Ἐπιτακτικὴ ἡ ἀνάγκη ὁμοφωνίας τῆς Ἱεραρχίας διὰ τὸ ζήτημα τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας-Πολιτείας

Ἐπιτακτικὴ ἡ ἀνάγκη ὁμοφωνίας τῆς Ἱεραρχίας διὰ τὸ ζήτημα τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας-Πολιτείας

ΟΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΑΙ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΥΜΠΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ… ΑΡΙΣΤΕΡΑΝ;

Ἡ ἀνακινουμένη ἀναθεώρησις τοῦ Συντάγματος ἀφήνει ἀνοικτὰ ὅλα τὰ ἐνδεχόμενα διὰ μίαν νέαν τοποθέτησιν τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας· Ἡ ἀμφισβήτησις τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάννης ἀπὸ τὴν Τουρκίαν θίγει ἰδιαιτέρως τὴν Θράκην. Καί τά δύο προβλήματα ὀφείλονται εἰς τήν πολιτικήν τῆς κυβερνήσεως. Ποίους παράγοντας ὀφείλει νὰ σταθμίση ἡ Ἱεραρχία;

Του κ. Παναγιώτου Κατραμάδου, θεολόγου

 Ανησυχητική είναι η συμπεριφορά ενίων Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών της Θράκης, οι οποίοι διαφοροποιούνται από την στάσιν, την οποίαν τηρεί η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος απέναντι προς την Πολιτείαν.

Ο Σεβ. Διδυμοτείχου

Πρώτος εξ αυτών είναι ο Σεβ. Διδυμοτείχου και Ορεστιάδος. Ολίγας ημέρας προ της συγκλήσεως της Ιεραρχίας και ενώ πλήθος Μητροπολιτών είχον εκφράσει την δυσ­αρέσκειάν των –μάλιστα πρώτος απ’ όλους ο Μακαριώτατος- σχετικώς με το νέον πρόγραμμα του μαθήματος των Θρησκευτικών, ιδιαιτέρως όμως κατά του Υπουργού Παιδείας κ. Νικ. Φίλη δια την ανεκδιήγητον επίθεσίν του ενάντιον του ιστορικού ρόλου που διεδραμμάτισεν η Εκκλησία κατά την περίοδον της κατοχής και της χούντας, έσπευσεν ο Σεβ. Διδυμοτείχου να αποστείλη εις αυτόν την ακόλουθον επιστολήν συμπαραστάσεως:

«Διδυμότειχον, 29 Σεπτεμβρίου 2016

Προς  Τον Εντιμότατον Υπουργόν Παιδείας, Ερευνών και Θρησκευμάτων κ. Νικόλαο Φίλη

Αγαπητέ κύριε Υπουργέ,

Θλίβομαι βαθύτατα, διότι εκ στόματος κάποιων «εκκλησιαστικών» προσώπων ακούσθησαν πρόσφατα απρεπείς και απαράδεκτοι χαρακτηρισμοί, που οπωσδήποτε Σας προσβάλλουν. Σαφώς δεν συμβιβάζονται με το χριστιανικό ήθος και ασφαλώς δεν εκφράζουν όλους μας.  Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές τοποθετήσεις, απόψεις και προσεγγίσεις, όπως είναι φυσικό σε μία ελεύθερη κοινωνία, αλλά ο σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου είναι χριστιανική εντολή και προϋπόθεση δημοκρατίας.  Με το θάρρος της παλαιάς μας γνωριμίας σας εύχομαι ολόψυχα υγεία και δύναμη.

† ο Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου Δαμασκηνός

Σας αναμένω στο Διδυμότειχο»

Η επιστολή είχεν ως κύριον στόχον τας δηλώσεις του Σεβ. Καλαβρύτων εναντίον του Υπουργού, ωστόσο επρόκειτο δια μέγα λάθος, διότι όχι μόνον εφάνη ότι υπερασπίζεται τον Υπουργόν εις ένα ζήτημα, δια το οποίον ακόμη και το ίδιον του το κόμμα έλαβεν αποστάσεις, αλλά κυρίως διότι ενεφάνιζε την Ιεραρχίαν διχασμένην παραμονάς της συγκλήσεώς της. Είναι η πρώτη φορά, θα αναρωτηθή κανείς, όπου εις την Ιεραρχίαν υπάρχουν διαφορετικαί τάσεις; Βεβαίως όχι, αλλά την συγκεκριμένην στιγμήν είχε προηγηθή η όλη προσπάθεια του Συνταγματολόγου κ. Ν. Αλιβιζάτου και της ομάδος του δια την αναθεώρησιν του Συντάγματος, να καλλιεργήση εις την Ιεραρχίαν διχασμόν καθώς και πλήθος δημοσιευμάτων που ηκολούθησαν την ιδίαν τακτικήν, προκειμένου να ανισχυροποιηθή ο λόγος της Ιεραρχίας έναντι της Κυβερνήσεως. Ίσως τελικώς δι’ αυτό δεν προσήλθε κατά την πρώτην ημέραν της συγκλήσεως της Ιεραρχίας ο Σεβ. Διδυμοτείχου…

