Ατυχής η αναφορά στον Άγιο Βασίλειο, στο μήνυμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου

ΑΤΥΧΗΣ Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ, ΣΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

Στο μήνυμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου (31 Ιουλίου 2016), γίνεται η εξής αναφορά για τον Άγιο Βασίλειο : «Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος αναγνωρίζει την ιστορική ονομασία ‘’Εκκλησία’’ και για ομάδες που απεσχίσθησαν από Αυτή, χωρίς αυτό να σημαίνει αναγνώριση ορθότητας της πίστης τους. Τούτο έπραττε και ο Άγιος Βασίλειος για τους Αρειανούς…».

Να σημειωθεί ότι προηγήθηκε δήλωση του Μητροπολίτη Ταμασού, για την σύγκληση και τις αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που δημοσιεύτηκε στο Πρακτορείο Εκκλησιαστικών Ειδήσεων romfea.gr, όπου μεταξύ άλλων ανέφερε ότι «Η πιο πάνω τοποθέτηση στοιχεί και σε ανάλογες εκφορές αγίων Πατέρων μας, όπως του Μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος εύχεται να γίνει κατορθωτή η ενότητα ‘’των πολυμερώς αποτμηθεισών Εκκλησιών’’, εννοώντας τους αρειανόφρονες, (Επιστολή 114, PG 32, 528B)»

Δεν είναι τους χριστομάχους αρειανούς που αποκάλεσε ο Άγιος Βασίλειος ‘’Εκκλησία’’, αλλά τις τοπικές εκκλησίες όπου βιαίως ετοποθετούτο αρειανοί επίσκοποι και αποτέμνοντο. Ο αυτοκράτορας Ουάλης (364-378), ήταν αρειανός και ως εκ τούτου συνέβαλε αποφασιστικά στην απομάκρυνση Ορθοδόξων Επισκόπων και στην βίαιη τοποθέτηση αρειανών. Να ενθυμίσουμε ότι επί Ουάλη εκδίωκαν οι Αρειανοί τους Ορθόδοξους από το τους Ναούς και τους έπαιρναν, όπως για παράδειγμα είχε συμβεί στο Ναό της Νίκαιας, ο οποίος καταλήφθηκε από αρειανούς.

Ο αυτοκράτορας Ουάλης ήταν προστάτης των αρειανών. Κατάφερε λοιπόν ο Ουάλης να χωρίσει την επισκοπή Καππαδοκίας σε δύο επισκοπές, εκείνη της Καισάρειας που Επίσκοπος έμεινε ο Άγιος Βασίλειος και εκείνη των Τυάνων, όπου τοποθετήθηκε ετσιθελικά ο αρειανός Άνθιμος. Στην επιστολή 98 ‘’προς Ευσέβιον Επίσκοπον Σαμοσάτων’’, ο Άγιος Βασίλειος την αποκαλεί «δευτέραν Καππαδοκίαν». Η αποτμηθείσα λοιπόν επισκοπή Τυάνων, μετά την αποχώρηση του Ανθίμου ενώθηκε και πάλι με την Καισάρεια.

Στην επιστολή 34 ‘’Προς Ευσέβιον Επίσκοπον Σαμοσάτων’’, ο Άγιος Βασίλειος αναφέρεται στην καθυστέρηση της διαδοχής του θανόντος επισκόπου Σιλουανού στην Ταρσό και στην τοποθέτηση αρειανού. ‘’Οίχεται ημίν και η Ταρσός’’, γράφει ο Άγιος Βασίλειος. Η πλειοψηφία όμως των ιερέων στην επισκοπή της Ταρσού παρέμειναν Ορθόδοξοι. Αντιλαμβανόμαστε πως οι αρειανοί ενεργούσαν στο εκκλησιαστικό περιβάλλον.

Το ότι δεν είναι τους θεομάχους αρειανούς που αποκάλεσε με τη φράση εκείνη ο Άγιος Βασίλειος ‘’Εκκλησία’’, διαφαίνεται και από όλα τα έργα του. Αν προστρέξει κανείς στα συγγράμματα του Αγίου, θα δει ότι η χρήση του όρου Εκκλησία αφορά την Μία Αγία Εκκλησία και ο όρος Εκκλησίες τις τοπικές Εκκλησίες. Στις επιστολές 176, 190, 200, 202, 231, 232, 248 κ.ά, ‘’Προς Αμφιλόχιον Επίσκοπον Ικονίου’’, όπου γίνεται αναφορά σε Εκκλησία ή Εκκλησίες αυτό συμβαίνει.

Στην Επιστολή (141) του Αγίου Βασιλείου ‘’προς Ευσέβιον Επίσκοπον Σαμοσάτων’’, η οποία είχε γραφεί το 373μ.Χ. και με την ευκαιρία της κατάληψης κάποιων επισκοπών της γύρω περιοχής της Καππαδοκίας από αρειανούς, δίδεται η απάντηση σε όσους επιζητούν να μάθουν για τις πολύ διαφορετικές συνθήκες στο εκκλησιαστικό περιβάλλον τα χρόνια που έζησε ο Άγιος Βασίλειος. Ήταν η περίοδος που αρειανοί αλλά και φιλοαρειανοί, ετοποθετούντο σε επισκοπές Ορθοδόξων, όπως για παράδειγμα η περίπτωση της τοποθέτησης του φιλοαρειανού Ιωάννη στην κενωθείσα επισκοπή Ικονίου.

Ο Άγιος Βασίλειος στις επιστολές του προς τον Άγιο Αθανάσιο, που επιγράφονται «Αθανασίω Επισκόπω Αλεξανδρείας», αναφέρεται τόσο στην Εκκλησία, εννοώντας την Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, όσο και σε Εκκλησίες εννοώντας τις τοπικές Εκκλησίες. Στην Προς Αμφιλόχιον Ικονίου Επιστολή του (236), ομιλεί για τους αρειανούς λέγοντας, δια ‘’των μεν χριστομάχων την αναιχυντίαν’’. Άλλη η αναφορά του Αγίου στις ταλαιπωρούμενες τοπικές εκκλησίες, που συχνά ελυμαίνοντο από αρειανούς επισκόπους και άλλη η αναφορά στους χριστομάχους αρειανούς.

Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι είναι άλλη η έννοια ‘’των πολυμερώς αποτμηθεισών Εκκλησιών’’, καθότι επρόκειτο για τοπικές εκκλησίες που ετοποθετούντο ετσιθελικά αρειανοί επίσκοποι. Συνεπώς δεν μπορεί να θεωρείται ότι συνηγορεί ο Άγιος Βασίλειος για την ονομασία ‘’Εκκλησίες’’, όπως αναφέρεται στο μήνυμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου, με τη αναφορά ότι «τούτο έπραττε και ο Άγιος Βασίλειος για τους Αρειανούς».

Δείτε και:

-Εννοιολογική στρέβλωση λειτουργικής ευχής του Αγίου Βασιλείου, και του Θεοτοκίου της Μ. Δευτέρας (Στο μήνυμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου)

-Μήνυμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου για τη Σύνοδο της Κρήτης (31 Ιουλίου 2016)