Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου -«Άνθρωποι δύο ανέβησαν εις το ιερόν προσεύξασθαι »

Απόστολος: Β΄ Τιμ. γ΄ 10-15

Ευαγγέλιο: Λουκ. ιη΄ 10-14

«Άνθρωποι δύο ανέβησαν εις το ιερόν προσεύξασθαι »

     Πίσω από την λαμπρότητα και αίγλη του σημερινού τρόπου ζωής, πίσω από τη φαινομενική ευτυχία και ευημερία, ο σημερινός άνθρωπος ζει ένα μεγάλο δράμα που του καθιστά μαρτυρική τη ζωή. Είναι το δράμα των ψυχικών συγκρούσεων. Βλέπεις τον συνάνθρωπο σου πάντα χαρούμενο, ευχάριστο και χαμογελαστό, ευδιάθετο και αεράτο; Αν τον συναναστραφείς περισσότερο και του αφαιρέσεις το προσωπείο θα φρίξεις από το θέαμα που θα συναντήσεις. Κάτω από την εξωτερική ευτυχία θα διακρίνεις τη θλίψη, τον φόβο και το άγχος. Και το δράμα δεν βρίσκεται μόνο εδώ αλλά κυρίως στην επιμονή του ανθρώπου να αγνοεί τη νευρωτική του κατάσταση και να αποδίδει την ύπαρξη των ψυχικών του συγκρούσεων σε άλλα αίτια.

     Η σημερινή παραβολή δεν μας μιλάει μόνο για την απεχθή υπερηφάνεια του Φαρισαίου και την συμπαθή ταπεινοφροσύνη του τελώνη. Μας υποδεικνύει μέθοδο απαλλαγής μας από τη νευρωτική κατάσταση που δημιουργεί στην ψυχή μας η αμαρτία. Σοφά η Εκκλησία τοποθέτησε σήμερα στην αρχή του Τριωδίου αυτή την περικοπή για να υποδείξει σε όσους θέλουν να ελευθερωθούν μια για πάντα από τα ψυχολογικά τους συμπλέγματα, ψυχολογική μέθοδο θεραπείας. Η ασκητική του Τριωδίου με τη νηστεία και την προσευχή τότε θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα για κάθε αγωνιζόμενο άνθρωπο αν συνοδεύεται από την τελωνική αυτογνωσία.

    Ο Φαρισαίος ήταν ευσεβής, προσηλωμένος στο Μωσαϊκό Νόμο, ακριβοδίκαιος, τυπικός, παραδοσιακός ανυποχώρητος, άνθρωπος προσευχής. Ζητούσε με την πιστή εφαρμογή του Νόμου να εξαγοράσει τον Παράδεισο. Δεν τον ενδιέφερε η αθέατη πλευρά της ψυχής του. Ότι έπραττε, το έπραττε «προς το θεαθήναι», για να βλέπουν και παραδειγματίζονται οι άνθρωποι. Ήταν με ένα λόγο υποκριτής. Η εσωτερική του κουφότητα εκφράζεται στην στάση του στο ναό. «Σταθείς προς εαυτόν», αγέρωχος, χωριστά από τους άλλους, μπροστά στο ιερό θυσιαστήριο, άρχισε να επαινεί τον εαυτό του και να κατακρίνει τους άλλους. Δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να ζητήσει κάτι από το Θεό. Δεν βλέπει καμιά έλλειψη στον εαυτό του. Παρατηρεί μόνο τον αμαρτωλό Τελώνη, τον οποίο εξευτελίζει:«Ουκ ειμί ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και ως ούτος ο τελώνης». Ο Τελώνης ήταν αμαρτωλός, όπως τον περιέγραψε ο Φαρισαίος. Στην εξάσκηση του επαγγέλματος του είχε αδικήσει, είχε αρπάξει, είχε εξαπατήσει. Γι’ αυτό με πλήρη συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του εισέρχεται με φόβο στο Ναό και στέκεται σε μια γωνιά για να ζητήσει το έλεος του Θεού. Όπως οι λεπροί μένουν μακριά από τους υγιείς έτσι και εκείνος. Δεν πλησιάζει, τρέμει από δέος, δεν τολμά ούτε τα μάτια του να σηκώσει στο Θεό,. Γονατίζει, σκύβει, ενδοσκοπεί τα κρυφά της ψυχής του και μετανοημένος για ότι κακό έπραξε, κτυπά το στήθος του λέγοντας με δάκρυα στο Θεό: «Ο Θεός, ιλάσθητι μοι τω αμαρτωλώ» Αναγνωρίζει και ομολογεί την αμαρτωλότητά του και καταφεύγει στο έλεος του Θεού.