Ο Σεβ. Αλεξανδρουπόλεως

 Δεύτερος εξ αυτών είναι ο Σεβ. Αλεξανδρουπόλεως. Ο Σεβ Αλεξανδρουπόλεως ηκολούθησεν αντίστροφον πορείαν από εκείνην του Σεβ. Διδυμοτείχου. Ενώ προσήλθε και συμμετείχε κανονικώς εις την Ιεραρχίαν διεφοροποιήθη μετά από αυτήν με το ακόλουθον κείμενόν του, το οποίον έχει τίτλον «Εκκλησία και Κράτος: σχέσεις και προοπτικές στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ»:

«Αν δεν είμασταν οι Έλληνες τόσο επιρρεπείς σε διχασμούς, η Εκκλησία θα ζητούσε τον χωρισμό της από το Κράτος …χθες. Στις Ορθόδοξες χώρες, γενικώς, ο χωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος σημαίνει χωρισμό του λαού από το Κράτος. Η νομική διατύπωση “επικρατούσα θρησκεία» δηλώνει ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία συνιστά τον πρωταρχικό παράγοντα της κοινωνικής συνοχής.

Το Κράτος, πράγματι, δεν πρέπει να θρησκεύεται, όμως προνοεί για την Εκκλησία, επειδή ακριβώς ο ρόλος του είναι να φροντίζει την κοινωνική συνοχή. Για τον ίδιο σκοπό δικαίως σέβεται και κατοχυρώνει τα δικαιώματα κάθε θρησκευτικής μειονότητος. Βέβαια, η συνταγματική αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας δεν αναιρεί την υποχρέωση του Κράτους να καλλιεργεί την κοινωνική συνοχή.

Οι εκκλησιαστικοί παράγοντες στην Ελλάδα, κουραστήκαμε να ακούμε πυροτεχνήματα  από τον πάνοπλο κάποτε Κων. Καραμανλή και Ανδ. Παπανδρέου μέχρι τον ελαφρό πελταστή περί του θέματος Στ. Θεοδωράκη.

Γι’ αυτό, εμείς δεν θα ζητήσουμε ποτέ χωρισμό από το Κράτος μας, ώστε να μη γίνουμε υπαίτιοι αυτού που θα ακολουθήσει. Αν όμως μας επιβληθεί, θα πούμε “δόξα στο Θεό», επειδή εμείς ξέρουμε να περπατήσουμε τον ευλογημένο αυτό μονόδρομο. Και μετά από ένα ανήφορο 3-5 χρόνων θα βγούμε σε ξέφωτο.

Το βασικό πρόβλημα που θα προκύψει από το χωρισμό είναι η μισθοδοσία του Κλήρου μας, που αποτελεί μεν συμβατική υποχρέωση της Πολιτείας για την εκκλησιαστική περιουσία που ήδη έχει πάρει το ελληνικό Κράτος, αλλά όμως άρχισε πλέον έμμεσα να παραθεωρείται μέσα στη χαίνουσα κρίση, με τη μορφή της μείωσης των διορισμών. (Βέβαια, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι: α. οι περισσότεροι Έλληνες Κληρικοί είναι οικογενειάρχες και  β. σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες πλέον, οι ιερείς ήδη άρχισαν να μισθοδοτούνται ούτως η άλλως).

Άλλες επιπτώσεις ενός χωρισμού θα είναι: α. να μη ανεβαίνει ο Μητροπολίτης στην εξέδρα των επισήμων στις παρελάσεις,  β. να αφαιρεθεί το σημαιάκι και τα διακριτικά από το αυτοκίνητό του, γ. να μη τελείται η ορκωμοσία των κατά τόπους αιρετών και των βουλευτών (εκτός αν διαγκωνίζονται οι εκλεγμένοι ποιός πρώτος θα το ζητήσει), δ. να καταργηθεί ο αγιασμός στο Κοινοβούλιο (εκτός αν έχει αποτελέσει προεκλογική υπόσχεση της Κυβερνήσεως). Όταν παρέλθει το ανεπαίσθητο σοκ που θα προκαλέσει η αλλαγή αυτού το εθιμικού δικαίου και κατακαθίσει ο κουρνιαχτός, τότε θα αρχίσει να διαφαίνεται το αποτέλεσμα του χωρισμού.

