Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού - Το καύχημα του Σταυρού (Του μακαριστού Στέργιου Σάκκου)

Γαλ. 6,11-18

Τό καύχημα τοῦ Σταυροῦ

῾Ο ἐπίλογος τῆς πρός Γαλάτας ᾿Επιστολῆς

 Μέ τήν περικοπή αὐτή ὁ ἀπ. Παῦλος κλείνει τήν πρός Γαλάτας ᾿Επιστολή ἐκφράζοντας τήν ἀγωνία του γιά τούς χριστιανούς τῆς Γαλατίας. Στιγματίζει ἐπιγραμματικά τήν ἀπάτη τῶν ψευδαδέλφων καί ξεσκεπάζει τά ἀκάθαρτα καί ἰδιοτελῆ κίνητρά τους. ᾿Ανακεφαλαιώνοντας, ὑπογραμμίζει ὅτι μοναδικός σωτήρας τοῦ κόσμου εἶναι ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός. Χάρη στή δική του σταυρική θυσία καί μόνο καταργεῖται κάθε διαφορά μεταξύ περιτομῆς καί ἀκροβυστίας. ᾿Ιουδαῖοι καί εἰδωλολάτρες ἀδελφώνονται στήν καινούργια κτίση, τήν ᾿Εκκλησία. Αὐτῆς τῆς ᾿Εκκλησίας ὁ Παῦλος εἶναι γνήσιος ἀπόστολος καί φέρει στό ἴδιο του τό σῶμα τά διαπιστευτήρια τῆς ἀποστολῆς του, τά «στίγματα» τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.

α) ᾿Ιδιόχειρη ἡ ᾿Επιστολή (6,11)

 6,11. ῎Ιδετε πηλίκοις ὑμῖν γράμμασιν ἔγραψα τῇ ἐμῇ χειρί.

Πηλίκοις γράμμασιν· ῾Η ἀντωνυμία πηλίκος σημαίνει «πόσο μεγάλος». Μερικοί ὑποστηρίζουν ὅτι μέ τήν ἔκφραση αὐτή ὁ ἀπόστολος ἐννοεῖ ὅτι ἡ ᾿Επιστολή ἦταν γραμμένη μέ κεφαλαῖα γράμματα. ῾Η ἄποψη αὐτή ὅμως δέν εὐσταθεῖ, διότι μέχρι τόν 9ο μ.Χ. αἰ. ὅλα τά κείμενα γράφονταν στή μεγαλογράμματη γραφή· δέν ἦταν, λοιπόν, δυνατόν νά εἶναι γραμμένη διαφορετικά. ῾Ο ἀπόστολος ἐφιστᾶ τήν προσοχή τῶν Γαλατῶν στό μέγεθος τῶν γραμμάτων του. Σάν νά τούς λέει· «Σᾶς παρακαλῶ νά δεῖτε τή σοβαρότητα τοῦ θέματος καί τήν ἀγωνία μου γιά τή σωτηρία σας καί ἀπό τά μεγάλα καί ἔντονα γράμματά μου».

 ῎Εγραψα τῇ ἐμῇ χειρί· Στήν ἀρχαιότητα ὡς γραφική ὕλη χρησιμοποιοῦσαν πάπυρο ἤ εἰδικά κατεργασμένο δέρμα. Γιά τό λόγο αὐτό τό γράψιμο δέν ἦταν ἁπλή ὑπόθεση. ᾿Απαιτοῦσε χρόνο, κόπο καί εἰδικότητα. ᾿Ακόμη καί οἱ ἐγγράμματοι ἀπέφευγαν νά γράφουν ἰδιόχειρα· ἀνέθεταν τή δουλειά αὐτή σέ εἰδικούς ἐπαγγελματίες καλλιγράφους. ῾Ο ἀπ. Παῦλος συνήθως ὑπαγόρευε τίς ᾿Επιστολές του σέ κάποιον ἀπό τούς μαθητές του, πού εἶχε αὐτή τήν ἱκανότητα (βλ. Ρω 16,22 «ἀσπάζομαι ὑμᾶς ἐγώ Τέρτιος ὁ γράψας τήν ἐπιστολήν»). ῾Ο ἴδιος στό τέλος κάθε ᾿Επιστολῆς ἔγραφε τό χαιρετισμό ὡς ὑπογραφή. Μόνο τήν πρός Φιλήμονα, πού εἶναι πολύ σύντομη ᾿Επιστολή, καί τήν πρός Γαλάτας, ὁ ἀπόστολος τίς ἔγραψε ὁλόκληρες μέ τό χέρι του· «τῇ ἐμῇ χειρί», ὅπως μᾶς βεβαιώνει. ῎Ηθελε νά ἔχουν οἱ Γαλάτες ἰδιόχειρη τή μαρτυρία του, ὥστε καί μέ τόν τρόπο αὐτό νά ἀντιληφθοῦν τήν κρισιμότητα τοῦ θέματος καί τήν ἀγωνία του γιά τόν κίνδυνο πού διέτρεχαν.

β) Ξεσκέπασμα τῆς ὑποκρισίας τῶν ἰουδαϊζόντων (6,12-13)

 6,12. ῞Οσοι θέλουσιν εὐπροσωπῆσαι ἐν σαρκί, οὗτοι ἀναγκάζουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι, μόνον ἵνα μή τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ διώκωνται.

Τό «ὅσοι» ἀναφέρεται στούς ἰουδαΐζοντες ψευδαδέλφους. ῾Ο ἀπόστολος, μέ ὅσα γράφει στό στίχο αὐτό καί στόν ἑπόμενο, ἀποκαλύπτει τά κίνητρα τῶν ἰουδαϊζόντων. Θέλουν· α) νά φαντάξουν καί νά φανοῦν σπουδαῖοι στούς ἀνθρώπους, β) νά ἀποφύγουν τό διωγμό, γ) νά ἱκανοποιήσουν τήν κενοδοξία τους κάνοντας τόν ἡγέτη.

 Θέλουσιν εὐπροσωπῆσαι ἐν σαρκί· Εὐπροσωπῶ σημαίνει παρουσιάζω ὡραῖο πρόσωπο, φαίνομαι στούς ἄλλους καλός ἤ, ὅπως λέμε στή γλώσσα τοῦ λαοῦ, φαντάζω. Μέ τό ρῆμα αὐτό ὁ ἀπόστολος τοποθετεῖ τούς ἰουδαΐζοντες στήν ἴδια κατηγορία μέ τούς ὑποκριτές φαρισαίους, πού ἔκαναν τά πάντα «πρός τό θεαθῆναι» καί τούς ὁποίους ὁ Κύριος παρομοίασε μέ «τάφους κεκονιαμένους» (Μθ 23,27).

