Ευδοξία Αυγουστίνου, Στο Μεθόριο δύο κόσμων

Στό Μεθόριο δύο κόσμων

Εὐδοξία Αὐγουστίνου. Φιλόλογος - Θεολόγος 

Μέγας Κωνσταντῖνος καί ἁγία Ἑλένη. Δύο μεγάλες μορφές ἁγίων πού τιμοῦμε μέσα στόν μήνα Μάιο καί πού ὁ λαός μας ἰδι­αίτερα συνδέεται μαζί τους.

 Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, ὁ γιός τοῦ ἑλληνοϊλλυρικῆς καταγωγῆς ρωμαίου ἀ­ξι­ωματούχου καί μετέπειτα Καίσαρος καί Αὐγούστου Κωνστάντιου τοῦ Χλωροῦ καί τῆς ἁγίας Ἑλένης, διακρινόταν γιά τήν ὡραιότητα τοῦ σώματός του, τήν εὐγένεια τῆς ψυχῆς του καί τά ἐξαιρετικά πνευ­ματικά καί φυσικά χαρίσματα. Μετά τόν θάνατο τοῦ πατέρα του (306) ὁ στρατός τόν ἀνακήρυξε αὐτοκράτορα τῆς Δύσης.

 Ἀπό τίς πρῶτες του ἐνέργειες ἦταν νά στα­μα­τήσει τόν φοβερό διωγμό τῶν χριστιανῶν μέ τό περίφημο «Διάταγμα τῶν Μεδιολά­νων» (313). Ἀφοῦ προηγουμέ­νως κατα­τρό­πωσε τόν Λικίνιο, ἔγινε μο­νοκρά­τορας σέ ὅλη τήν ἀπέραντη αὐτο­κρατορία (324) καί προχώρησε στό με­γαλειῶδες μεταρρυθμιστικό του ἔργο. Εἶ­ναι ὁ πρῶ­τος αὐτοκράτορας πού προσ­χωρεῖ στό ἀνακαινιστικό κήρυγμα τοῦ Χριστοῦ, ἀγ­καλιάζει τήν Ἐκλησία του καί δημιουργεῖ μιά νέα προοπτική πολι­τι­σμοῦ.

 Ἔγινε προστάτης ὅλων τῶν πολιτῶν, ἀνεξάρτητα ἀπό τή θρησκευτική τους πί­στη, ἀποφυλάκισε τούς χριστιανούς πού εἶχε φυλακίσει ὁ Λικίνιος, καί ἀπέδωσε στήν Ἐκκλησία τούς ναούς καί τά κατα­σχεθέντα κτήματα. Αὐτός πρῶτος καθιέ­ρωσε τήν Κυριακή ἀργία. Κατήργησε τή δουλεία, τήν ποινή τοῦ σταυρικοῦ θα­νά­του, τίς θηριομαχίες καί τίς μονομαχίες. Καταδίκασε τή μοιχεία, προστάτεψε τά παιδιά ἀπό τήν κατάχρηση τῆς πατρικῆς ἐξουσίας. Ρύθμισε ζητήματα διαζυγίου, κληρονομιᾶς καί προίκας. Ἀπαγόρευσε τόν στιγματισμό (=σημάδεμα) στά πρόσ­ωπα τῶν δού­λων καί τούς ἔδωσε τή δυνατότητα νά γί­νουν ἀπελεύθεροι. Ἐγκαινιάζοντας ἕναν νέο τρόπο διακυβέρ­νη­σης τῆς Ἐκκλησίας, ἀπόλυτα δημοκρα­τικό καί σύμφωνο μέ τήν ἀποστολική πα­ράδοση, συγκά­λεσε τήν Πρώτη Οἰ­κου­μενική Σύνοδο (325), προκειμένου νά ἠρεμήσει ἡ Ἐκ­κλησία ἀπό τήν αἵρεση τοῦ Ἀρείου. Πρίν ἀπό τήν ἱστορική νίκη του στόν Τίβερη ποταμό κατά τοῦ Μαξεν­τίου, ὁ ἀήττητος στρατηλάτης εἶδε ἐ­κείνη τήν καταπλη­κτι­κή θεοσημία «Τούτῳ νίκα» ἤ «Ἐν τούτῳ νίκα» καί στή συνέχεια κατα­σκεύασε τό λάβαρο τοῦ Σταυροῦ μέ τό χριστόγραμμαγιά τίς ἀσπίδες τῶν στρα­τιωτῶν του. Ἀντι­λαμ­βανόμενος ὅτι τό μέλλον τῆς αὐτοκρατο­ρίας ἦταν στήν Ἀ­νατολή, «ὁ πατέρας τῆς Ρωμιοσύνης» μετέφερε τήν πρωτεύουσά της στό Βυ­ζάντιο, ἔχτισε τή Νέα Ρώμη καί ἔβαλε τά θεμέλια γιά τή νέα χρι­στια­νική αὐτο­κρα­τορία, γε­γονός πού δέν τοῦ τό συγχώ­ρε­σαν ποτέ οἱ Δυτικοί. Τότε ἡ ἁγία Ἑλένη μέ δικά της ἔξοδα πῆγε στήν Ἰε­ρουσαλήμ καί ἀνα­κά­λυψε τόν Τίμιο Σταυρό.

