Περί νηστείας. Ομιλία αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου (Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία)

 

         ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

   ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ-ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΙΣ

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 20 Μαρτίου 2016

ΑΠΛΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΑΤΕΡΙΚΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

ΟΜΙΛΙΑ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ (ΑΑΠ 9,309 D-316 D)

ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά σᾶς μιλήσω γιά τήν νηστεία ἀπό μία ὡραία ὁμιλία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Στήν ὁμιλία του αὐτή ὁ ἅγιος πατέρας ὁμιλεῖ γιά τήν δύναμη τῆς νηστείας. Ναί, ἔχει δύναμη ἡ νηστεία, ὅταν μάλιστα συνοδεύεται ἀπό τήν «ἀδελφήν» της καί «ὁμόζυγόν» της, ὅπως τήν λέγει, δηλαδή, τήν προσευχή! Προσευχή καί νηστεία, νηστεία καί προσευχή, διώχνει καί τούς δαίμονες, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός (Ματθ. 17, 21). 

Γι᾽ αὐτό, λέγει ὁ Χρυσόστομος, ὁ Μωυσῆς καί ὁ Ἠλίας, οἱ πύργοι αὐτοί τῶν προφητῶν στήν Παλαιά Διαθήκη, ὅταν ἤθελαν νά παρουσιασθοῦν στόν Θεό, γιά νά τόν παρακαλέσουν γιά κάτι, προετοιμάζονταν μέ νηστεία. Ἐπειδή, λοιπόν, ἡ νηστεία εἶναι τόσο σπουδαία καί τόσο δυνατή, γι᾽ αὐτό ὁ Θεός ἔδωσε στόν ἄνθρωπο ἀπό παλαιά τήν ἐντολή τῆς νηστείας, ἀπό τότε πού ἦταν στόν παράδεισο ἀκόμη. Ἡ ἐντολή πού τοῦ ἔδωσε, νά τρώει ἀπό ὅλα τά δένδρα, ἀλλά νά μή φάγει ἀπό τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ (Γέν. 2,16-17), ἦταν ἕνα εἶδος νηστείας, λέει ὁ Χρυσόστομος. Καί κάνει τήν ὡραία σκέψη ὁ ἱερός πατήρ: «Ἄν ἡ νηστεία ἦταν ἀναγκαία καί στόν παράδεισο ἀκόμη, πόσο μᾶς εἶναι ἀναγκαία τώρα ἔξω ἀπό τόν παράδεισο; Ἄν τό φάρμακο τῆς νηστείας ἦταν ἀναγκαῖο πρίν τήν πληγή, πόσο μᾶλλον εἶναι ἀναγκαῖο μετά τήν πληγή; Ἄν τό ὄπλο τῆς νηστείας μᾶς ἦταν ἀναγκαῖο προτοῦ ἀκόμη μᾶς ἔλθουν οἱ ἄνομες ἐπιθυμίες, πόσο μᾶλλον μᾶς εἶναι ἀναγκαῖο ὅταν ἔχουμε τήν μάχη τῶν κακῶν ἐπιθυμιῶν καί τῶν δαιμόνων;»! Καί λέγει στή συνέχεια ὁ Χρυσόστομος αὐτό πάλι τό πολύ ὡραῖο: «Ἄν ὁ Ἀδάμ ἄκουε τήν φωνή τοῦ Θεοῦ νά μήν φάγει ἀπό τό ἀπαγορευμένο δένδρο, δέν θά ἄκουε τήν ἄλλη φωνή τοῦ Θεοῦ, χῶμα εἶσαι καί στό χῶμα θά ἐπιστρέψεις»! Ὅλα τά κακά στήν γῆ ἦλθαν ἀπό τήν παράβαση αὐτῆς τῆς πρώτης ἐντολῆς τῆς νηστείας.

2. «Ἀγανακτεῖ» ὁ Θεός, λέει ὁ Χρυσόστομος, ὅταν ὑβρίζεται ἡ νηστεία, ἀλλά εὐφραίνεται ὅταν τιμᾶται ἡ νηστεία. Καί γιά ἀπόδειξη αὐτοῦ μᾶς φέρει ὡς παράδειγμα τούς Νινευΐτες καί τόν προφήτη Δανιήλ μέ τούς συντρόφους του, τούς τρεῖς παῖδες.