 Οἱ ἰουδαΐζοντες ἀναγκάζουν τούς ἐξ ἐθνῶν χριστιανούς νά ὑποστοῦν τήν περιτομή, ἐπειδή «θέλουσιν εὐπροσωπῆσαι ἐν σαρκί», ἐπιδιώκουν νά ἀποσπάσουν τήν ἐκτίμηση καί τό θαυμασμό τῶν συμφυλετῶν τους ᾿Ιουδαίων, πού δέν εἶχαν δεχθεῖ τήν πίστη στόν Χριστό. Δείχνουν μέ τόν τρόπο αὐτό ὅτι δέν κηρύττουν κάτι διαφορετικό ἀπό τήν ἰουδαϊκή θρησκεία.

 ῾Ο Νικηφόρος Θεοτόκης λέει ὅτι ἡ ἀνθρωπαρέσκεια καί τότε προξένησε ποικίλα κακά ἀλλά καί μέχρι σήμερα κατακρημνίζει τούς ἀνθρώπους σέ πολλά καί μεγάλα ἁμαρτήματα. ῾Ο καθένας ζητάει τό δικό του συμφέρον.

Σκέφτεται ὅτι μέ τήν ἀγάπη καί τήν προστασία τῶν ἀνθρώπων θά ἀπολαμβάνει ὅ,τι ποθεῖ. ᾿Αγωνίζεται μέ κάθε τρόπο νά τούς φανεῖ εὐάρεστος· ὑπακούει, κολακεύει, δουλεύει, τρέχει στά θελήματά τους, εἴτε εἶναι δίκαια εἴτε ἄδικα, εἴτε νόμιμα εἴτε ἄνομα. ῾Η φιλαυτία τόσο σκοτίζει τό νοῦ του, ὥστε δέν καταλαβαίνει ὅτι ἡ ἀνθρωπαρέσκεια βλάπτει τήν ψυχή του. Πολύ λίγοι βρίσκονται καθαροί ἀπό αὐτό τό πάθος τό ὁποῖο στηρίζεται, τρέφεται καί αὐξάνει ἀπό ἄλλα πάθη, ὅπως ἀπό τόν φόβο, τή φιλοδοξία, τήν ἐπιθυμία τῆς ἀπόλαυσης κάποιων ἀγαθῶν.

 ῾Η λέξη «σάρξ» ἐδῶ ἔχει τή γενική σημασία τῆς ἀνθρώπινης φύσεως, δηλώνει δηλαδή τόν ἄνθρωπο (πρβλ. Μθ 24,22· Γα 5,13).
 Μόνον ἵνα μή τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ διώκωνται· ῾Ο σταυρός τοῦ Χριστοῦ σημαίνει τό κήρυγμα, τήν ὁμολογία ὅτι ἡ σταυρική θυσία τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό μοναδικό μέσο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτό τό κήρυγμα ξεσήκωνε τούς ἰουδαίους ἐναντίον τῶν χριστιανῶν, τούς ὁποίους θεωροῦσαν καταπατητές τοῦ μωσαϊκοῦ νόμου καί ἀποστάτες ἀπό τήν ἰουδαϊκή θρησκεία. Γι᾿ αὐτό τούς κατέδιδαν ὡς ἐπαναστάτες στούς εἰδωλολάτρες Ρωμαίους, οἱ ὁποῖοι ἀναγνώριζαν ὡς ἐπιτρεπόμενη θρησκεία τόν ᾿Ιουδαϊσμό ὄχι ὅμως καί τό Χριστιανισμό. Δέν εἶχαν ἀρχίσει βέβαια ἀκόμη οἱ μεγάλοι διωγμοί, κατά τόπους ὅμως ὁρισμένοι ἄρχοντες καταδίωκαν τούς χριστιανούς, διότι τούς θεωροῦσαν ἀσεβεῖς, ταραξίες καί ἐπαναστάτες. ῎Ετσι, οἱ κήρυκες τοῦ εὐαγγελίου ἀντιμετώπιζαν τό δίλημμα· Νά κηρύξουν τό σταυρό καί νά ἔχουν διωγμούς ἤ νά διατηρήσουν τά ἰουδαϊκά στοιχεῖα καί νά ζοῦν μέ ἀσφάλεια; Οἱ ἰουδαΐζοντες διάλεξαν τό πιό ἀνώδυνο. Κήρυτταν μέ ζῆλο τήν περιτομή καί ἀνάγκαζαν τούς χριστιανούς νά περιτέμνονται, γιά νά ἀποφύγουν τό διωγμό.

 ῾Η ἀνθρωπαρέσκεια καί ὁ φόβος εἶναι δύο παράγοντες πού ἐπηρεάζουν συχνά καί τή συμπεριφορά τῶν ἀρχόντων. ῾Ο Πιλᾶτος καταδίκασε τόν Χριστό, γιά νά ἱκανοποιήσει τούς ἄρχοντες τῶν ᾿Ιουδαίων, παρ᾿ ὅλο πού ἀναγνώριζε τήν ἀθωότητά του (βλ. ᾿Ιω 19,6-16). ῾Ο ῾Ηρώδης σκότωσε τόν ᾿Ιάκωβο καί φυλάκισε τόν Πέτρο, γιά νά ἀρέσει στό λαό (Πρξ 12,2).

 6,13. Οὐδέ γάρ οἱ περιτετμημένοι αὐτοί νόμον φυλάσσουσιν, ἀλλά θέλουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι, ἵνα ἐν τῇ ὑμετέρᾳ σαρκί καυχήσωνται.

 ῾Ο ἀπ. Παῦλος ξεσκεπάζει τήν ὑποκρισία τῶν ἰουδαϊζόντων· «οὐδέ γάρ οἱ περιτετμημένοι αὐτοί νόμον φυλάσσουσιν». Αὐτοί, πού παριστάνουν τούς ζηλωτές τοῦ νόμου, δέν τηροῦν ὅλο τό νόμο παρά μόνο τήν περιτομή καί ἴσως καί κάποιες ἄλλες διατάξεις (σάββατα, νουμηνίες κτλ). Βέβαια, ἐκ τῶν πραγμάτων ἦταν ἀδύνατον νά τηρήσουν ἀκριβῶς τό νόμο μέ τίς 613 διατάξεις του, διότι ζοῦσαν μακριά ἀπό τά ᾿Ιεροσόλυμα. Πῶς νά ἐπιτελέσουν π.χ. τίς ἰουδαϊκές γιορτές, πῶς νά προσφέρουν τίς θυσίες, πού ἔπρεπε νά γίνονται στό ναό τοῦ Σολομῶντος; ᾿Αλλά ὁ ἀπόστολος δέν τούς κατηγορεῖ γι᾿ αὐτές τίς παραβάσεις. ᾿Αποκαλύπτει τήν ἀνειλικρίνειά τους ἀπέναντι ἐκείνων τούς ὁποίους ἀναγκάζουν νά περιτμηθοῦν, διότι δέν τούς διδάσκουν ὅλο τό νόμο ἀλλά μόνο τήν περιτομή.

