Περί προσευχής. Ομιλία αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου (Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία)

          ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

   ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ-ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΙΣ

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 27 Μαρτίου 2016

ΑΠΛΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΑΤΕΡΙΚΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

ΟΜΙΛΙΑ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ (ΑΑΠ 32,783Ε-789Ε)

ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

1. Διάβασα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, μία ὡραία ὁμιλία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, περί προσευχῆς. Μοῦ ἄρεσε πολύ ἡ ὁμιλία αὐτή καί ἐπιθυμῶ νά σᾶς τήν προσφέρω μέ λίγα ἁπλᾶ λόγια. 

Στήν ἀρχή τῆς ὁμιλίας του ὁ Χρυσόστομος ὀνομάζει τήν προσευχή «κεφάλαιον παντός ἀγαθοῦ», ὅτι δηλαδή ἡ προσευχή εἶναι ἡ αἰτία ὅλων τῶν καλῶν. Πραγματικά, ἀδελφοί μου, ὅλα τά καλά προέρχονται ἀπό τήν προσευχή. Ἔτσι, αὐτό πού θέλουμε γιά τό καλό τῆς ψυχῆς μας καί τό καλό τῆς ζωῆς μας γενικά νά τό λέγουμε καί νά τό παρακαλοῦμε στόν Θεό μέ τήν προσευχή. Ἀλλά τό μεγαλύτερο καί γλυκύτερο καλό πού μᾶς δίνει ἡ προσευχή εἶναι ὅτι μᾶς κάνει τήν τιμή νά μιλᾶμε γιά τόν Θεό! «Πᾶς ὁ προσευχόμενος τῷ Θεῷ διαλέγεται», λέει ὁ Χρυσόστομος. Πόσο μεγάλη τιμή, πραγματικά, τό νά μιλᾶς μέ τόν Θεό!.. Αὐτή ἡ τιμή, λέγει ὁ ἅγιος πατέρας, μᾶς ἐξομοιώνει μέ τούς ἀγγέλους. Ναί, ἡ προσευχή, ἀγαπητοί μου, εἶναι τό κοινό ἔργο τῶν ἀγγέλων καί τῶν ἀνθρώπων. Ἀλλά καί ἡ προσευχή ξεχωρίζει τούς ἀνθρώπους ἀπό τά ζῶα, γιατί τά ζῶα δέν προσεύχονται. «Αὕτη σέ χωρίζει τῶν ἀλόγων, αὕτη συνάπτει τοῖς ἀγγέλοις» (Χρυσόστομος)!

2. Ἀλλά αὐτός πού μιλάει στόν Θεό μέ τήν προσευχή, μόνο μέ αὐτό πού κάνει, γίνεται δικαιότερος καί ὁσιώτερος. Καί νά πῶς: Ὅποιος συνομιλεῖ συνέχεια μέ κάποιον παίρνει ἀπ᾽ αὐτόν τήν σκέψη του καί τό ἦθος του. Ἔτσι, ὄσοι συνομιλοῦν μέ σοφούς παίρνουν ἀπ᾽ αὐτούς τήν φρόνησή τους καί τήν σοφία τους. Τό ἴδιο, λέει ὁ Χρυσόστομος γι᾽ αὐτούς πού προσεύχονται. Συνομιλοῦντες μέ τόν Θεό παίρνουν τήν καλοκαγαθία καί τήν σοφία καί τούς τρόπους ἐπιείκειας τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, καταλήγουμε νά ποῦμε ὅτι αἰτία καί ἀφορμή ὅλων τῶν ἀρετῶν εἶναι ἡ προσευχή καί χωρίς τήν προσευχή δέν μποροῦμε νά πετύχουμε τίποτε. «Μηδέν δύνασθαι τῶν συντελούντων εἰς εὐσέβειαν εἰσελθεῖν εἰς ψυχήν, προσευχῆς καί δεήσεως ἔρημον», λέγει ὁ Χρυσόστομος.