 Ἐπειδή ποθοῦσε νά λάβει τό βά­πτι­σμα στόν Ἰορδάνη ποταμό, ὁ Κωνσταν­τῖνος καθυστέρησε νά βαπτισθεῖ. Βαπτί­σθηκε λίγο πρίν πεθάνει. Ἔζησε 63 χρό­νια.

 Καί ὅλα αὐτά σέ ἐποχές πού μόνον τό 8-10% τῶν ὑπηκόων ἦταν χριστιανοί. Οἱ ἐπιλογές του ἦταν πράγματι κατάθεση ψυχῆς καί ὄχι προϊόν πολιτικῶν συμφε­ρόντων, γιατί ἡ μεγαλοσύνη του πήγαζε ἀπό τήν καρδιά του. Ἔβαλε τήν Εὐρώπη σέ μία νέα τροχιά πολιτισμοῦ, ἀφοῦ μέ τήν εἰσαγωγή τῆς χριστιανικῆς πίστης εὐεργέτησε τήν ἀνθρωπότητα.

 Ὡστόσο, κάποιοι κατηγοροῦν τόν λαμπρό αὐτό αὐτοκράτορα γιά τόν φόνο τοῦ γιοῦ του Κρίσπου καί τῆς συζύγου του Φαύστας. Τί ἀκριβῶς συνέβη; Ὁ δε­καεπτάχρονος Κρίσπος -γιός ἀπό τόν πρῶτο γάμο τοῦ Κωνσταντίνου μέ τή Μι­νερβίνα- εἶχε περιβληθεῖ ἀνώτατα στρατι­ωτικά ἀξιώ­μα­τα. Λόγῳ μάλιστα τῶν αὐ­ξημένων προ­σόντων του ἦταν καί ἀρχη­γός τοῦ στόλου τῆς αὐτοκρατορίας, μέ ἀ­ποτέλεσμα νά ἐπισύρει τόν φθόνο τῆς Φαύστας, ἐπειδή ὑπερεῖχε τῶν δικῶν της υἱῶν. Χρησιμο­ποιώντας ψευδομάρτυρες ἡ Αὐγούστα τοῦ ἀπέδωσε τήν κατηγορία ὅτι τάχα ὁ Κρίσπος εἶχε «συλλάβει ἔρωτα ἄθεσμον πρός αὐτήν» καί ὅτι συνωμο­τοῦσε κατά τοῦ πατέρα του. Τότε, λοιπόν, ὁ Κωνσταντῖνος φυ­λάκισε τόν Κρίσπο. Ὁ νέος βρέθηκε στή συνέχεια δολοφονη­μένος μέ ἄγνωστο τρόπο, χωρίς ποτέ νά ὑπάρξει καταδι­κα­στικό διάταγμα τοῦ αὐ­τοκράτορα. Οἱ ἱ­στορικοί λένε ὅτι μόνον ἡ γυναίκα τοῦ αὐτοκράτορα μποροῦσε νά χρησιμο­­ποιήσει τή σφρα­γίδα του καί σέ αὐτήν ἀπο­δίδεται ἡ δο­λοφονία. Στό με­ταξύ ἡ μη­τέρα του Ἑλένη πληροφορή­θη­κε τή συνωμοσία τῆς Φαύ­στας καί ἀποκάλυψε τήν ἀλήθεια στόν Κωνσταντῖνο, ὁ ὁποῖος καί διέταξε τή σύλληψή της. Ὁ Ζώσιμος, εἰδωλολάτρης συγγραφέας, ἰ­σχυ­ρίζεται αὐθαίρετα ὅτι ὁ αὐτοκράτορας διέταξε νά πνιγεῖ ἡ Φαύ­στα σέ λουτρό μέ καυτό νερό. Ἀλλά τόν μύθο αὐτόν κα­ταρ­ρίπτει ὁ Ἱερώνυμος, ἐκκλησιαστικός συγ­γραφέας καί ἄριστος ἑλληνιστής, ὁ ὁ­ποῖος μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ θάνατος τῆς Φαύστας ἐπῆλθε τρία ἤ τέσσερα ἔτη μετά τόν θάνατο τοῦ Κρί­σπου. Περισσότερο φῶς δέν μπορεῖ νά χυθεῖ στήν ὑπόθεση· ὁ Κωνσταντῖνος, λόγῳ τοῦ ἀνεξίκακου καί τοῦ εὐγενοῦς χαρακτήρα του, θέλησε διά τῆς σιωπῆς νά καλύψει ἀπό τά περί­εργα καί κακεν­τρεχῆ βλέμματα τήν ἐνοχή τῶν ἀγαπη­μέ­νων του προσώπων.         