 Ξεσκεπάζει ἐπίσης ὁ ἀπόστολος καί τήν κενοδοξία τους· «ἵνα ἐν τῇ ὑμετέρᾳ σαρκί καυχήσωνται». Μέ τήν περιτομή πού θά γίνει στό δικό σας σῶμα, Γαλάτες, θά μποροῦν αὐτοί νά καυχῶνται γιά τό κατόρθωμά τους. Θά παριστάνουν τόν ἥρωα, ὅτι κατάφεραν νά ὁδηγήσουν πολλούς στήν περιτομή. ῎Ετσι θά κερδίσουν τήν ἐκτίμηση τῶν ἰουδαίων καί θά ἀποκτήσουν κύρος. Δέν εἶναι δηλαδή μόνο αἰσχροί ὑποκριτές οἱ ἰουδαΐζοντες ἀλλά καί ἀδίστακτοι ἐκμεταλλευτές.

γ) ῾Η «καινή κτίσις» (6,14-16)

 6,14. ᾿Εμοί δέ μή γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μή ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, δι᾿ οὗ ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται κἀγώ τῷ κόσμῳ.

 Φαίνεται ὅτι οἱ ἰουδαΐζοντες, κρίνοντας ἐξ ἰδίων, κατηγοροῦσαν τόν Παῦλο ὅτι κηρύττει γιά νά ἀποκτήσει ὀπαδούς καί νά καυχᾶται γιά τήν ἱκανότητα καί τήν πειθώ του μέ τήν αὔξηση τοῦ ἀριθμοῦ τους. Μέ ἔμφαση ὁ ἀπόστολος ἀπαντᾶ στήν κατηγορία αὐτή· «ἐμοί δέ μή γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μή ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ». Τό μοναδικό καύχημα τῆς ζωῆς μου εἶναι ὁ σταυρός τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.

 Τό «μή γένοιτο», ὅταν συντάσσεται μέ ἀπαρέμφατο («καυχᾶσθαι»), ἔχει τό νόημα τῶν σημερινῶν ἐκφράσεων· «νά μή δώσει ὁ Θεός» ἤ «Θεός φυλάξοι» (πρβλ. Γέ 44,7· ᾿Ιη 22,29· 24,16). Μέ τά λόγια αὐτά, κατά τόν Χρυσόστομο, ὁ Παῦλος δηλώνει ὅτι θεωρεῖ «ὡς τι τῶν ἀτόπων», ἀπαράδεκτη, τήν τακτική τῶν ἰουδαϊζόντων. Εἶναι τό χειρότερο κατάντημα. Πολύ ταπεινά ζητᾶ τή συμμαχία τοῦ Θεοῦ, νά τόν φυλάξει νά μήν πέσει κι αὐτός σ᾿ αὐτό τό ἀνάρμοστο καύχημα. ῎Εμμεσα, ἐπίσης, ἐκφράζει καί τήν εὐχαριστία του πρός τόν Θεό, πού τόν ἀπάλλαξε ἀπό τό καύχημα τῆς περιτομῆς.

 Θαυμάζει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος πῶς «ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ ἔπεισε αὐτόν (τόν Παῦλο) πού ἦταν πρόθυμος καί νά σφαγεῖ ἀκόμη γιά τήν περιτομή καί ἄλλους νά σφάξει». ᾿Αναφέροντας ἀναλυτικά τό περιεχόμενο τῆς καυχήσεως τοῦ Παύλου ὁ ἱερός πατέρας γράφει τά ἑξῆς· «῾Ο Χριστός γιά χάρη μου πῆρε μορφή δούλου καί ἔπαθε ὅσα ἔπαθε, γιά μένα τόν δοῦλο, τόν ἐχθρό, τόν ἀχάριστο. Καί τόσο μέ ἀγάπησε, ὥστε καί τόν ἑαυτό του νά παραδώσει στήν κατάρα τοῦ σταυροῦ. Τί θά μποροῦσε νά βρεθεῖ ἰσάξιο αὐτῆς τῆς ἀγάπης;». ῾Ο ἀπ. Παῦλος νιώθει ὅτι χάρη στό σταυρό τοῦ Χριστοῦ αὐτός, ὁ δέσμιος τῆς ἄγνοιας καί τῆς ἁμαρτίας, λυτρώθηκε· ἦταν τυφλός, κι ἀντίκρυσε τό θεῖο φῶς· ἦταν νεκρός πνευματικά, καί ἀναστήθηκε. ᾿Από ἀδύναμος καί ἐπίγειος ἄνθρωπος ἔγινε πανίσχυρος καί οὐράνιος. Γι᾿ αὐτό αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη νά καυχηθεῖ καί νά πανηγυρίσει γιά τίς εὐλογίες πού ξεπήδησαν ἀπό τό σταυρό.

 ῾Ο ἀπόστολος δέν κηρύττει μόνο τό σταυρό ἀλλά καί καυχᾶται «ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ», γιά ὅσα ἔπαθε ὁ Χριστός γιά τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Τά μηνύματα αὐτῆς τῆς θυσίας τά βλέπει ἁπλά καί πρακτικά ἡ ᾿Εκκλησία στό σύμβολο τοῦ σταυροῦ, τό ὁποῖο καθιερώθηκε ὡς σύμβολο τῆς χριστιανικῆς πίστεως στά τέλη τῆς ἀποστολικῆς ἐποχῆς.

 ῾Ο σταυρός στήν πρό Χριστοῦ ἐποχή ἦταν σύμβολο καταδίκης καί κατάρας. Οἱ ἄνθρωποι ἐπινόησαν τόν σταυρικό θάνατο ὡς τό σκληρότερο εἶδος τιμωρίας τῶν κακούργων· «ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπί ξύλου» (Γα 3,12 πρβλ. Δε 21,23). Τό ἀκριβότερο τίμημα μέ τό ὁποῖο πλήρωνε ἡ ἁμαρτία τά θύματά της. ᾿Από τότε ὅμως πού ὁ ἀναμάρτητος ᾿Ιησοῦς Χριστός ἀνέβηκε ἑκούσια στό σταυρό καί προσέφερε ἀπό ἀγάπη σέ μᾶς τόν ἑαυτό του θυσία, ἁγίασε τό σταυρό καί τόν κατέστησε σύμβολο εὐλογίας, Τό πολιτιμότερο δῶρο τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο.

 Δι᾿ οὗ ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται κἀγώ τῷ κόσμῳ· «Δι᾿ οὗ» σημαίνει «διά τοῦ σταυροῦ».

