν ἵνα μετάσχωσι τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Συνεδρίου «πίστεως καὶ ἐκκλη­σιαστικῆς διοικήσεως», ἐκφράζουσι πρὸ παντὸς ἄλλου τὴν ἑαυτῶν ἱκανοποίησιν καὶ χαρὰν διὰ τὴν ἐν τῷ Συνεδρίῳ τούτῳ συνάντησίν των μεθ’ ὑμῶν τῶν ἀδελφῶν αὐτῶν, τῶν ἀντιπροσωπευόντων τὰς ἄλλας τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας.

Οἱ Ὀρθόδοξοι ἀντιπροσωπεύονται ἐν τῷ Συνεδρίῳ τούτῳ διὰ μικροῦ σχετικῶς ἀριθμοῦ. Τοῦτο ὅμως ἀποδοτέον οὐ μόνον εἰς τὴν γεωγραφικὴν ἀπομάκρυνσιν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν δεινὴν θέσιν, ἐν ᾗ διατελοῦσι τινὲς τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκ­κλησιῶν καὶ πρὸ παντὸς ἡ μαρτυρικὴ Ῥωσικὴ Ἐκκλησία. Παρὰ ταῦτα, οἱ Ὀρ­θόδοξοι οὐ μόνον συμμετέσχον ζωηρῶς τῶν συζητήσεων τῆς γενικῆς συνελεύσεως καὶ τῶν τμημάτων, ἀλλ’ ἔλαβον ἐνεργὸν μέρος καὶ εἰς τὴν προπαρασκευὴν τοῦ παρόντος Συνεδρίου.

Ἀναγνωρίζομεν εὐγνωμόνως, ὅτι πάσης ἐπιθυμητῆς ἐτύχομεν εὐκαιρίας, ἵνα ἐκφράσωμεν τὰς θρησκευτικὰς ἡμῶν πεποιθήσεις εἴτε διὰ διασαφήσεων εἴτε διὰ συζητήσεων. Οὐχ ἧττον ὅμως παρακαλοῦμεν ὅπως συγχωρήσητε ἡμῖν, ἵνα ἐν πάσῃ εἰλικρινείᾳ δηλώσωμεν, ὅτι ἐνίοτε, ἢ μᾶλλον πολὺ συχνά, ἡ μορφὴ τῶν τελικῶν διατυπώσεων τῶν ψηφισμάτων δὲν ἀνταπεκρίνετο εἰς τὰς ἡμετέρας ἀντιλήψεις. Γενικότητες καὶ χρῆσις γλώσσης κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον ἀφηρημένης δὲν ἱκανοποιοῦσιν ἡμᾶς τοὺς Ὀρθοδόξους.

Πεποίθαμεν, ὅτι καλύτερον ὑπηρετεῖται ἡ ἀλήθεια, ὅταν ἐν ταῖς θρησκευτικαῖς συζητήσεσι σαφῶς ἐκτίθενται αἱ διαφοραί, καὶ ὅτι μεγάλη εἶναι ἡ ἀξία τῆς ἐπὶ τοιαύτης βάσεως διαπιστουμένης συμφωνίας.

2. Ἐπιμελὴς μελέτη τῶν ὑπὸ τὴν κρίσιν τοῦ Συνεδρίου τεθειμένων ψηφισμά­των ἀποδεικνύει, ὅτι ταῦτα ἐκφράζουσι θεμελιώδη τινὰ ἐπὶ πολλῶν σπουδαίων ση­μείων συμφωνίαν μεταξὺ ἡμῶν καὶ τῶν χριστιανῶν ἀδελφῶν ἡμῶν. Ἐξ ἄλλου ὅμως περιέχουσι ταῦτα σειρὰν ὅλην δηλώσεων, ἐν αἷς ὑφίστανται διαφοραὶ τηλικαύτης σπουδαιότητος, ὥστε ἐκρίναμεν ἐπανάγκες νὰ διατυπώσωμεν ἐν σειρᾷ βρα­χειῶν παρατηρήσεων τὴν ὀρθόδοξον ἐκδοχὴν ὡς πρὸς τὰ σημεῖα ταῦτα. Νῦν δὲ ἔρχομαι νὰ ἐκθέσω πρὸς ὑμᾶς οὐσιώδη τινὰ ἐπὶ μέρους σημεῖα, ἐν οἷς ταῦτα ἀπομακρύνονται ὅλως ἰδιαιτέρως ἀπὸ τῆς ὀρθοδόξου θέσεως.

