Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη

Η ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης, αποτελεί ένα από του σπουδαιότερους Ναούς της Ορθοδοξίας. Η πόλη της Θεσσαλονίκης δικαίως καυχάται για τη Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Μυροβλύτου Μεγαλομάρτυρος Αγίου Δημητρίου.

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης είναι κτισμένη στο χώρο που έχει μαρτυρήσει ο Άγιος. Ο Άγιος Δημήτριος αποτελεί καύχημα της Θεσσαλονίκης, για τούτο δικαίως ψάλλομε στην Λιτή κατά την Εσπερινή Ακολουθία του Αγίου το Στιχηρό Ιδιόμελο «Ευφραίνου εν Κυρίω πόλις Θεσσαλονίκη, αγάλλου και χόρευε, πίστει λαμπροφορούσα, Δημήτριον τον πανέδοξον αθλητήν, και Μάρτυρα της αληθείας, εν κόλποις κατέχουσα ως θησαυρόν, απόλαβε των θαυμάτων τας ιάσεις καθορώσα, και βλέπε καταράσσοντα των βαρβάρων τα θράση, και ευχαρίστως τω Σωτήρι ανάκραξον· Κύριε δόξα σοι».

Ο Ναός έχει κτιστεί κατά τον 4ο αιώνα μ. Χ. Είναι ξυλόστεγη πεντάκλιτη Βασιλική χωρίς θόλο με εγκάρσιο κλίτος, όπως είχε διαμορφωθεί ο Ναός κατά τον 7ο αιώνα μ.Χ. Ο Ναός κοσμείται από ψηφιδωτά και τοιχογραφίες.

Τα ψηφιδωτά του Ναού είναι εξαίρετα και κυρίως έχουν αποκαλυφθεί μετά την μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης του έτους 1917. Παρατηρούμε ανάμεσα στα ψηφιδωτά του Ναού εκείνο το οποίο εικονίζει τον Άγιο Δημήτριο μεταξύ Αγγέλλων, τον Άγιο Δημήτριο με κάποιο κληρικό, τον Άγιο Δημήτριο ανάμεσα σε δύο μικρά παιδιά, τον Άγιο Δημήτριο μαζί με τον Επίσκοπο Ιωάννη και τον Έπαρχο Λεόντιο, οι οποίοι είναι και κτήτορες του Ναού του Αγίου Δημητρίου, το ψηφιδωτό όπου εικονίζει τον Άγιο Δημήτριο μαζί με τρεις κληρικούς, τον Άγιο Δημήτριο δεόμενο, το ψηφιδωτό που εικονίζει την Υπεραγία Θεοτόκο μαζί με τον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη, το ψηφιδωτό εικονίζει τον Χριστό μέσα σε δόξα και το ψηφιδωτό που εικονίζει τον Άγιο Σέργιο δεόμενο.

Οι τοιχογραφίες του Ναού είναι επίσης εξαίρετες. Παρατηρούμε ανάμεσα στις τοιχογραφίες του Ναού την τοιχογραφία που εικονίζει τον Χριστό ένθρονο, όπου υπάρχει η επιγραφή «Αντιφωνητής», την τοιχογραφία η οποία εικονίζει τον Άγιο Ιωάσαφ και τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και άνω δεξιά εικονίζεται η Υπεραγία Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα σε δόξα, την τοιχογραφία που εικονίζει τον Όσιο Λουκά δεόμενο και ολόσωμη παράσταση του Αγίου Δημητρίου.

Κάτω από το Ιερό Βήμα στο Ναό του Αγίου Δημητρίου υπάρχει η Κρύπτη. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το μαρμάρινο Κιβώριο και μπροστά από το μαρμάρινο Κιβώριο η μυροδόχος λεκάνη. Διασώζεται επίσης η αρχαία Κρήνη, η οποία κατά τον 10ο αιώνα είχε συνδεθεί με το Μύρο, το οποίο συνέλεγαν οι Χριστιανοί από της δεξαμενές της. Στο χώρο της Κρύπτης υπάρχει Παρεκκλήσιο. Εδώ μάλλον ήταν ο χώρος μαρτυρίου του Αγίου Δημητρίου.

Εντός του Ναού του Αγίου Δημητρίου, προς ανατολάς βρίσκεται μικρός Ναός του Αγίου Ευθυμίου. Ο μικρός αυτός Ναός είναι κτίσμα του 13ου ή 14ου αιώνα. Βάσιμες απόψεις θεωρούν ότι ο Ναΐσκος αυτός έχει τοιχογραφηθεί από τον σπουδαίο αγιογράφο Εμμανουήλ Πανσέληνο. Δικαίως λοιπόν η πόλη της Θεσσαλονίκης καυχάται για τη Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Μεγαλομάρτυρος Αγίου Δημητρίου.