 ῾Η λέξη «κόσμος» ἔχει στήν ἁγία Γραφή τέσσερις σημασίες. Σημαίνει: α) τό σύμπαν, β) τήν ἀνθρωπότητα ὅλη (βλ. ᾿Ιω 3,16), γ) τόν ἁμαρτωλό κόσμο πού ἐπαναστάτησε ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, δ) τό φρόνημα καί τή νοοτροπία τοῦ κόσμου πού εἶναι μακριά ἀπό τόν Θεό. ᾿Εδῶ ἡ λέξη ἔχει τήν τέταρτη σημασία. ῞Ολα αὐτά πού ὁ κόσμος τά θεωρεῖ ἀγαθά καί σπουδαῖα (δόξα, τιμές, ἀπολαύσεις) εἶναι σταυρωμένα, νεκρά γιά τόν ἀπ. Παῦλο (πρβλ. Λκ 14,26-27· Ρω 6,4-6· Γα 2,20). ᾿Αλλά καί ὁ ἴδιος ὁ ἀπόστολος εἶναι σταυρωμένος, νεκρός πλέον γιά τόν κόσμο.

 ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος διευκρινίζει· «Κόσμο ὀνομάζει (ὁ ἀπ. Παῦλος) ὄχι τόν οὐρανό οὔτε τή γῆ ἀλλά τά βιοτικά πράγματα, τόν ἔπαινο τῶν ἀνθρώπων, τή δουλική συνοδεία, τόν πλοῦτο, ὅλα αὐτά πού φαίνονται λαμπρά... Δέν ἀρκέσθηκε ὅμως μόνο σ᾿ αὐτό τόν τρόπο τῆς νεκρώσεως, ἀλλά πρόσθεσε καί ἄλλον λέγοντας «κἀγώ τῷ κόσμῳ», ἐννοώντας ὅτι εἶναι διπλή ἡ νέκρωση. Καί ἐκεῖνα γιά μένα εἶναι νεκρά κι ἐγώ γιά κεῖνα, κι οὔτε μποροῦν αὐτά νά μέ κυριεύσουν καί νά μέ ὑποδουλώσουν· διότι εἶναι νεκρά μιά γιά πάντα καί διότι εἶμαι νεκρός κι ἐγώ γι᾿ αὐτά. Τίποτε μακαριότερο δέν ὑπάρχει ἀπό αὐτή τή νέκρωση· διότι αὐτή ἡ νέκρωση ἀποτελεῖ τή βάση τῆς μακαρίας ζωῆς».

 Γιά νά κατανοήσουμε αὐτή τή διπλή σταύρωση γιά τήν ὁποία μιλᾶ ἐδῶ ὁ Παῦλος, ἀναφέρω δύο ὑποθετικές εἰκόνες:

 α) Φαντασθεῖτε ὅτι γίνεται μία γενική καταστροφή καί μένει ζωντανός μόνο ἕνας ἄνθρωπος ἀπ᾿ ὅλο τόν κόσμο. ῾Ο ἄνθρωπος αὐτός, πού θά ζῆ καί θά κινεῖται ἀνάμεσα στούς νεκρούς, φυσικά δέν θά ἐπηρεάζεται καθόλου οὔτε ἀπό τά θέλγητρα οὔτε ἀπό τά φόβητρα τοῦ κόσμου. Τί νά ἐπιθυμήσει μέσα σ᾿ ἕνα νεκροταφεῖο ἀλλά καί ἀπό τί νά φοβηθεῖ;

 β) ῞Ενας νεκρός ἄνθρωπος μέσα στόν ζωντανό κόσμο πού τόν περιβάλλει μένει ἐπίσης ἀνεπηρέαστος ἀπό τό περιβάλλον. Οὔτε φοβᾶται οὔτε ντρέπεται κανέναν οὔτε ἐπιθυμεῖ τίποτε, ἀφοῦ εἶναι νεκρός. ᾿Αλλά καί ὁ κόσμος, οἱ ζωντανοί πού εἶναι γύρω του, δέν ἔχουν καμία ἀπαίτηση ἀπό τόν νεκρό.

 ῎Ετσι αἰσθάνεται ὁ ἀπ. Παῦλος ὅτι εἶναι νεκρός γιά τόν κόσμο καί ὁ κόσμος νεκρός γι᾿ αὐτόν. Καί αὐτό τό πέτυχε κάνοντας τό σταυρό τοῦ Χριστοῦ σταυρό δικό του. ῾Η ζωή του ἔγινε σταυρωμένη ζωή, ζωή θυσίας.
 Χριστιανός σημαίνει ἕνας μικρός Χριστός, ἕνας σταυροφόρος τοῦ Χριστοῦ. Αὐτή τήν ἀλήθεια μᾶς θυμίζει ἡ ᾿Εκκλησία μας μέ τήν παράδοσή της νά φορᾶ στόν κάθε βαπτιζόμενο ἕναν σταυρό. Βλέποντας καθημερινά τό σταυρό πού φοροῦμε στό λαιμό μας ὀφείλουμε:

 α) Νά σκεπτόμαστε πόσο μᾶς ἀγάπησε ὁ Θεός καί πόσο κοστίσαμε σ' Αὐτόν, πόση ἀξία μᾶς ἔδωσε ἡ σταυρική του θυσία γιά χάρη μας.

 β) Νά ἀνανεώνουμε τή χωρίς ὅρους παράδοσή μας στό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

 γ) Νά μετροῦμε τήν ἀγάπη μας στόν Κύριο καί νά θυμόμαστε ὅτι ἀγάπη σημαίνει προσφορά καί θυσία.

 ῾Η θυσία καί ὁ σταυρός δέν εἶναι καθόλου ἐπιθυμητά στόν ἄνθρωπο τῆς εὐδαιμονιστικῆς ἐποχῆς μας. Σήμερα πολλοί τιμοῦν τό σταυρό μόνο ὡς σύμβολο θριάμβου καί νίκης. Λησμονοῦν ὅμως τό βαθύτερο περιεχόμενό του, τή θυσία, τόν ἀγώνα, τό χρέος καί τό μαρτύριο. Εἶναι ἀνάγκη ὅμως νά ἀλλάξουμε νοοτροπία, ἄν θέλουμε νά ἀνήκουμε στούς ἐκλεκτούς τοῦ Κυρίου. Διότι ὁ Κύριος στούς μακαρισμούς του χαρακτήρισε μακάριους τούς «πενθοῦντες», «τούς δεδιωγμένους», «τούς ὀνειδιζομένους». Στήν καλλιέργεια τοῦ σταυρικοῦ φρονήματος μᾶς βοηθᾶ ἡ μελέτη τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου καί τῶν βίων τῶν ἁγίων μας. Οἱ μάρτυρες μέ τή δύναμη τοῦ σταυροῦ ὁμολογοῦσαν τόν Κύριο καί ὑπέμεναν τά μαρτύρια. ῾Ο ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός προσευχόταν· «Τόν Χριστόν μου παρακαλῶ νά μέ ἀξιώσει νά χύσω τό αἷμα μου γιά τήν ἀγάπην του, ὅπως ἐκεῖνος ἔχυσε τό αἷμα του γιά τήν ἀγάπην μου».