3. Ἐν τῷ Α΄ ψηφίσματι, τῷ περὶ τῆς χάριτος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐπετεύχθη κατ’ ἀρχὴν συμφωνία ἐπὶ τῆς σημασίας τῆς χάριτος καὶ ἐπὶ τοῦ ὅτι αὕτη εἶναι θεμελιώδους σημασίας διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν. Ἐνῶ ὅμως συμφωνοῦμεν γε­νικῶς πρὸς τὸ ψήφισμα τοῦτο, ἐν τούτοις ἐφιστῶμεν τὴν ὑμετέραν προσοχὴν εἰς τὸν ὅρον «συνεργία» (cooperation). Διὰ τοῦ ὅρου τούτου ἐκφράζει ἡ Πατερικὴ Θεολογία τὴν ἐνεργὸν τῆς ἀνθρωπίνης βουλήσεως συμμετοχὴν ἐν τῇ ἐπιτεύξει τοῦ ἁγιασμοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Θὰ ἐπεθυμοῦμεν ἐν τῷ ψηφίσματι νὰ ἐχρησιμοποιεῖτο ὁ ἐν λόγῳ ὅρος.

Τὸ Β΄ ψήφισμα παρέχει ἱκανοποιητικὴν ὁμοφωνίαν ὡς πρὸς τὸν ἀποκαλυ­πτικὸν χαρακτῆρα τῶν ἁγίων Γραφῶν. Ἡ δὲ ὀρθόδοξος διδασκαλία περὶ τῆς σπουδαιότητος τῆς Παραδόσεως διετυπώθη συμφώνως τῇ ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ἐν Λωζάννῃ τε καὶ ἀλλαχοῦ ὑποστηριχθείσῃ θέσει. Ἐξ ἄλλου ὅμως ἐν τῷ β΄ τμήματι τοῦ ψηφίσματος τούτου ὑπάρχουσι μερικὰ πολὺ σπουδαῖα σημεῖα, πρὸς ἃ δὲν δυνάμεθα νὰ συμφωνήσωμεν. Θεωροῦμεν τὴν Ἐκκλησίαν καὶ οὐχὶ τὸν «λόγον», (δηλ. τόν τε γραπτὸν καὶ τὸν προφορικόν) ὡς τὸ πρώτιστον, διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν. Αἱ Γραφαὶ παρεδόθησαν ἡμῖν διὰ τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι δῶρα τοῦ Θεοῦ πρὸς αὐτὴν καί μέσα τῆς χάριτος, ὧν χρῄζει αὕτη ἐν τῷ ἔργῳ τῆς ἡμετέρας σωτηρίας. Ἔπειτα ὀφείλομεν ἐν σχέσει πρὸς τὴν συζήτησιν περὶ τῆς «ἀοράτου» Ἐκκλησίας νὰ ὑπομνήσωμεν, ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία πιστεύει, ὅτι ἡ Ἐκκλη­σία ἐπὶ τῇ βάσει οὐσιώδους αὐτῆς γνωρίσματος ἐπὶ τῆς γῆς εἶναι ὁρατὴ καὶ ὅτι μία μόνον Ἐκκλησία ὁρατὴ ἐπὶ τῆς γῆς δύναται νὰ ὑπάρξῃ.