    Και οι δυο είναι άνθρωποι με ψυχικές συγκρούσεις που ακολουθούν δυο αντίθετους δρόμους. Ο Φαρισαίος απωθεί τις εσωτερικές συγκρούσεις που σαν άνθρωπος αδύναμος οπωσδήποτε έχει, ενώ ο τελώνης αναγνωρίζει και ομολογεί. Ο Φαρισαίος είναι εσωτερικά διχασμένος, άλλα λέει και άλλα ζει, ενώ ο Τελώνης δεν συγκρούεται με τον εαυτό του, αλλά απόλυτα βεβαιωμένος για την αμαρτωλότητά του λέει εκείνο, όπου ζει. Ο Φαρισαίος ζητεί να ελαφρύνει τν ενοχή του συγκρίνοντας τον εαυτό του με άλλους. Ο Τελώνης δεν κάνει συγκρίσεις, αλλά επιτίθεται εναντίον του εαυτού του και βεβαιώνει την ενοχή του με τρόπο καθολικό. Δεν αρκείται να ζήσει τη μετάνοια του μόνο εσωτερικά, αλλά αποβάλλοντας τη μάσκα της αξιοπρέπειας και με το κτύπημα στο στήθος τη διακηρύττει στους γύρω ανθρώπους που τον παρατηρούν. Ο Φαρισαίος με ότι λέει ζητεί να εντυπωσιάσει τον κόσμο από τον οποίο αναμένει αναγνώριση της αγιότητας του. Ο Τελώνης αδιαφορεί για τον κόσμο και στρέφει το νου στον εσωτερικό του κόσμο μέσα από τον οποίο αναζητεί το Θεό.

    Ήταν φυσικό με το δρόμο που ακολούθησε ο Φαρισαίος να μη αισθάνθηκε καμιά χαρά από την προσευχή του. Αυτή δεν ήταν προσευχή, ήταν βλασφημία. Ο Τελώνης όμως με τη σιωπηλή του μετάνοια ελευθερώθηκε από τον όγκο της ενοχής. Αυτό βεβαιώνει και ο ίδιος ο Κύριος: «λέγω υμίν, κατέβη ούτος δεδικαιωμένος εις τον οίκον αυτού ή γαρ εκείνος· ότι πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται».

    Από όλους ομολογείται, ότι το άγχος είναι το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής μας. Μικροί και μεγάλοι υποφέρουν από νευρωτικές διαταραχές που όταν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα οδηγούν τον άνθρωπο στο νευροψυχίατρο και στην κλινική. Υπαίτιος αυτή της αφόρητης κατάστασης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που απομακρύνθηκε από το Θεό και άφησε την αμαρτία να περάσει ανενόχλητη σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του. Πανανθρώπινο επιτακτικό αίτημα είναι η απελευθέρωση από τις ψυχονευρωτικές συγκρούσεις. Πως όμως; Με ποιο τρόπο θα ξαναβρεί ο αγχώδης άνθρωπος την ηρεμία του; Πως θα ειρηνεύσει την επαναστατημένη συνείδησή του; Πως θα ελευθερωθεί από τις ενοχικές συγκρούσεις; Με τα ψυχοφάρμακα και τις εκδρομές. Ή μήπως με τη διασκέδαση και την ανεμελιά; Η προσευχή και η νηστεία φτάνουν για να του τακτοποιήσουν τον εσωτερικό κόσμο, ή μήπως απαραίτητες είναι οι εσωτερικές μυστικές διεργασίες της αυτογνωσίας και της μετάνοιας; Αναμφισβήτητα ναι. Γι’ αυτό πριν τη νηστεία και την προσευχή έρχεται σήμερα η Εκκλησία να μας πει: Θέλεις να απαλλαγείς από τη συνειδησιακή σου αγωνία; Πρώτα συνειδητοποίησε τα λάθη σου. Αναγνώρισε τον πραγματικό σου χαρακτήρα. Παραδέξου την προσωπική σου ενοχή. Όσο κι αν είσαι ευσεβής και καλός μην αφήσεις να σχηματιστεί στην ψυχή σου η υποκριτική φαρισαϊκή εντύπωση. Αν ερευνήσεις περισσότερο θα ανακαλύψεις πολλές ελλείψεις και πολλά λάθη.

   Από τη στιγμή που θα παραδεχθείς και θα αναγνωρίσεις τα αμαρτήματα σου ήδη εισήλθες στη διαδικασία της λύσεως του Θεού. Είσελθε στην Εκκλησία. Γονάτισε στα πόδια του Εσταυρωμένου του εξομολογητηρίου και σαν τον Τελώνη με δάκρυα παρακάλεσε τον πολυέλεο Ιησού: «Ο θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ».

   Ο Τελώνης σήμερα μας παραδίδει μια τέλεια ψυχολογική μέθοδο απαλλαγής μας από τις ενοχικές καταστάσεις της ψυχής που συνοψίζεται σε τρεις λέξεις: αυτογνωσία – ομολογία – συντριβή.

Γιώργος Σαββίδης