(α) Ἀρχίζει πρῶτα ἀπό τούς Νινευΐτες, γιά τούς ὁποίους ἡ θεϊκή ἀπόφαση ἦταν νά καταστραφοῦν σέ τρεῖς μέρες. Καί ἔστειλε ὁ Θεός τόν προφήτη Του Ἱωνᾶ, γιά νά τούς πεῖ τήν ἀπόφασή Του αὐτή. Ἀλλά ἐρωτᾶ ἐδῶ ὁ Χρυσόστομος τόν Θεό: «Γιατί προλέγεις τό κακό πού πρόκειται νά κάνεις;». «Γιά νά μήν τό κάνω τό κακό πού προλέγω», λέγει ὁ Θεός, ὅπως τό παριστάνει ὁ Χρυσόστομος. Γιά νά μετανοήσουν οἱ ἄνθρωποι καί νά μήν συμβεῖ, λοιπόν, ἡ καταστροφή τους. Γνωστή σᾶς εἶναι ἡ ἱστορία τοῦ Ἱωνᾶ, χριστιανοί μου, τήν ὀποία ἀναλύει ἐδῶ καί ἑρμηνεύει ὡραῖα ὁ Χρυσόστομος. Τό πλοῖο στό ὁποῖο μπῆκε ὁ Ἰωνᾶς γιά νά μήν πάει στήν Νινευΐ, ὅπως τοῦ εἶπε ὁ Θεός, πήγαινε στίς Θαρσεῖς. Ἀλλά ποῦ νά κρυφτεῖς, ὧ Ἰωνᾶ. Καί στά βάθη τῆς θάλασσας, καί στόν ἄδη χαμηλά καί στόν οὐρανό ψηλά, παντοῦ εἶναι ὁ Θεός. Τό πλοῖο λοιπόν πρός Θαρσεῖς ἦταν βαρύ, γιατί εἶχε μέσα τόν Ἱωνᾶ, πού ἔκανε ἀνυπακοή στόν Θεό καί αὐτό εἶναι μιά πολύ βαρειά ἁμαρτία. Καί ὁ Δαβίδ εἰκονίζει τήν ἁμαρτία ὡς ἕνα βάρος, γι᾽ αὐτό καί λέγει, «αἱ ἀνομίαι μου ὡσεί φορτίον βαρύ ἐβαρύνθησαν ἐπ᾽ ἐμέ» (Ψαλμ. 37,5.). Καί ὁ Χριστός κάνοντας τήν πρόσκλησή Του πρός τούς ἁμαρτωλούς τούς εἶπε: «Δεῦτε πάντες οἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι, κἀγώ ἀναπαύσω ὑμᾶς» (Ματθ. 11,28). Ἔτσι λοιπόν γιά τήν ἁμαρτία τοῦ Ἱωνᾶ ἐβάρυνε τό πλοῖο καί ἐπρόκειτο νά καταποντισθεῖ. Οἱ ναῦτες καί τό πλήρωμα τοῦ πλοίου ἐνόησαν ὅτι αὐτό τό σημεῖο πού συμβαίνει δέν εἶναι συνηθισμένο καί εἶναι ἀπό τόν Θεό. Κάποιος ἀπό τό πλήρωμα εἶναι ἔνοχος γιά κάποια ἁμαρτία του. Τόν βρῆκαν μέ κλῆρο.Ἦταν ὁ Ἰωνᾶς. Ἔπρεπε λοιπόν ὡς ἔνοχο, νά τόν ρίψουν στήν θάλασσα γιά νά ἐλαφρώσει τό πλοῖο, ὥστε νά σωθοῦν οἱ ὑπόλοιποι. Ἀλλά, παρατηρεῖ ὁ Χρυσόστομος, ὅτι οἱ ναῦτες, παρά τό ὅτι ἦταν βάρβαροι ἄνθρωποι (γιατί δέν διδάχθηκαν τόν Μωσαϊκό Νόμο), ὅμως ἐτήρησαν «τήν ἐν τοῖς δικαστηρίοις εὐταξίαν». Τόν ἐρώτησαν ἀπό ποῦ ἔρχεται, ποῦ πηγαίνει καί τί ἐργασία κάνει. Ἦταν εὐγενεῖς καί ἐπιεικεῖς. Βέβαια αὐτή τους ἡ φιλανθρωπία προέρχεται ἀπό τόν Θεό, ὁ Ὁποῖος σάν νά θέλει νά πεῖ στόν Ἱωνᾶ: Μιμήσου τούς ναῦτες. Αὐτοί δέν καταφρονοῦν οὔτε ἕνα ἄνθρωπο, οὔτε ἐσένα, ἄν καί σέ βρῆκαν αἴτιο τῶν κακῶν τους. Καί ὁ Ἰωνᾶς βεβαίως μέ ὅλα αὐτά, καί μέ τήν ἐπιεικῆ ἀνάκριση τῶν ναυτῶν, αἰσθάνθηκε τήν ἁμαρτία του καί θά τοῦ ἦταν πολύ ὀδυνηρός ὁ ἔλεγχος τῆς ψυχῆς του γι᾽ αὐτήν. Γιατί, λέγει ἐδῶ ὁ Χρυσόστομος ὅτι, ἀντίθετα πρός τήν φυσική γέννα, ἡ ἁμαρτία εἶναι ὀδυνηρή μετά τήν γέννα της, μετά τήν διάπραξή της!