Ως Διοικητικός Οργανισμός η Εκκλησία θα θωρακιστεί πίσω από βατικάνεια τείχη, με διάπλατες βέβαια ανοιχτές πόρτες στο λαό μας. Όμως σύνολη η Ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση είναι ένας τρόπος ζωής και σκέψης. Οπότε, όταν οι επίσκοποι και οι ιεροκήρυκες θα ομιλούν για την ανεργία, για τους άδικους φόρους, για την διαφθορά στο Δημόσιο, για τα Εθνικά θέματα, για την κοινωνική ηθική και πολλά παρόμοια, ο λόγος τους δεν θα εκλαμβάνεται ως πολιτικός, αλλά θα εκτιμάται ως άσκηση του ποιμαντικού τους έργου η ακόμα ως κοινωνικός η εργατικός αγώνας.

Οι πιστοί χριστιανοί μας, αυτοί που ζουν την “κατά Χριστόν ζωή», γνωρίζουν τη δυναμική της Εκκλησίας τους, γι’ αυτό όταν ομιλούν για χωρισμό από το Κράτος εννοούν: α. να μη είναι η Εκκλησία το μαξιλαράκι που συστηματικά απορροφά τους πολιτικούς κραδασμούς (προς χάριν της ενότητος του λαού), β. να βρίσκουν στην Εκκλησία τον αυτεπάγγελτο προστάτη τους και γ. να μη συμφύρεται η Εκκλησία σε πολιτικές συναναστροφές και σχέσεις, ώστε να μη εμφανίζεται ως μέρος του διεφθαρμένου Κράτους.

Όμως εδώ, χρειάζεται να προσέξουμε οι εκκλησιαστικοί: Το μάθημα των Θρησκευτικών είναι το τυράκι πριν την φάκα. Ένας ενθουσιαστικός παρορμητισμός μπορεί να εξοβελίσει το μάθημα από τα σχολεία. Το Σχολείο δίνει γνώσεις, όχι πίστη. Κι αυτό, επειδή ο δάσκαλος, για να δώσει πίστη πρέπει …να την έχει! Πάντως ο Ορθόδοξος πολιτισμός (ως απόρροια της εκκλησιαστικής πράξεως) πρέπει να διδάσκεται σε όλους ανεξαιρέτως τους μαθητές των Σχολείων της Χώρας, ως κύριος κορμός της καθημερινής ζωής στην Ελλάδα. Παράλληλα να δίνονται και στοιχεία όλων των άλλων θρησκειών, όχι θρησκειολογικά φυσικά. Να καταλάβουμε όμως ότι η ΕΕ ζητεί πάσει θυσία να μετατραπούν τα μαθήματα των Θρησκευτικών και της Ιστορίας σε soft, επειδή έτσι νομίζει ότι θα αποφύγει τις θρησκευτικές και εθνικές πολώσεις στους κόλπους της. (Βέβαια, στην περίπτωση της Ορθοδοξίας νομίζω ότι λαθεύει, λόγω άγνοιας του χώρου μας. Η Ορθοδοξία ξέρει να συζεί με αλλοδόξους και αλλοθρήσκους και έχει εμπειρία αιώνων συνύπαρξης, όμως με πολιτιστικά στεγανά ανάμεσα στους διαφορετικούς πολιτισμικούς χώρους).

Χρειάζεται πάντως οι εκκλησιαστικοί να μη “παίξουμε» στο συνδικαλιστικό, κομματικό, ιδεολογικό γήπεδο, όπου καλούμεθα, επειδή αυτό το γήπεδο δεν είναι τόσο οικείο σε εμάς όσο είναι στους πολιτικούς. Να παίξουμε με λέξεις, ώστε το μεν Κράτος να “αποδεσμευτεί» επισήμως από την κρατική θρησκευτικότητα και εμείς να στηριχθούμε στα πόδια μας εμπιστευόμενοι τη δραστικότητα του Ευαγγελίου και τη δυναμική της πνευματικότητός μας.