 ῾Ο πιστός ἐμπνέεται καί θέλγεται ἀπό τό σταυρό, διότι πέρα ἀπό τήν ὀδύνη τοῦ θανάτου βλέπει στό σταυρό τό θρίαμβο τῆς ᾿Αναστάσεως. Γνωρίζει ἐμπειρικά καί διακηρύττει· «ἰδού γάρ ἦλθε διά τοῦ σταυροῦ χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ».

 Οἱ πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας παραλληλίζουν τό νόημα τοῦ σταυροῦ μέ τήν ἔξοδο τῶν ᾿Ισραηλιτῶν ἀπό τή δουλεία τῆς Αἰγύπτου. Οἱ ῾Εβραῖοι φεύγοντας ἀπό τήν Αἴγυπτο ἔπρεπε νά σβήσουν ἀπό μέσα τους καί τήν ἐπιθυμία τῆς χώρας αὐτῆς καί ἔπειτα νά εἰσέλθουν στή γῆ τῆς ἐπαγγελίας. Τό ἴδιο γίνεται καί μέ τούς χριστιανούς. Πρῶτα ἀπομακρύνονται ἀπό τήν ἁμαρτία τροπικά καί τοπικά. «Δι᾿ οὗ ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται», δηλ. οὐσιαστικά σταυρώνεται ὁ κόσμος γι᾿ αὐτούς, ἔπειτα ἀπομακρύνουν ἀπό μέσα τους τόν κόσμο τῶν παθῶν καί τήν ἁμαρτωλή ἐπιθυμία, «κἀγώ τῷ κόσμͺῳ», δηλ. ἐλευθερώνονται ἀπό τήν ἐπιθυμία τῆς ἁμαρτίας καί, στή συνέχεια, φθάνουν στή γῆ τῆς ἐπαγγελίας, στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

 6,15. ᾿Εν γάρ Χριστῷ ᾿Ιησοῦ οὔτε περιτομή τι ἰσχύει οὔτε ἀκροβυστία, ἀλλά καινή κτίσις.

 ῾Η ἔκφραση «ἐν γάρ Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (πρβλ. 5,6) σημαίνει στό καθεστώς τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, στήν ᾿Εκκλησία, ἀλλά καί στό κάθε μέλος της, στόν κάθε χριστιανό.

 ῞Οπως ἤδη πολλές φορές ἀναφέρθηκε στήν ᾿Επιστολή, ἡ περιτομή ἀποτελοῦσε τή σφραγίδα τῆς διαθήκης τοῦ Θεοῦ μέ τόν ᾿Ισραήλ, ἐνῶ ἡ ἀκροβυστία, δηλαδή τό νά μήν ἔχει ὁ ἄνθρωπος περιτομή, ἦταν τό γνώρισμα τῆς εἰδωλολατρίας.

 ῾Ο ἀπόστολος τονίζει γιά ἄλλη μιά φορά ὅτι ὅσοι πίστεψαν στόν Χριστό δέν ἔχουν πλέον καμιά σχέση οὔτε μέ τόν ᾿Ιουδαϊσμό οὔτε μέ τήν εἰδωλολατρία. ῞Οπως ὁ ἴδιος τά νιώθει ὅλα αὐτά νεκρά, ἔτσι καί ὅλοι οἱ χριστιανοί πρέπει νά τά νεκρώσουν μέσα τους, γιά νά ἀναστηθοῦν ἐν Χριστῷ.

 Καινή κτίσις· ῾Η πρώτη κτίσις ἦταν ὁ φυσικός κόσμος πού δημιούργησε ὁ Θεός. ῎Επλασε τόν ἄνθρωπο καί τόν ἔβαλε στόν παράδεισο. Μέ τήν παρακοή ὅμως μαζί μέ τόν ἄνθρωπο ὁλόκληρη ἡ κτίσις περιῆλθε στή φθορά καί στό θάνατο. ᾿Αλλά ὁ Θεός ἔδωσε τήν ἐλπίδα μέ τό πρωτευαγγέλιο ὅτι θά στείλει στόν κόσμο Αὐτόν πού θά φέρει τή λύτρωση.

 ῾Ο ᾿Ιησοῦς Χριστός μέ τή σταυρική του θυσία καί τήν ἀνάστασή του προσέφερε τή λύτρωση στούς ἀνθρώπους. Δέν τήν ἐπέβαλε ὅμως. Μέσα στόν παλαιό κόσμο τῆς φθορᾶς δημιούργησε μία καινή κτίση, τόν δικό του κόσμο, τήν ᾿Εκκλησία.

 Γιά νά εἰσέλθουν οἱ ἄνθρωποι σ᾿ αὐτόν τόν νέο κόσμο πρέπει πρῶτα νά πιστέψουν ὅτι ἡ μόνη ὁδός σωτηρίας εἶναι ὁ Χριστός καί ἡ ᾿Εκκλησία του. Νά βαπτισθοῦν καί νά ἀποθέσουν «τόν παλαιόν ἄνθρωπον, τόν φθειρόμενον κατά τάς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης» (᾿Εφ 4, 22)· νά πετάξουν τά βρόμικα κουρέλια τῆς ἁμαρτίας καί νά ντυθοῦν «τόν καινόν ἄνθρωπον, τόν κατά Θεόν κτισθέντα ἐν δικαιοσύνῃ καί ὁσιότητι τῆς ἀληθείας» (᾿Εφ 4,24). Αὐτός ὁ καινός, ὁ νέος ἄνθρωπος εἶναι ὁ Χριστός· «ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε» (Γα 3,27).

 Ντύνεται τόν Χριστό ὁ πιστός, καθώς τόν μιμεῖται ὄχι ἐξωτερικά καί ἐπιφανειακά ἀλλά ζώντας στή ζωή του τή ζωή τοῦ Χριστοῦ καί μεταμορφώνοντας τήν ὕπαρξή του μέσα στήν κοινωνία τῆς ἀγάπης Του. ῾Ο ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος λέει· «οὐκ ἐν σχήματι καί τύποις ἐξωτέροις ἡ ἀλλοίωσις τῶν χριστιανῶν ὑπάρχει... ἐν γάρ τῇ τοῦ νοός ἀνακαινώσει καί τῇ τῶν λογισμῶν εἰρήνῃ καί τῇ τοῦ Κυρίου ἀγάπῃ καί οὐρανίῳ ἔρωτι ἡ καινή κτίσις τῶν χριστιανῶν πάντων ἀνθρώπων τοῦ κόσμου διαφέρει».
 Τήν καινή κτίση τήν ἀποτελοῦν οἱ χριστιανοί πού ἔχουν ὡς γνωρίσματά τους·

* Καινούργιο ὄνομα, χριστιανοί, πού σημαίνει μικροί Χριστοί. Μιμοῦνται τόν Χριστό βαδίζοντας πάνω στά ἴχνη του.