Τέλος πάντων, ὅταν ὁ Ἰωνᾶς ὁ ἴδιος, αἰσθανόμενος τήν ἁμαρτία του, εἶπε, «ρίψατέ με στήν θάλασσα, γιά νά κοπάσει» (Ἰων. 1,12), τότε ὁ Ἰωνᾶς ἐρρίχθη στήν θάλασσα. Καί βρέθηκε ὁ Ἰωνᾶς, ὅπως γνωρίζουμε, στήν κοιλιά θαλάσσιου θηρίου, τό ὁποῖο τόν ἔβγαλε στήν Νινευΐ. Τώρα ὁ Ἰωνᾶς ἀπευθύνει στούς Νινευΐτες τό κήρυγμα, πού τοῦ εἶπε ὁ Θεός ἀπό τήν ἀρχή νά κηρύξει: «Ἀκόμη τρεῖς ἡμέρες καί ἡ Νινευΐ θά καταστραφεῖ» (Ἰων. 3,4). Τό ἄκουσαν οἱ Νινευΐτες τό κήρυγμα αὐτό τοῦ Ἱωνᾶ καί δέν τό πῆραν ἀψήφιστα, οὔτε ἔδειξαν δυσπιστία σ᾽ αὐτόν, ἀλλά ὅλοι, μικροί καί μεγάλοι καί ὁ λαός καί οἱ ἄρχοντες καί οἱ γέροντες καί τά παιδιά, ἔπεσαν σέ προσευχή καί νηστεία. Νήστευσαν ἀκόμη καί τά ἄλογα ζῶα (Ἰων. 3,8). Καί μετά ἀπό τήν νηστεία τους αὐτή, νηστεία μαζί μέ προσευχή, σώθηκε ἡ πόλη ἀπό τήν καταστροφή.

Ἄς παρατηρήσουμε, ἀγαπητοί, καί τόν χρόνο τῆς νηστείας τους. Μόνο τρεῖς μέρες! Καί εἶχαν διαπράξει πολλά ἁμαρτήματα οἱ Νινευΐτες. Ἄς μάθουμε ἀπ᾽ αὐτό, λέγει ὁ Χρυσόστομος, νά μήν πέφτουμε σέ ἀπόγνωση γιά τά ἁμαρτήματά μας καί ἄς εἶναι αὐτά πολλά καί μεγάλα, γιατί ἡ θερμή μετάνοια (πού ἐκδηλώνεται μέ προσευχή καί νηστεία) σέ μικρό διάστημα τά ἐξαλείφει ὅλα. Ἐνῶ ὁ νωθρός καί ὁ ἀδιάφορος καί πολύ χρόνο καί χρόνια νά ἔχει, δέν θά μπορέσει νά διορθωθεῖ, γιατί δέν ἔχει τήν «σπουδή», τήν ὁρμή γιά τήν μετάνοια. Τό ἴδιο παρατηροῦμε καί στόν ἀπόστολο Πέτρο: Ἀρνήθηκε τόν Χριστό. Μεγάλο αὐτό τό ἁμάρτημα. Ὅπως λέγει ὁ Χρυσόστομος, «ἀρνήσεως γάρ οὐδέν ἴσον κακόν»!.. Καί ὅμως ἀμέσως, ἐπειδή ἔκλαυσε καί μάλιστα «ἔκλαυσε πικρῶς», συγχωρέθηκε ἡ ἁμαρτία του καί ὁ Χριστός τόν ἐπανέφερε στήν πρώτη του τιμή καί ἀξία.