 Ἀσφαλῶς, ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος δέν ἀνήκει στίς τυπικές μορφές τῶν «ἁ­γίων» τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐρευνώντας, ὅ­μως, τό ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας μας, βλέ­πουμε ὅτι φιλοξενεῖ πολλές μορφές, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦνται στή λυτρωτική με­τά­νοια καί στό βάπτισμα πού καθαρίζει ἀπό κάθε ἁμαρτία: Π.χ. Ὁ εὐγνώμων λη­στής, ὁ ὁποῖος πρῶτος κέρδισε τόν πα­ράδεισο· ὁ ρωμαῖος ἑκατόνταρχος Λογ­­γῖ­νος, ὁ ἐ­πικεφαλῆς τοῦ ἐκτελεστικοῦ ἀπο­σπάσμα­τος, πού σταύρωσε τόν Χρι­στό· ὁ ὅσιος Μωυσῆς ὁ Αἰθίοψ, ὁ ὁποῖος, πρίν βαπτι­σθεῖ, ἦταν ἀρχιληστής· ἡ ὁσία Μα­ρία ἡ Αἰγυπτία, ὁ ἅ­γι­ος Αὐ­γου­στῖ­νος.

 Ἀναντίρρητα, ὁ Μέ­­γας Κων­σταντῖνος ἀ­ποτε­λεῖ τό σύνορο με­ταξύ δύο κόσμων: τοῦ εἰδωλολατρικοῦ, πού πέθαινε, καί τοῦ χριστιανικοῦ, πού γεν­νιόταν. Ἡ Ἐκ­κλησία μας ἀναγνωρί­ζο­ν­τας τίς πολύτιμες ὑπηρε­σί­ες του τόν ἀνακή­ρυ­ξε ἰσαπό­στο­λο καί ἅγι­ο καί ἡ ἱστορία μέγα. Κανείς ἄλ­λος, μετά τούς ἀπο­στό­λους, δέν ἔκανε περισ­σό­τε­ρα γιά τήν ἑδραίωση τῆς πίστης μας. Λέγει σχε­τικῶς ὁ ἱστορικός Πα­παρ­ρη­γόπουλος: «Δι­­καίως ἡ ἡμετέρα Ἐκ­κλη­σία ἀ­πεκάλεσεν αὐτόν ἰσαπόστο­λον καί κατέταξεν μεταξύ τῶν ἁγίων... παραβλέ­ψασα μέν τά ἁ­μαρτήματα, ὧν ἐθεώρη­σεν αὐτόν ἀνεύ­θυνον, δι­ότι ὑπῆρξαν προϊόν ἀλ­­λοτρίας ἀνα­τροφῆς καί ἕξεως, ἀποβλέ­ψα­σα δέ εἰς μόνην τήν ὑπέρ τοῦ χρι­στια­νι­σμοῦ προ­αί­ρε­σιν, ἥτις ὑπῆρξεν ἀναμ­φι­σβή­τητος».