Ἔπειτα, ὅσοι προσεύχονται σωστά, δέν ἀνέχονται μετά τήν προσευχή τους οὔτε νά κάνουν, ἀλλά οὔτε καί νά σκεφθοῦν κάτι, πού θά εἶναι ἀνάξιο γιά τήν προσευχή, πού πρό ὀλίγου γεύθηκαν. Ναί! Ὅσοι διαλέχθηκαν μέ τόν Θεό στήν προσευχή, δέν τούς κάνει ὄρεξη νά σκεφθοῦν ἔπειτα γιά αἰσχρές ἡδονές καί νά ἀνοίξουν ἔτσι δρόμο στόν διάβολο (δοῦναι τῷ διαβόλῳ πάροδον ἐπί τήν διάνοιαν»), νά κατοικήσει στήν ψυχή τους.

3. Ἡ προσευχή, λοιπόν, εἶναι πρῶτον συνομιλία μέ τόν Θεό, εἶπε ὁ Χρυσόστομος. Εἶναι «νεῦρα τῆς ψυχῆς» λέγει στήν συνέχεια ὁ ἅγιος πατέρας. Καί ὅπως τό σῶμα συγκρατεῖται ἀπό τά νεῦρα καί ἔτσι μόνο μπορεῖ νά στέκεται καί νά τρέχει, καί χωρίς τά νεῦρα διαλύεται, ἔτσι καί μέ τήν προσευχή. Εἶναι τά νεῦρα τῆς ψυχῆς. Οἱ ψυχές μας στέκονται καί κινοῦνται στόν δρόμο τῆς εὐσέβειας μέ τήν προσευχή. «Παραλύσαμε», χριστιανοί μου, πνευματικά, ἄν σταματήσουμε τήν προσευχή. Ἄν σταματήσουμε τήν προσευχή, εἶναι σάν νά βγάλουμε τό ψάρι ἀπό τήν θάλασσα. Ναί, χριστιανοί μου! Ὅπως τό ψάρι ἔγινε γιά τήν θάλασσα, ἔτσι καί ἡ ψυχή μας ἔγινε γιά τόν Θεό! Σπαρταράει τό ψάρι ἔξω ἀπό τήν θάλασσα καί πεθαίνει ἡ ψυχή μας, ὅταν δέν ἔχει σχέση καί συνομιλία μέ τόν Θεό. «Ἄν τῆς προσευχῆς ἀποστερήσης σαυτόν, ταὐτόν ποιήσεις, ὥσπερ ἄν εἰ τόν ἰχθύν ἐκ τοῦ ὕδατος ἐξήγαγες· ὥσπερ γάρ ἐκείνῳ (στό ψάρι) ζωή καί ὕδωρ, οὕτω σοι ἡ προσευχή», λέει ὡραῖα ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.

4. Στό τέλος τῆς ὁμιλίας του ὁ ἅγιος πατέρας καταφεύγει στήν Ἁγία Γραφή γιά νά στηρίξει αὐτά πού εἶπε, ὅτι δηλαδή ἡ προσευχή ἔχει μεγάλη δύναμη καί αὐτή σώζει καί ἁγιάζει τόν πιστό.

(α) Γιά τήν δύναμη τῆς συνεχοῦς προσευχῆς μίλησε ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, ὅταν εἶπε γιά τόν σκληρό ἐκεῖνο κριτή, πού οὔτε Θεό φοβόταν οὔτε ἀνθρώπους ἐντρεπόταν·  μιά ὅμως ἀδικημένη χήρα τόν παρακαλοῦσε συχνά νά τήν δικαιώσει ἀπό τόν ἀντίδικό της. Καί ὁ κριτής, ἄν καί ἄσπλαχνος, ὅμως, ἐπειδή ἐνοχλεῖτο συνεχῶς ἀπό τήν χήρα, τῆς ἐκπλήρωσε τό αἴτημά της καί τήν δικαίωσε. Καί ἄν ὁ σκληρός κριτής ἐνήργησε ἔτσι, ὁ πολυεύσπλαχνος Θεός δέν θά ἀκούσει τίς προσευχές τῶν παιδιῶν Του πού κράζουν σ᾽ Αὐτόν μέρα καί νύκτα; Θά τίς ἀκούσει βεβαίως (βλ. Λουκ. 18,1-8).