* Καινούργια οἰκογένεια, τήν ᾿Εκκλησία.

* Καινούργια νομοθεσία, τίς ἐντολές τῆς ἁγίας Γραφῆς.

* Καινούργια καρδιά, πού ἀγκαλιάζει μέ ἀγάπη φίλους καί ἐχθρούς (βλ. Ψα 50,12).

* Καινούργια νοοτροπία, «νοῦν Χριστοῦ» (Α´ Κο 2,16). Ζοῦν ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους ὡς ἕνα ἄλλο εἶδος ἀνθρώπου μέ ζωή θυσίας, προσφορᾶς, ἀνεξικακίας, συγχωρητικότητος.

* Καινούργια τροφή, τή θεία Κοινωνία.

 Συνδυάζοντας τό στίχο μέ τό παράλληλό του στό 5,6 βλέπουμε ὅτι ἡ καινή κτίσις εἶναι «πίστις δι᾿ ἀγάπης ἐνεργουμένη». ῎Εχει, δηλαδή, ἡ καινή κτίσις δύο γνωρίσματα· τήν πίστη, πού συνδέει τά μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας μέ τόν Θεό, καί τήν ἀγάπη, πού τά συνδέει μεταξύ τους. Νομίζω ὅτι δέν θά ἦταν αὐθαίρετο νά ἀποδώσουμε τό «καινή κτίσις» μέ τό «καινή διαθήκη» ἐννοώντας· α) τό καθεστώς τῆς ᾿Εκκλησίας, τῆς νέας συμφωνίας τοῦ Θεοῦ μέ τούς ἀνθρώπους καί β) τόν κανόνα τῆς Καινῆς Διαθήκης, πού ἀποτελεῖ τόν καταστατικό χάρτη τῆς ᾿Εκκλησίας. Γι᾿ αὐτόν κάνει λόγο ὁ ἑπόμενος στίχος.

 6,16. Καί ὅσοι τῷ κανόνι τούτῳ στοιχήσουσιν, εἰρήνη ἐπ᾿ αὐτούς καί ἔλεος, καί ἐπί τόν ᾿Ισραήλ τοῦ Θεοῦ.

 «Κανών» λέγεται· α) ὁ χάρακας, ὁ ὑπογραμμός, β) τό ἴσιο ραβδί πού χρησιμοποιεῖ ὁ μαραγκός ἤ ὁ τοπογράφος ὡς μέτρο, γ) κάθε ὑπόδειγμα, κάθε τύπος καί ὑπογραμμός, ὁ νόμος. ῾Ολόκληρη ἡ ἁγία Γραφή καί μάλιστα ἡ Καινή Διαθήκη ὀνομάσθηκε κανόνας, διότι μᾶς εἶναι ὁ ἀπαραίτητος χάρακας, γιά νά εὐθυγραμμίζουμε τό φρόνημα καί τή ζωή μας, γιά νά πιστεύουμε καί νά ζοῦμε ὅπως θέλει ὁ Κύριός μας. ῾Ο ἀπ. Παῦλος χρησιμοποιεῖ τή λέξη κανών μέ τήν ἔννοια τοῦ μέτρου στά χωρία Β´ Κο 10,13.15· Φι 3,16. Στό στίχο πού μελετοῦμε τή χρησιμοποιεῖ μέ τήν ἔννοια τοῦ νόμου, τοῦ ὑποδείγματος. ῾Ο κανόνας γιά τόν ὁποῖο μιλᾶ ἐδῶ ὁ Παῦλος εἶναι «ἡ κατά Χριστόν καινή πολιτεία», γράφει ὁ ἅγιος Θεοφύλακτος, ἡ διδαχή καί ἡ ζωή τῆς ᾿Εκκλησίας. Βέβαια, στά χρόνια τοῦ ἀπ. Παύλου δέν εἶχε συμπληρωθεῖ ἀκόμη ὁ κανόνας τῶν βιβλίων τῆς ἁγίας Γραφῆς, ὅπως τόν ἔχουμε σήμερα. ῾Υπῆρχαν ὅμως ὅλα τά βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, πού τά χρησιμοποιοῦσε ἡ ᾿Εκκλησία, καθώς καί ὁρισμένα κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης. ᾿Επίσης ὑπῆρχε ἡ προφορική διδασκαλία καί παράδοση τῶν ἀποστόλων, γιά τά ὁποῖα τόσο ὁ Παῦλος καί οἱ ἄλλοι ἀπόστολοι ὅσο καί οἱ χριστιανοί πού διαβάζουν τήν ᾿Επιστολή ἔχουν τή συνείδηση ὅτι ἀποτελοῦν τόν κανόνα, τό ὑπόδειγμα καί τό ρυθμιστή τῆς ζωῆς τῶν πιστῶν (πρβλ. Ρω 6,17, ὅπου ἡ προφορική διδασκαλία χαρακτηρίζεται «τύπος διδαχῆς»).

 Τό ρῆμα στοιχῶ σημαίνει ἐντάσσομαι στό στοῖχο, στέκομαι ἤ περπατῶ στή γραμμή (πρβλ. στοίχηση μαθητῶν στή γυμναστική). ῾Η διαφορά τοῦ «στοιχῶ» ἀπό τό «περιπατῶ» καί τό «ζῶ» εἶναι ὅτι στό στοιχῶ ὑπάρχει καί ἡ ἔννοια τῆς ἑνότητος καί τῆς τάξεως τῆς ᾿Εκκλησίας. Τό «ζῶ» ἀφορᾶ στήν ἀτομική ζωή τοῦ πιστοῦ, ἐνῶ τό στοιχῶ στήν ὁμαδική, στήν ἐκκλησιαστική του ζωή. Τό πρῶτο δηλώνει τήν ὀρθοπραξία, τό νά εἶναι σωστός στή ζωή του ὁ πιστός. Τό δεύτερο σημαίνει τήν ὀρθοδοξία, τό νά πιστεύει ὁ χριστιανός σωστά, σύμφωνα μέ τά δόγματα τῆς ᾿Εκκλησίας, νά μή διασπᾶ οὔτε νά ἀλλοιώνει τό στοῖχο της. (Περισσότερα γιά τή σημασία τῶν δύο ρημάτων βλ. περιοδικό ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ, ᾿Οκτώβριος 2005, σελ. 279-281).