(β) Ἄλλο παράδειγμα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, πού χρησιμοποιεῖ ἐδῶ ὁ Χρυσόστομος γιά νά δείξει τήν δύναμη τῆς νηστείας, εἶναι ἀπό τήν ζωή τοῦ Δανιήλ καί τῶν συντρόφων του. Ὁ βασιλιάς Ναβουχοδονόσορας ἔδωσε ἐντολή νά τρέφονται οἱ νέοι αὐτοί ἀπό τήν βασιλική τράπεζα. Τά φαγητά ὅμως αὐτά εἶχαν ἀπηγορευμένες καί μολυσμένες τροφές γιά τούς Ἰουδαίους, γι᾽ αὐτό ὁ Δανιήλ καί οἱ τρεῖς φίλοι του παρακάλεσαν νά τρώγουν μόνο χόρτα καί ὡς ποτό νά πίνουν μόνο νερό (Δαν. 1,5-16). Γιά τήν ἀρετή αὐτή τῆς νηστείας ὁ Δανιήλ παρέμεινε ἀβλαβής στόν λάκκο τῶν λεόντων (Δαν. κ. 6). Γιατί, ὅπως τό λέγει ὁ Χρυσόστομος, «ἄν καί τά λιοντάρια ἔβραζαν ἀπό τόν θυμό τους, ὅμως δέν ἄγγιξαν τό τραπέζι πού ἦταν γύρω τους, δηλαδή, τό Δανιήλ. Σάν κάποιος δήμιος νά καθόταν μέσα στόν λάκκο τῶν λιονταριῶν καί νά τά φώναζε νά μήν ἀγγίξουν τίς σάρκες τοῦ προφήτου· καί αὐτά ἀπό σεβασμό δέν πλησίασαν αὐτήν τήν τροφή». – Καί γιά τήν νηστεία τους οἱ τρεῖς παίδες πάλι παρέμειναν καί αὐτοί ἀβλαβεῖς στήν κάμινο τῆς φωτιᾶς. «Τί φωτιά ἦταν αὐτή – ρωτάει ὁ Χρυσόστομος – ἀφοῦ δέν ἔκανε τό ἔργο τῆς φωτιᾶς; Ἄν σώματα ἦταν ἐκεῖνα τά σώματα, πῶς δέν πάθαιναν αὐτό πού παθαίνουν ὅλα τά σώματα;». Καί ἀπαντᾶ ὁ ἴδιος: «Ρώτησε τήν νηστεία καί θά σοῦ τό πεῖ αὐτή»! Γιά τήν νηστεία τους πραγματικά τά σώματα τῶν τριῶν παίδων παρέμειναν ἀβλαβῆ στήν κάμινο τοῦ πυρός, ὅπου ρίφθηκαν, ἐπειδή δέν προσκύνησαν τό χρυσό ἄγαλμα τοῦ βασιλιᾶ Ναβουχοδονόσορα (Δαν. κ. 3)

3. Καί τελικά λέγει ὁ ἄγιος Χρυσόστομος: «Θαύμασε τήν νηστεία καί ὑποδέξου την μέ ἀνοικτές τίς ἀγκάλες. Καί μέσα στό καμίνι σέ βοηθεῖ καί μέσα στόν λάκκο τῶν λεόντων σέ διαφυλάττει καί δαίμονες διώχνει καί ἀπόφαση Θεοῦ ἀκυρώνει καί παθῶν μανία καταστέλλει».

Ἄς νηστεύουμε, χριστιανοί μου, τίς Τετάρτες καί τίς Παρασκευές καί τίς ἄλλες καθορισμένες ἀπό τήν Ἐκκλησία μας νηστεῖες. Καί αὐτό θά εἶναι καί πνευματικό, ἀλλά καί σωματικό ὄφελός μας. Γιατί, ὅπως λέγει ὁ Χρυσόστομος, καί οἱ ἰατροί, καλοῦν τήν φτώχεια «μητέρα τῆς ὑγείας». Ἀντίθετα, λέγει, ἀπό τήν «πολυτελῆ δίαιτα καί τήν πολυφαγία προέρχονται οἱ πόνοι τῶν ποδῶν καί οἱ πονοκέφαλοι καί οἱ ἀποπληξίες καί οἱ φυματιώσεις καί οἱ ὑδρωπικίες καί οἱ φλεγμονές καί τά ἀποστήματα καί πληθῶρες ἀναρίθμητων ἄλλων νοσημάτων»!...Καί γιά τήν σωματική μας ὑγεία, νηστεία λοιπόν, χριστιανοί μου! – Καλή ὑπόλοιπη Τεσσαρακοστή.

Μέ πολλές εὐχές

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

Υ.Γ. ΠΑΤΕΡΕΣ ΙΕΡΕΙΣ ΚΑΙ ΟΣΙΩΤΑΤΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΑΧΕΣ! ΜΗ ΕΧΟΝΤΑΣ ΧΡΟΝΟ ΝΑ ΣΑΣ ΓΡΑΨΩ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ, ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΙ ΚΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ. ΕΥΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΙΜΝΙΟ ΣΑΣ. ΣΥΓΧΩΡΕΣΤΕ ΜΕ ΟΠΟΥ ΣΑΣ ΕΛΥΠΗΣΑ.

Μέ εὐχές καί ἀγάπη, Ἱερεμίας