Ἐν τῷ Γ΄ ψηφίσματι ἡ ἔκτασις τῆς ὁμοφωνίας εἶναι πολὺ μικροτέρα ἢ ἐν τοῖς ἄλλοις ψηφίσμασι. Τοῦτο καταφαίνεται ἐκ τοῦ μεγάλου ἀριθμοῦ, τῶν ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ἀντιπροσώπων τοῦ τμήματος γενομένων παρατηρήσεων. Ἡ διαφωνία ἐν σημείοις θεμελιώδους σπουδαιότητος εἶναι πρόδηλος, π.χ. ὡς πρὸς τὴν φύσιν τῆς ἱερωσύνης καὶ τῆς χειροτονίας, τῆς ἀποστολικῆς διαδοχῆς, τῆς φύσεως καὶ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν μυστηρίων, τοῦ προβλήματος περὶ τοῦ κύρους αὐτῶν καί, τέλος, ὡς πρός τινα σημεῖα τῆς διδασκαλίας περὶ βαπτίσματος καὶ θείας εὐχαρι­στίας, ἅτινα ὡς μοναδικὰ μυστήρια ἠξιώθησαν διεξοδικῆς ἐξετάσεως. Ἐπειδὴ εἶναι ἀδύνατον ἐνταῦθα νὰ εἰσέλθωμεν εἰς λεπτομερείας, ἀρκούμεθα νὰ τονίσωμεν μόνον τὴν μεγάλην σπουδαιότητα, ἣν ἐξ ὑπαρχῆς ἀποδίδει ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εἰς τὸ μυστήριον τῆς ἱερωσύνης, τοσούτω μᾶλλον καθ’ ὅσον, κατὰ τὴν ὀρθόδοξον ἀντίληψιν, ἡ ἔγκυρος τέλεσις πάντων τῶν ἄλλων μυστηρίων (ἐξαιρέσει μόνον τοῦ βαπτίσματος) ἐξαρτᾶται κατ’ ἀνάγκην ἐκ τοῦ ἐν λόγῳ μυστηρίου. Ἐπίσης ἠθέλομεν νὰ ὑπομνήσωμεν, ὅτι τὴν ἀντίληψιν ταύτην τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας συμμερίζονται πάντες οἱ ὀνομάζοντες ἑαυτοὺς καθολικοὺς καὶ ἐμμένοντες εἰς τὴν διδασκαλίαν καὶ τὰ ἔθιμα τῆς ἀδιαιρέτου Ἐκκλησίας.

Μεταβαίνοντες εἰς τὸ Δ΄ ψήφισμα θέλομεν νὰ βεβαιώσωμεν, ὅτι ἡμεῖς ἐμμένομεν εἰς τοῦτο, ὅτι ἡ μυστηριακὴ κοινωνία (Intercommunio) πρέπει νὰ θεωρηθῇ ὡς τὸ ἐπιστέγασμα γνησίας καὶ πραγματικῆς ἑνώσεως, ἐφ’ ὅσον θὰ ἔχῃ αὕτη ἐπιτευχθῇ διὰ θεμελιώδους συμφωνίας ἐπὶ τοῦ ἐδάφους τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως. Μυστηριακὴ ἐπικοινωνία δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ λογισθῇ ὡς μέσον πρὸς ἕνωσιν τῶν Ἐκκλησιῶν. Ὡς πρὸς δὲ τὸ ἕτερον κατ’ ἐξοχὴν σπουδαῖον μέρος τοῦ ἐν λόγῳ ψηφίσματος, δηλ. τὸ περὶ τῆς κοινωνίας τῶν ἁγίων, ἀναγνωρίζομεν ὅτι ἐν τῇ συζητήσει περὶ τῆς τιμῆς πρὸς τὴν παναγίαν παρθένον, τὴν Θεοτόκον, καὶ πρὸς τοὺς ἁγίους ἐγένοντο πολύτιμα βήματα πρὸς τὰ πρόσω, οὐχ ἧττον ὅμως παραμένουσιν οὐσιώδεις διαφοραί, ἕνεκα τῶν ὁποίων οἱ Ὀρθόδοξοι ἠναγκάσθημεν, ἐν ἰδίαις σημειώσεσι νὰ σημειώσωμεν τὰς διϊσταμένας διδασκαλίας ἡμῶν.

4. Ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι ἀντιπρόσωποι, οἱ ἐμμένοντες πιστοὶ εἰς τὴν παράδοσιν τῆς παλαιᾶς, τῆς ἀδιαιρέτου Ἐκκλησίας τῶν ἑπτὰ οἰκουμενικῶν Συνόδων τῶν ὀκτὼ πρώτων αἰώνων, ἐμφορούμεθα τῆς πεποιθήσεως, ὅτι μόνον ἡ δογματικὴ διδασκαλία τῆς «ἀρχαίας Ἐκκλησίας», οἵαν εὑρίσκομεν αὐτὴν ἐν ταῖς ἁγίαις Γραφαΐς, ἐν τῷ Συμβόλῳ τῆς πίστεως, ἐν ταῖς ἀποφάσεσι τῶν οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ ἐν ὅλῳ τῷ βίῳ τῆς ἀδιαιρέτου Ἐκκλησίας, θὰ ἠδύνατο νὰ παράσχῃ ἀσφαλῆ βάσιν πρὸς συζήτησιν ἀποτελεσματικὴν καὶ ὀρθὴν ἐπὶ τῶν δογματικῶν καὶ θεολογικῶν προβλημάτων. Ἔπειτα ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι ἀντιπρόσωποι τονίζομεν τὴν ἀναγκαιότητα τῆς ἀκριβείας καὶ τοῦ συγκεκριμένου ἐν τῇ διατυπώσει τῆς πίστεως, διότι πεποίθαμεν ὅτι διφορούμενοι, περιληπτικοὶ καὶ ἀόριστοι διατυπώσεις τῆς πίστεως εἶναι μόνον πενιχρᾶς σπουδαιότητος. Ἀντιτιθέμεθα εἰς ἀορίστους καὶ ἀφηρημένους ὅρους, οἵτινες χρησιμοποιοῦνται, ὅπως ταυτίσωσι πρὸς ἀλλήλας πραγματικῶς διαφόρους ἀντιλήψεις καὶ διδασκαλίας. Ὅθεν ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι θεωροῦμεν ὡς καθῆκον ἡμῶν ἔναντι τῆς τε ἡμετέρας Ἐκκλησίας καὶ τῶν συνειδήσεων ἡμῶν νὰ δηλώσωμεν ἐν πάσῃ σοβαρότητι καὶ ταπεινοφροσύνῃ, ὅτι ψηφί­σματα ἐν τοιαύτῃ ἀορίστῳ καὶ ἀφηρημένῃ γλώσσῃ ἴσως νὰ ἐξυπηρετῶσι τὴν ἕνωσιν Ἐκκλησιῶν ἐχουσῶν τὰ αὐτὰ οὐσιώδη γνωρίσματα, ἐν τούτοις, λαμβανομένου ὑπ’ ὄψιν τοῦ εὐρυτέρου σκοποῦ, δι’ ὃν χρησιμοποιοῦνται, παραμένουσι ταῦτα ἐν­τελῶς ἀνωφελῆ πρὸ πάντων ὅσον ἀφορᾷ εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν.

5. Διὰ τοῦτο οἱ Ὀρθόδοξοι ἀντιπρόσωποι ἀναμιμνησκόμεθα ἀναποφεύκτως τοῦ ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ἀντιπροσώπων τοῦ ἐν Λωζάννῃ παγκοσμίου συνεδρίου λεχθέντος, ἤτοι ὅτι ἡ τῶν χριστιανικῶν καθόλου Ἐκκλησιῶν ἕνωσις θὰ ἠδύνατο ἴσως νὰ ἐπισπευσθῇ, ἐὰν κατ’ ἀρχὴν ἐπετυγχάνετο ἡ ἕνωσις τοιούτων Ἐκκλη­σιῶν, αἵτινες μεταξύ των ὁμοιάζουσι κατὰ πολύ. Κατὰ τὸν τρόπον τοῦτον θὰ ἠδύνατο νὰ προαχθῇ ἡ βαθμιαία μεταξὺ τῶν χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν προσέγγισις. Τὰ εὐχάριστα γεγονότα, ἅτινα νῦν εἰς διάφορα τῆς Χριστιανοσύνης τμήματα ἐπετεύχθησαν, ἀφοῦ Ἐκκλησίαι συγγενεύουσαι πρὸς ἀλλήλας ἐπανασυνεδέθησαν ἢ εὑρίσκονται ἐπὶ τῆς πρὸς ἕνωσιν ἀγούσης ὁδοῦ, ἕτεραι δὲ βαίνουσιν εἰς τὴν πρὸς ἀλλήλας προσέγγισιν διὰ τῆς φιλικῆς ἐπικοινωνίας, πάντα ταῦτα πληροῦσιν ἡμᾶς τῆς ἐλπίδος καὶ ἐνθαρρύνουσιν ἡμᾶς, ὅπως ἐξακολουθήσωμεν τὰς πρὸς μίαν τελειωτικὴν πάντων τῶν χριστιανῶν ἕνωσιν προσπαθείας ἡμῶν.

Ἀδελφοί! Μετὰ τὴν δήλωσιν ταύτην, ἣν ἐποιησάμεθα ἵνα οὕτως ἱκανοποιήσωμεν τὴν φωνὴν τῆς ἡμετέρας συνειδήσεως, θεωροῦμεν ἡμᾶς αὐτοὺς ὑποχρεωμένους πλήρεις χαρᾶς διὰ τίνων εἰσέτι λέξεων νὰ τονίσωμεν, ὁπόσον μέγα κέρ­δος ἀπεκομίσαμεν ἐκ τῆς καθημερινῆς ἐπαφῆς μεθ’ ὑμῶν, τῶν ἀντιπροσώπων ἑτέρων χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν. Θρηνοῦμεν μεθ’ ὑμῶν τὸν κατατεμαχισμὸν τοῦ ἀρράφου χιτῶνος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ποθοῦμεν μεθ’ ὑμῶν, ὅπως τὰ μέλη τοῦ ἑνὸς σώματος τοῦ Χριστοῦ ἐπανασυνδεθῶσι πρὸς ἄλληλα, καὶ δεόμεθα, ὡς καὶ ὑμεῖς, καθ’ ἑκάστην ἐν ταῖς ἱεραῖς ἡμῶν συνάξεσιν ὑπὲρ τῆς ἑνώσεως τῆς ἀνθρωπότητος. Ἐν τῇ μεθ’ ὑμῶν ἐπικοινωνίᾳ παρεσχέθη ἡμῖν πνευματικὴ παρηγορία καὶ οἰκοδομή, δι’ ὧν καὶ ἐν τῇ πίστει ἡμῶν ἔτι μᾶλλον ἐνισχύθημεν, ἐφ’ ὅσον μεθ’ ὑμῶν ἐγνωρίσαμεν τὸν ἐνθουσιασμόν, «ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν, ὃς ἀντὶ τῆς προκειμένης αὐτῷ χαρᾶς ὑπέμεινε σταυρόν, αἰσχύνης καταφρονήσας, ἐν δεξιᾷ τε τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ κεκάθηκεν». Ἠσθάνθημεν ἐνταῦθα μετ’ ἀνανεουμένης δυνάμεως τὴν μεγάλην σημα­σίαν, ἣν ἡ ἡμετέρα Ἐκκλησία ἀποδίδει εἰς τὴν μεταξὺ ἡμῶν ἀγάπην, ὡς τὴν προϋπόθεσιν τὴν ἱκανοῦσαν ἡμᾶς πρὸς κοινὴν τῆς πίστεως ὁμολογίαν· «ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους, ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν Πατέρα, Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα».

Μεθ’ ὑμῶν ἀναπαριστῶμεν εἰς τὴν ἡμετέραν μνήμην, ὅτι ἡ ἀνύψωσις πρὸς συμμετοχὴν εἰς τὸν σταυρόν, τὸν θάνατον καὶ τὴν ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ὀρθὴ ὁδὸς πρὸς ἕνωσιν. Διότι, παρ’ ὅλας τὰς διαφορὰς ἡμῶν, ὁ κοινὸς ἡμῶν ἀρχηγὸς καὶ Κύριος εἶναι εἷς, ὁ Ἰησοῦς, ὅστις θέλει ὁδη­γήσει ἡμᾶς εἰς ἀεὶ στενωτέραν συνεργασίαν διὰ τὴν οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, «μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώ­ματος τοῦ Χριστοῦ».

Οἱ Ἀντιπρόσωποι τῶν Πατριαρχείων

Κων/πόλεως, Ἀλεξανδρείας, Ἀντιόχειας καὶ Ἱεροσολύμων

καί τῶν Ἐκκλησιῶν

Κύπρου, Ἑλλάδος, Βουλγαρίας, Ῥωσίας (διασπορᾶς) καὶ Λεττονίας.

ΠΗΓΗ: Ἰω. Καρμίρη, Τά Δογματικά καί Συμβολικά Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, τ. ΙΙ, ἐν Ἀθήναις 1953, σ. 966-969. - π. Σωτήριος Αθανασούλιας

Δείτε και:

-Δήλωσις της Ορθοδόξου Αντιπροσωπείας εἰς τό Α΄ Συνέδριον της «Παγκοσμίου Κινήσεως Πίστεως και Τάξεως» Λωζάνη (1927)

-Ανταπάντησις Πατριαρχική και Συνοδική περί Οικουμενικής κινήσεως -12/5/1904

-Εγκύκλιος Πατριαρχική και Συνοδική περί Οικουμενικής κινήσεως -12/6/1902

-Διάγγελμα Οικουμενικού Πατριαρχείου περί Οικουμενικής κινήσεως -Ιανουάριος 1920