(β) Ἡ Ἁγία Γραφή πάλι μᾶς λέει ὅτι ἡ προσευχή σώζει ἔθνη καί πόλεις καί ὅλη τήν οἰκουμένη. Καί ὡς μαρτυρία γι᾽ αὐτό φέρει ὁ Χρυσόστομος τόν ἀπόστολο Παῦλο. Προσευχόταν γιά ὅλο τόν κόσμο, γι᾽ αὐτό καί τόν χαρακτηρίζει «φύλακα τῆς οἰκουμένης»· αὐτός, «διά τῆς συνεχοῦς δεήσεως πάντα τά ἔθνη διέσωσε», λέγει ὁ Χρυσόστομος. «Κάμπτω τά γόνατά μου – δηλαδή, γονατίζω, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος – προσευχόμενος πρός τόν Πατέρα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, “ἐξ οὗ πᾶσα πατριά” ( δηλαδή, ἀπό τόν ὁποῖον κάθε γένος) στόν οὐρανό καί στήν γῆ παίρνει τό ὄνομα».

(γ) Καί τί προσεύχεται ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; Προσεύχεται «κατοικῆσαι τόν Χριστόν ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν» (Ἐφ. 3,14-17). Βλέπεις, λέει ὁ Χρυσόστομος, πόση δύναμη ἔχει ἡ προσευχή; Κάνει τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων Ναούς, κατοικία Χριστοῦ. Πραγματικά, ποιό ἄλλο μεγαλύτερο ἐγκώμιο μπορεῖ νά εἰπωθεῖ γιά τήν προσευχή ἀπό τό ὅτι αὐτή μᾶς κάνει Ναούς τοῦ Χριστοῦ; «Κατοικῆσαι τόν Χριστόν ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν»! «Ὅν οὐ χωροῦσιν οὐρανοί, οὗτος εἰς ψυχήν εἰσέρχεται ζῶσαν ἐν προσευχαῖς» (Χρυσόστομος)!

(δ) Ἀπό τίς ἐπιστολές τοῦ Ἀποστόλου Παῦλου θά δοῦμε, ἀγαπητοί μου, ὅτι ὅλο τό ἀποστολικό του ἔργο καί ὅλα τά θαυμαστά του ἔργα, τό νά ἀντέχει σέ φυλακίσεις, τό νά ὑπομένει δαρμούς, τό νά διώχνει δαίμονες, τό νά ἀνασταίνει νεκρούς, τό νά θεραπεύει ἀρρώστους, ὅλα αὐτά τά πετύχαινε μέ τήν προσευχή! Ὅση δύναμη ἔχουν τά νερά γιά τά δέντρα, τό ἴδιο καί οἱ προσευχές στήν ζωή τῶν ἁγίων, λέει ὁ Χρυσόστομος. «Ἥν γάρ ἐπί τῶν δένδρων ἰσχύν ἔχει τά ὕδατα, ταύτην ἐπί τοῦ βίου τῶν ἁγίων αἱ προσευχαί»!

(ε) Ἄς θυμηθοῦμε τούς ραβδισμούς καί τήν φυλάκιση τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στούς Φιλίππους τῆς Μακεδονίας μαζί μέ τόν Σίλα (βλ. Πράξ. κ. 16). Ἀλλά ἔγινε μεγάλο θαῦμα τότε: Ἔγινε μεγάλος σεισμός καί σαλεύθηκαν τά θεμέλια τῆς φυλακῆς καί ἄνοιξαν ὅλες οἱ πόρτες της καί ἐλευθερώθηκαν ὅλοι οἱ φυλακισμένοι. Στην συνέχεια σώθηκε ψυχικά καί ὁ δεσμοφύλακας, γιατί πίστεψε στόν Χριστό. Ποιός τό ἔκανε τό θαῦμα αὐτό; Τό ἔκανε ἡ προσευχή! Γιατί λέει ἡ διήγηση στό βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων: «Περί δέ τό μεσονύκτιον Παῦλος καί Σίλας προσευχόμενοι ὕμνουν τόν Θεόν» (16,25).