 Εἰρήνη ἐπ᾿ αὐτούς καί ἔλεος· Συνήθως ὁ ἀπ. Παῦλος χρησιμοποιεῖ τήν εὐχή «χάρις καί εἰρήνη» στήν ἀρχή τῶν ᾿Επιστολῶν του (βλ. Ρω 1,7· Α´ Κο 1,3· Β´ Κο 1,2). ᾿Εδῶ, στό τέλος τῆς πρός Γαλάτας, ἀντιστρέφει τή σειρά καί ἀντί τοῦ «χάρις» εὔχεται τό «ἔλεος». Τό ἔλεος εἶναι ἡ ἐκδήλωση τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, ἡ φιλανθρωπία του. Αὐτό μᾶς χαρίζει τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν. Συνέπεια τῆς ἀφέσεως εἶναι ἡ εἰρήνη στή σχέση μας μέ τόν Θεό. Τά δύο αὐτά μεγάλα δῶρα, τό ἔλεος καί τήν εἰρήνη, τά χαρίζει ὁ Θεός σ᾿ ἐκείνους πού συμμορφώνονται μέ τόν κανόνα Του, πού ζοῦν σύμφωνα μέ τό θέλημά Του. ῾Η συμμόρφωσή μας πρός αὐτόν τόν κανόνα εἶναι ὁ ἀσφαλής δρόμος, ὁ ὁποῖος ἐξασφαλίζει τήν εἰρήνη πρός τόν Θεό, πρός τόν ἑαυτό μας καί πρός τόν συνάνθρωπό μας.

 Καί ἐπί τόν ᾿Ισραήλ τοῦ Θεοῦ· ῾Ο σύνδεσμος «καί» ἐδῶ εἶναι ἐπεξηγηματικός, σημαίνει «δηλαδή». ᾿Εξηγεῖ ποιοί εἶναι αὐτοί στούς ὁποίους χαρίζει ὁ Θεός τήν εἰρήνη καί τό ἔλεός του. «᾿Ισραήλ» σημαίνει «δυνατός μέ τόν Θεό». ῎Ετσι εἶχε ὀνομασθεῖ ὁ ᾿Ιακώβ μετά τήν πάλη του μέ τόν Θεό (βλ. Γέ 32,28). Οἱ ῾Εβραῖοι κράτησαν αὐτό τό ὄνομα τοῦ προπάτορά τους, δηλώνοντας ἔτσι τόν θεοκρατικό χαρακτήρα τοῦ ἔθνους τους. Πράγματι ὁ ᾿Ισραήλ ἦταν ὁ ἐκλεκτός λαός τοῦ Θεοῦ. Συχνά στούς Ψαλμούς βρίσκουμε τήν εὐλογία· «εἰρήνη ἐπί τόν ᾿Ισραήλ» (124,5· 127,6).

Στήν Κ.Δ. ὅμως τά πράγματα ἀλλάζουν. ῾Ο παλαιός ᾿Ισραήλ, ὅσοι δέν δέχθηκαν τόν Χριστό, ἔμειναν ἔξω ἀπό τό σχέδιο καί τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ. ῾Ο Θεός ἔχει τώρα νέο λαό, τόν «᾿Ισραήλ τοῦ Θεοῦ». Εἶναι οἱ χριστιανοί πού ἔρχονται σέ ἀντίθεση πρός τόν «᾿Ισραήλ κατά σάρκα» (Α´ Κο 10,18). Στόν ᾿Ισραήλ τοῦ Θεοῦ, στήν ᾿Εκκλησία, περιλαμβάνονται καί πρώην ᾿Ισραηλῖτες ἀλλά καί πρώην ἐθνικοί. Τό κύριο γνώρισμά τους εἶναι ἡ πίστη στόν ᾿Ιησοῦ Χριστό, πού τούς καθιστᾶ «καινή κτίσιν».

 ῾Ο ἀπ. Παῦλος συνιστᾶ στούς χριστιανούς νά συμπεριφέρονται καί νά συμμορφώνονται μέ κανόνα διδασκαλίας τόν ὁποῖο δέν ἐπινόησαν οἱ ἴδιοι, ἀλλά τούς τόν καθόρισε ὁ Θεός. ᾿Αλλά ἀκόμη καί αὐτοί οἱ ὁποῖοι πολιτεύονται σύμφωνα μέ τόν κανόνα αὐτό ἔχουν ἀνάγκη ἀπό τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Μποροῦν ὅμως νά εἶναι βέβαιοι ὅτι ἡ εἰρήνη καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ θά τούς ἐπισκιάζει.

δ) Τά στίγματα τοῦ Κυρίου (6,17)

῾Ο στίχος διατυπώνει τήν κεντρική ἰδέα τῆς περικοπῆς ἀλλά καί ὅλης τῆς ᾿Επιστολῆς· α) ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός προσφέρει τή λύτρωση. ῾Η περιτομή εἶναι πλέον ἄχρηστη καί καταργεῖται. β) ῾Ο Παῦλος ἔχει ἀδιαμφισβήτητα διαπιστευτήρια τῆς ἀποστολικότητός του, τίς πληγές καί τά παθήματά του.
 6,17. Τοῦ λοιποῦ κόπους μοι μηδείς παρεχέτω· ἐγώ γάρ τά στίγματα τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ ἐν τῷ σώματί μου βαστάζω.

 Μέ τό «κόπους μοι μηδείς παρεχέτω» δέν ἐννοεῖ ὁ ἀπόστολος ὅτι κουράστηκε καί ζητᾶ νά μήν τόν ἐνοχλοῦν. ᾿Εκφράζεται μέ τόν τρόπο αὐτό γιά νά βγάλει τούς μαθητές του ἀπό τή ραθυμία, νά τούς ταρακουνήσει καί νά τούς στερεώσει περισσότερο στή διδαχή πού τούς παρέδωσε. Θέλει μόνοι τους οἱ Γαλάτες νά δώσουν τή μάχη ἔναντι τῶν ἰουδαϊζόντων. ῎Ετσι θά ἐκτιμήσουν περισσότερο τήν ἀλήθεια πού κατέχουν καί θά γίνουν πιό δυνατοί στήν πίστη. ᾿Εξάλλου αὐτός ὅ,τι εἶχε νά τούς πεῖ γιά τό θέμα τῆς περιτομῆς τό εἶπε. ῾Η διδασκαλία αὐτή δέν ἐπιδέχεται καμία μεταβολή, εἶναι ξεκάθαρη· μόνο ὁ Χριστός σώζει· ἡ περιτομή εἶναι ἄχρηστη. Δέν ὑπάρχει λόγος νά ἐπανέρχονται στό θέμα αὐτό.

 ᾿Εγώ γάρ τά στίγματα τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ ἐν τῷ σώματί μου βαστάζω· Τό τελευταῖο στοιχεῖο μέ τό ὁποῖο ὁ Παῦλος θέλει νά ἐνισχύσει τούς μαθητές του στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ καί νά τούς βεβαιώσει γιά τήν ἀποστολικότητά του εἶναι «τά στίγματα τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ»· αὐτά μιλοῦν πιό πειστικά καί ἀπό τά λόγια καί ἀπό τήν ᾿Επιστολή του.

 «Στίγματα» εἶναι τά σημάδια. ῞Οπως σήμερα οἱ γεωργοί χαράζουν ἕνα σημάδι στά δένδρα τους, καί οἱ κτηνοτρόφοι σημαδεύουν τά ζῶα τους, ἔτσι ἦταν συνήθεια τῆς ἐποχῆς ἐκείνης νά σημαδεύουν τά σώματα· α) τῶν δούλων, γιά νά φαίνεται ἡ κυριαρχία τῶν ἀφεντικῶν πάνω τους, β) τῶν ἱερόδουλων, γιά νά φαίνεται ὅτι ἦταν ἰδιοκτησία τῆς θεότητος πού ὑπηρετοῦσαν, γ) τῶν αἰχμαλώτων, γιά νά φαίνεται ὅτι ἦταν λάφυρα, δ) τῶν στρατιωτῶν, γιά νά φαίνεται σέ ποιά στρατιωτική μονάδα ὑπηρετοῦσαν.

 ῾Ο Παῦλος εἶχε τό σῶμα του σημαδεμένο ἀπό τίς πληγές καί τίς κακουχίες πού ὑπέμεινε ὡς πιστός δοῦλος τοῦ Χριστοῦ. Μερικά ἀπό τά παθήματά του ἀναφέρονται ἀναλυτικά στίς Πράξεις τῶν ἀποστόλων (βλ. 14,19· 16,22-30) καί στίς πρός Κορινθίους ᾿Επιστολές (βλ. Α´ Κο 15,32· Β´ Κο 11,23-28). Αὐτά τά στίγματα ἦταν τά ἰσχυρότερα διαπιστευτήρια τῆς ἀποστολικότητός του.

 ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος σχολιάζει ὅτι δέν εἶπε ὁ ἀπόστολος ἁπλῶς «ἔχω», ἀλλά «βαστάζω», πού δείχνει τό καύχημά του γιά τά σημάδια αὐτά. Εἶναι τά τρόπαια τῆς νίκης του. ῞Οπως ἕναν στρατιώτη, πού γυρνᾶ ἀπό τή μάχη ματωμένος καί γεμάτος τραύματα, δέν μπορεῖ νά τόν κατηγορήσει κανείς γιά δειλία, διότι ἔχει πάνω στό σῶμα του τήν ἀπόδειξη τῆς ἀνδραγαθίας, ἔτσι τά στίγματα τοῦ Παύλου δίνουν τήν πιό πειστική ἀπολογία γι᾿ αὐτόν.
 Διδακτικό εἶναι τό ἑξῆς ἱστορικό παράδειγμα ἀπό τή ζωή τοῦ Μάρκου Μπότσαρη: Μετά ἀπό τίς πολύτιμες ὑπηρεσίες πού προσέφερε κατά τήν πρώτη πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου, ἡ κυβέρνηση τόν ὀνόμασε στρατηγό. ᾿Επειδή ὅμως προκλήθηκαν δυσαρέσκειες, σέ σύσκεψη τῶν σουλιωτῶν ἀρχηγῶν, ἀφοῦ ἔφερε τό διάταγμα στά χείλη του ὡς ἔνδειξη σεβασμοῦ, τό ἔσχισε δηλώνοντας· «῞Οποιος εἶναι ἄξιος παίρνει τό δίπλωμα μεθαύριο μπροστά στόν ἐχθρό». Καί ὁ ἀπ. Παῦλος στή μάχη γιά τήν ἐξάπλωση τοῦ εὐαγγελίου διακρίθηκε μέ τούς κόπους καί τίς θυσίες του κι αὐτά θεωρεῖ ὡς τά πολύτιμα διάσημά του.

ε) Εὐχή - εὐλογία (6,18)

 6,18. ῾Η χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ μετά τοῦ πνεύματος ὑμῶν, ἀδελφοί· ἀμήν. 

 Συνήθως ὁ ἀπόστολος στήν κατακλείδα τῶν ᾿Επιστολῶν, ὅπου διατυπώνει παρόμοιες εὐχές, εὔχεται νά εἶναι ἡ χάρις «μεθ᾿ ὑμῶν» (Κλ 4,18· Α´ Θε 5,28 κ.ἀ.) ἤ «μετά πάντων ὑμῶν» (Ρω 16,24· Φι 4,23 κ.ἀ.). Μόνον ἐδῶ καί στήν πρός Φιλήμονα ᾿Επιστολή (στ. 25) εὔχεται «μετά τοῦ πνεύματος ὑμῶν» (πρβλ. Β´ Τι 4,22). Σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Χρυσόστομο ὁ Παῦλος χρησιμοποιεῖ αὐτή τήν ἔκφραση γιά νά ἀπομακρύνει τούς Γαλάτες ἀπό τά σαρκικά (πρβλ. περιτομή) καί νά τούς θυμίσει τήν εὐεργεσία τοῦ Θεοῦ. ᾿Από τότε πού βαπτίσθηκαν πῆραν Πνεῦμα ἅγιο καί ὀφείλουν νά ἔχουν στή ζωή τους ἐμφανεῖς τούς καρπούς του. Αὐτή τή δωρεά δέν τούς τή χάρισε ὁ νόμος καί τά ἔργα του ἀλλά ἡ πίστη στόν Χριστό. Σ᾿ Αὐτόν, λοιπόν, νά μείνουν σταθεροί. Τούς τό γράφει ὄχι μόνο ὡς εὐχή ἀλλά καί ὡς διδασκαλία, ἐπισφραγίζοντας ἔτσι ὅλα ὅσα τούς εἶπε.

 ῾Η τρυφερότητα αὐτοῦ τοῦ τελευταίου στίχου ἀμβλύνει τήν ἐντύπωση πού προκαλεῖ τό αὐστηρό ὕφος τῆς ᾿Επιστολῆς. Δείχνει ὅτι τό κίνητρο τοῦ Παύλου σ᾿ αὐτά πού ἔγραψε δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μόνο ἡ ἀγάπη καί ἡ φιλοστοργία του γιά τούς Γαλάτες. Εἶναι σάν νά τούς λέει· «παρ᾿ ὅλα τά λάθη σας δέν παύω νά σᾶς ἀγαπῶ καί νά σᾶς θεωρῶ ἀδελφούς».

(Του μακαριστού Στέργιου Σάκκου καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)