Ένας ενδεχόμενος χωρισμός, σίγουρα θα κατοχυρωθεί με ένα Κονκορδάτο ανάμεσα στα δύο συμβαλλόμενα μέρη. Σ’ αυτό εμείς θα προτάξουμε την ισχύ του πνευματικού χαρακτήρα της Εκκλησίας μας. Πνευματικός χαρακτήρας ο οποίος θα μπορεί να αναπτυ-χθει απρόσκοπτα και να δημιουργήσει με καθαρά ποιμαντικό ενδιαφέρον: ιδιωτικά Σχολεία, ιδιωτικά Νοσηλευτήρια, ίσως και Τράπεζα. Η άμεση σχέση μας με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα διευκολύνει την πλουραλιστική και οικουμενική ικμάδα μας, όταν θεωρούμε ότι αυτά “πνίγονται» η δεσμεύονται από την εθνική νομοθεσία μας. Η προνοιακή διακονία της Εκκλησίας (Ιδρύματα, συσσίτια κ.λπ.), βεβαίως θα συνεχίσει να υφίσταται, επειδή έτσι υπηρετούμε το λαό μας (πιστούς και μη), αφού αυτή είναι η εντολή του Κυρίου μας, που ζήτησε να “Τον συναντούμε» στα προσωπα  όλων ανεξαιρέτως των συνανθρώπων μας».

Ο «ΚΑΙΡΟΣ»

Μετά μεγάλης προσοχής οφείλει κανείς να αξιολογήση το κείμενον. Μία επιπολαία ανάγνωσις αφήνει την εντύπωσιν ότι η Εκκλησία δεν έχει να φοβηθή τίποτε από τον χωρισμόν της από την Πολιτείαν, κάτι το οποίον ισχύει. Όμως ο Σεβασμιώτατος ελαχιστοποιεί και περιορίζει τα προβλήματα εις περιπτώσεις του «θεαθήναι» (π.χ σημαιάκια του μητροπολιτικού οχήματος!) και δημιουργεί μίαν εικόνα παντοδυναμίας της Εκκλησίας, η οποία όμως στηρίζεται εις μίαν εγκοσμιοκρατικήν εξουσίαν (π.χ. βατικάνεια τείχη) όσον και αν προβάλη αυτήν ως πνευματικήν σχέσιν με τον λαόν. Πιθανώς συμβαίνει αυτό, διότι επιχειρεί να μιλήση εις την «γλώσσαν» της πολιτικής (αν και αυτό εγείρει ηθικά ερωτήματα…) και απευθύνεται προς πολιτικούς. Ακόμη και τοιουτοτρόπως δεν θα υπήρχε λόγος ανησυχίας, εάν δεν είχε προηγηθή με τη λήξιν της Ιεραρχίας αφ’ ενός η απόλυτος φράσις του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος ότι «η Εκκλησία δεν θα ζητήση ποτέ τον χωρισμό από την Πολιτεία» και αφ’ ετέρου νέα δημοσιεύματα που επεκαλούντο παρόμοια επιχειρήματα ως αυτά του Σεβασμιωτάτου. Τα δημοσιεύματα αυτά δεν προήρχοντο μόνον από συντηρητικούς κύκλους, τους οποίους κακώς ευκόλως απαξιώνουν πολλοί άκριτα, αλλά και από προοδευτικούς και τας εφημερίδας των, γεγονός που οφείλει να προβληματίση την Ιεραρχίαν… Μήπως παρεμπιπτόντως να ανέτρεχε κανείς και εις εκείνο το συνέδριον «Εκκλησία και Αριστερά» και να αναδιφήση τας απόψεις εκείνων που σήμερα ευρίσκονται εις το πλευρόν του συνδέσμου «ΚΑΙΡΟΣ» δια τα νέα θρησκευτικά;

Το επικίνδυνον της όλης υποθέσεως δεν είναι βεβαίως η ελευθερία, την οποίαν πρέπει να έχη κάθε Μητροπολίτης, η οποία είναι δεδομένη και επιθυμητή. Η ανησυχία ήρχισε, όταν οι τέσσερις Μητροπολίται της Θράκης εξέδωσαν ανακοινωθέν όπου συμφωνούσαν με την Κατευθύνσιν Ισλαμικών Σπουδών, την οποίαν εκινητοποίησαν πρόσωπα τα οποία ευρίσκονται και εις τον σύνδεσμον «ΚΑΙΡΟΣ» και εμπλέκονται και με τα νέα θρησκευτικά (δεδηλωμένοι αριστερών φρονημάτων ένιοι εξ αυτών). Μάλιστα, ως εγράφη και άλλοτε ευλογία δια την κατεύθυνσιν αυτήν ήλθε και από τον Πατριάρχην Βαρθολομαίον. Δεν χρειάζεται να αναζητήση κανείς πόσας φοράς μεταβαίνουν οι Μητροπολί­ται αυτοί εις το Φανάρι η πόσας επισκέψεις δέχονται από την Κωνσταντινούπολιν. Είναι καλύτερον να ενθυμηθή κανείς τας σχέσεις του Πατριάρχου με την παρού­­σαν δήθεν αριστεράν Κυβέρνησιν. Εγράφη και άλλοτε δια μέλη της Κυβερνήσεως π.χ κ. Αμανατίδης, κ. Σκουρλέτης κ.α., τα οποία έχουν στενάς σχέσεις με πρόσωπα του Πατριαρχείου. Προσφάτως έρριξε φως εις το ζήτημα άρθρον με τίτλον «Το τρίγωνο Κυβέρνηση – Εκκλησία – Φανάρι και το… απεταξάμην Τσίπρα» εις την ιστοσελίδα 15minutes.gr της 4ης Οκτωβρίου 2016:

«Πριν περίπου δέκα ημέρες, σε μία από τις πολλές, άγνωστες στο ευρύ κοινό και στους δημοσιογράφους, συσκέψεις του άτυπου πολιτικού κέντρου της κυβέρνησης, πρώτο θέμα συζήτησης ήταν το ζήτημα της διδασκαλίας των Θρησκευτικών.

Παρουσία του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα έγινε εκτενής συζήτηση για τις αντιδράσεις και τον αντίκτυπο που έχει στην κυβέρνηση η σύγκρουση του υπουργού Παιδείας Νίκου Φίλη με την ηγεσία της Εκκλησίας. Εκεί λέγεται, παρουσία και του Ν. Φίλη, όλοι ακόμα και ο Αλ. Τσίπρας όχι μόνο συμφώνησε με την αλλαγή της διδασκαλίας των Θρησκευτικών αλλά ζήτησε από όλους να στηρίξουν τον υπουργό Παιδείας. Στο πλευρό του Ν. Φίλη τάχθηκαν ο Νίκος Παππάς και οι συνοδοιπόροι του, πολιτικά τέκνα του Γιάννη Μπανιά, οι Νίκος Βούτσης και Πάνος Σκουρλέτης…

Τι συμβαίνει πραγματικά όμως στη σύγκρουση Φίλη-Εκκλησίας; Οι μυημένοι λένε ότι ο υπουργός Παιδείας δεν έχει τα θρησκευτικά ως βασικό λόγο για αντίδραση στην Εκκλησία, αλλά τονίζουν πως υπάρχει στενή σχέση του ιδίου και του προέδρου της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής Κώστα Γαβρόγλου με το Φανάρι. Πως εμπλέκεται το Φανάρι; Φίλης και Γαβρόγλου, λένε οι πιο μυημένοι στα εκκλησιαστικά θέματα, συμφωνούν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο για μία σειρά θεμάτων και ως εκ τούτου έρχονται σε κόντρα με την Εκκλησία της Ελλάδος που διαφωνεί κατά καιρούς με το Φανάρι».

Επίλογος

Προ μηνών περιοδεία του Μακαριωτάτου εις την Θράκην είχε προσωρινώς συσπειρώσει τους Μητροπολίτας… Η Τουρκία επιχαίρει σήμερον δια την ίδρυσιν των Ισλαμικών Σπουδών που επεκρότησαν οι τέσσερις Μητροπολίται. Με τον πρόεδρον της Τουρκίας να αμφισβητή περαιτέρω την Συνθήκην της Λωζάννης, η οποία αφορά κυρίως εις το ζήτημα της Θράκης, με το προσφυγικόν να επιβαρύνη τας περιοχάς αυτάς, ενώ έχει ιδρυθή τουρκικόν κόμμα εις την περιοχήν και με το ζήτημα των «Νέων Χωρών» να παραμένη πάντοτε ανοικτόν αι δημόσιαι τοποθετήσεις όλων πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικαί. Αι ρωγμαί μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας είναι εμφανείς το ίδιον και η σύσφιξις σχέσεων Θράκης και Κωνσταντινουπόλεως, ενώ επίκειται η αναθεώρησις του Συντάγματος. Αλήθεια, ο κ. Γ. Κτιστάκις, νομικός σύμβουλος του Πατριαρχείου έχει σχέσιν με τον κ. Γ. Κτιστάκι «πρωταγωνιστή της πρωτοβουλίας» δια το σχέδιον χωρισμού που προώθησεν ο κ. Ν. Αλιβιζάτος;

Ορθόδοξος Τύπος