(στ) Γι᾽ αὐτό καί ὁ Ἀπόστολος, γνωρίζοντας τήν δύναμη τῆς προσευχῆς, λέει σέ ὅλους τούς χριστιανούς: «Τῇ προσευχῇ προσκαρτερεῖτε, γρηγοροῦντες ἐν αὐτῇ, ἐν εὐχαριστίᾳ» (Κολ. 4,2). Νά προσεύχονται καί μάλιστα νά ἐπιμένουν στήν προσευχή. Νά γρηγοροῦν στήν προσευχή. Καί ἀκόμη περισσότερο λέγει στήν συνέχεια καί τό ἄλλο τό σημαντικό: Νά προσεύχονται καί γι᾽ αὐτόν καί ὅλους τούς κήρυκες, γιά νά κηρύττει μέ παρρησία τό Εὐαγγέλιο καί νά εὐλογεῖται τό κήρυγμά του. «Ἵνα μοι δοθῇ λόγος – λέγει – ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματός μου ἐν παρρησίᾳ, λαλῆσαι τό μυστήριον τοῦ Εὐαγγελίου» (στίχ. 3). Τόση παρρησία ἔχουν οἱ προσευχές, χριστιανοί μου, ὥστε νά μπορεῖ ἕνας ἁπλός χριστιανός νά προσεύχεται καί γιά τόν ἀπόστολο Παῦλο. Νά παρακαλεῖ, δηλαδή, ἕνας ἁπλός στρατιώτης τόν βασιλιά γιά ἕναν πολύ μεγάλο στρατηγό!

(ζ) Ἄλλο παράδειγμα γιά τήν δύναμη τῆς προσευχῆς ἀπό τήν Ἁγία Γραφή φέρει ὁ Χρυσόστομος τόν μέγα πάλι ἀπόστολο Πέτρο, πού φυλακίστηκε καί αὐτός γιά τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου. Ἀλλά ὅπως λέγει ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς, «γινόταν γι᾽ αὐτόν ἔνθερμη προσευχή στόν Θεό ἀπό ὅλη τήν Ἐκκλησία». Καί ἔγινε τό θαῦμα! Ἡ προσευχή τῆς Ἐκκλησίας ἄνοιξε τίς πύλες τῆς φυλακῆς καί ἐλευθερώθηκε ὁ Ἀπόστολος (βλ. Πράξ. 12,5 ἑξ.).

(η) Ὁ Μωυσῆς πάλι ἔσωσε τόν λαό τοῦ Ἰσραήλ ἀπό τούς Ἀμαληκῖτες μέ τήν προσευχή του, πού τήν ἔκανε κάνοντας καί τόν Σταυρό του, γιατί εἶχε τεταμένα τά χέρια του καί τό σῶμα του σχημάτιζε Σταυρό (βλ. Ἔξ. 17,10-11).

(θ) Ἡ προσευχή νίκησε τήν φωτιά στήν περίπτωση τῶν Τριῶν Παίδων στήν κάμινο καί νίκησε καί τά λιοντάρια στήν περίπτωση τοῦ προφήτου Δανιήλ (βλ. Δαν. 6,14 ἑξ).

(ι) Ἡ προσευχή γέννησε τόν προφήτη Σαμουήλ ἀπό τήν στείρα μητέρα του τήν Ἄννα (βλ. Α´ Βασ. κ. 1).

(ια) Μέ τήν προσευχή ὁ βασιλεύς Ἐζεκίας ἔτρεψε σέ φυγή τό πλῆθος τῶν Περσῶν (βλ. Δ´ Βασ. κ. 18). Ἐνῶ ἐκεῖνοι πού ἔφεραν στό τεῖχος πολεμικές μηχανές, ὁ Ἐζεκίας ὀχύρωνε τό τεῖχος του μέ τήν προσευχή, λέγει χαρακτηριστικά ὁ Χρυσόστομος.

(ιβ) Ἡ προσευχή ἔσωσε τούς Νινευΐτες. Τούς ἔσωσε ἀπό τήν βέβαιη καταστροφή τους (βλ. Ἰωάν. κ. 3).

Καί γενικά λέγει ὁ Χρυσόστομος, «ὅτι εἶναι γιά τό σπίτι τό θεμέλιο, τό ἴδιο εἶναι καί γιά τήν ψυχή μας ἡ προσευχή»!

Γι᾽ αὐτό, χριστιανοί μου, ποτέ νά μήν παραλείπουμε τήν προσευχή, γιατί ἀπ᾽ αὐτήν ἐξαρτᾶται ἡ πνευματική μας πρόοδος καί ἡ σωτηρία μας, ἀλλά καί ὅλα τά ἀγαθά τῆς ζωῆς μας.

Μέ πολλές εὐχές

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας