«Θείος ή Ανθρώπινος Έρωτας;»

«Θείος ή Ανθρώπινος Έρωτας;»

Νίκος Σακαλάκης,Μαθηματικός

Αναμφίβολα, στο «Άσμα Ασμάτων» υπάρχει μια έκφραση του αγαπητικού – ερωτικού συναισθήματος, ανδρός και γυναικός, με συγκεκριμένη αισθητική επιφάνεια.

Η εσωδιάρθρωση του θεοπνεύστου κειμένου αποσκοπεί μόνο στην έκφραση αυτή του συναισθήματος;

Η κοσμική θεώρησή του (τέχνη, φιλοσοφία, φιλολογία) βρίσκεται κοντά στην ερωτική ερμηνεία του.

Η φυσιοκρατική ερμηνεία στα όρια της Εκκλησίας, βλέπει ανύψωση του σαρκικού ενστίκτου στο φυσικό και ελεύθερο φως της χριστιανικής αποκαλύψεως, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλος ο κόσμος είναι ο ανθρώπινος έρωτας – αγάπη.

Αντίθετα, οι Πατέρες της Εκκλησίας, χωρίς να αρνούνται την ευλογημένη φυσιολογική λειτουργία στο Μυστήριο του Γάμου, αναγνωρίζουν – βιώνουν μια βαθύτερη, μυστική, θεολογική ερμηνεία του «Άσματος».

Ο χώρος των Εκκλησιαστικών ύμνων – τροπαρίων και της Πατερικής γραμματείας, έχουν εμπεδώσει το βιβλίο στη νηπτική του διάσταση. «Ποίος πόθος ψυχής ούτω δριμύς και αφόρητος ως ο από Θεού εγγινόμενος τη από πάσης κακίας κεκαθαρμένη ψυχή και από αληθινής διαθέσεως λεγούση ότι «τετρωμένη αγάπης εγώ ειμί;», ερωτά ο Μ. Βασίλειος επικαλούμενος το χωρίο «Άσμα 2,5» [Οροι κατά πλάτος Β΄].

Στα κείμενα του βιβλίου υπάρχουν εσωτερικές ενδείξεις – μαρτυρίες, ότι η ουσία του δεν είναι απλώς η διαχρονική προβολή της Θεϊκής κατάφασης στον ανθρώπινο έρωτα, ως δημιούργημά του. Η Θεϊκή έκφραση και συγκατάβαση στην Μυστηριακή ερωτική διάσταση του δημιουργήματος – ανθρώπου, έχει αποτυπωθεί σε πολλά σημεία – χωρία της Γραφής, μικρότερα σε γραμματολογική έκταση, βαθύτερα όμως, σε θεολογικά νοήματα. Δεν αμφιβάλλουν οι Πατέρες, ότι στο «Άσμα Ασμάτων» ενσωματώνεται για μία ακόμη φορά, η θεολογική έννοια του ζεύγους, άνδρας και γυναίκα. Δεν δημιουργεί όμως απόλυτο ερωτικό είδωλο ως προϊόν – εργαλείο, που θα χρησιμεύει μόνο στον κοινωνικό – αναπαραγωγικό άξονα. Στο «Άσμα» η Νύμφη – σύζυγος αποκαλείται ταυτόχρονα και αδελφή (Κεφ. δ΄ 9-10, 12 και ε΄ 1-2).

Ο Άγιος Ιερώνυμος, που γνώριζε τη σημασία των εβραϊκών λέξεων – όρων, αποκλείει σαρκική – ερωτική αγάπη.

Παρατηρούμε, ότι στο ειδυλλιακό περιβάλλον του «Άσματος», δεν φανερώνεται καμία επικοινωνία του ζεύγους με το Θεό. Σε αντίθεση με τον Τωβία, δεν βλέπουμε προσευχητική ενότητα μεταξύ τους, καμία αναφορά στο Θεό, προϋπόθεση εξύψωσης της ζωής.

Θεωρώντας καθολικώτερα την Αγία Γραφή παρατηρούμε, ότι σε καμία περίπτωση δεν έχουμε πληρότητα ζωής, ατομικής και συλλογικής, χωρίς ενσωμάτωση του ανθρώπου, προσευχητικά και Μυστηριακά, στη ζωή του Θεού, στη ζωή της Εκκλησίας.

Στο θεόπνευστο κείμενο του «Άσματος» ως ποίημα του Θεού έπρεπε, ανθρωπίνως, άμεσα να «καθοράται, ή τε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης». Γιατί απουσιάζει η (φανερή) προσευχητικήσυμμέθεξη των δύο φύλλων και η δοξολογία στο Θεό;

Ο Απ. Παύλος τονίζει αποκαλυπτικά: «τα αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται, ή τε  αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης» (Ρωμ. ά,20).

Δηλ. οι αόρατες τελειότητες του Θεού γίνονται καθαρά αισθητές με τη διάνοια δια μέσου των δημιουργημάτων, τόσο η αιώνια παντοδυναμία του, όσο και η θεία τελειότητά του. Αυτή όμως η φυσική γνώση του Θεού ήταν ελλιπής και ανεπαρκής. Εντός της Εκκλησίας έχουμε πλέον πίστη και Γνώση Θεού.

Μόνο η μυστική ερμηνεία των Αγίων Πατέρων, αναδεικνύει την σφαιρική ιερότητα του «Άσματος». Μόνο η ερμηνεία των Πατέρων αναδεικνύει, ότι πράγματι μέσα στις σελίδες του «καθοράται, ή τε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης».

Εάν περιορίσουμε το κείμενο στα όρια της αισθητικής εμπειρίας, της ευλογημένης από το Χριστό (στο Γάμο), τότε υποχωρεί μια μεγάλη περιοχή του θεολογικού νοήματος. Υπάρχει μεγάλη διαφορά, για μια γυναίκα, να είναι Νύμφη Χριστού, από το να είναι απλά σύζυγος ενός απλού υιού του Αδάμ!

Δυστυχώς, παρά τις υποδείξεις – ερμηνείες των Πατέρων, πολλοί θεωρούν τη «Νύμφη του Άσματος» ως μία απλή σύζυγο ενός υιού του Αδάμ και όχι ως Νύμφη Χριστού, που είναι η Εκκλησία.

Στη Χριστιανική διαλεκτική του Γάμου έχουμε τον άξονα: «Εμείς οι δυο», μετά «Εμείς και η οικογένειά μας» και στη συνέχεια «Εμείς η Εκκλησία σου Κύριε».

Το βίωμα του Θεού ενώνει υπαρξιακά, οντολογικά και πνευματικά τις καρδιές των συζύγων.

Εάν δεχθούμε την ερμηνεία του «Άσματος» στα όρια του «Εμείς οι δυο», τότε βλέπουμε την απουσία του θείου βιώματος στους διαλόγους του κειμένου.

Θεολογικά, η σάρκα δεν είναι μόνη, ακυβέρνητη. Εξαρτάται άμεσα από την ψυχή. Η αμαρτία έχει την έδρα της στην καρδιά, μέσα στην ψυχή και χρησιμοποιεί τη σάρκα ως όργανό της.

Ερώτημα: Σε ποια σημεία το «Άσμα Ασμάτων» εκφράζει την ανθρώπινη ερωτική ένωση στα όρια της χάρης του Θεού;

Σε ποια σημεία του ο πνευματικός άξονας έχει τη φορά «αποφυγή της αμαρτίας»;

Μόνο στην μυστική ερμηνεία των Πατέρων, αίρονται οι αντιφάσεις της αισθητικής θεώρησης του κειμένου, έστω και πνευματικής. Μόνο στην μυστική ερμηνεία των Πατέρων αναδεικνύονται όλες οι πνευματικές διαστάσεις του θεοπνεύστου κειμένου.

Ο ένθεος έρωτας είναι τόσο ανώτερος από τον σαρκικό, όσο και τα αιώνια αγαθά από τα πρόσκαιρα. «Όσω γαρ κρείττονα των προσκαίρωνεισί τα αιώνια αγαθά, τοσούτον αναλόγως και τον έρωτα εμποιούσισφοδρότερον εν ταις των ερώντωνψυχαίς». Συμεών Ν. Θεολόγου, Ηθικά 4, 897-99.

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