Το Σύνδρομο Άσπεργκερ (Ε΄Μέρος)

ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΣΠΕΡΓΚΕΡ (Ε΄ΜΕΡΟΣ)

ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΓΙΑ ΤΗ ΡΟΥΤΙΝΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ.

Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου, δάσκαλος, συγγραφέας 

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΑΣΠΕΡΓΚΕΡ: Επειδή η εμφάνιση των χαρακτηριστικών του συνδρόμου Άσπεργκερ διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο η διάγνωση είναι δύσκολη. Το σύνδρομο Άσπεργκερ μπορεί να διαγνωσθεί αργότερα απ’ ότι ο αυτισμός στα παιδιά και κάποια χαρακτηριστικά του μπορεί να μην διαγνωσθούν παρά μετά την ενηλικίωση. Συνήθως επίσημη διάγνωση μπορεί να γίνει από ψυχιάτρους ή ψυχολόγους. Για μερικούς μια τέτοια διάγνωση συνδέεται με ισόβιο “στίγμα”, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση βοηθάει το άτομο όπως και το ευρύτερο περιβάλλον του (οικογενειακό, σχολικό, εργασιακό) να καταλάβουν τις ιδιαιτερότητές του και να ανταποκριθούν στις ανάγκες του. 

Η διάγνωση επίσης εξασφαλίζει πρόσβαση στις απαιτούμενες υποστηρικτικές υπηρεσίες που μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή ενός τέτοιου ατόμου δραματικά. Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger είναι μια ενδιαφέρουσα πρόκληση στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Σίγουρα, η τυπική γνώμη των συμμαθητών τους είναι ότι τα παιδιά αυτά είναι εκκεντρικά και περίεργα, και οι ανάρμοστες κοινωνικές τους ικανότητες συνήθως χρησιμοποιούνται για να τα κάνουν εξιλαστήρια θύματα. Η αδεξιότητα των παιδιών με σύνδρομο δημιουργεί σε αυτά άγχος και είναι συχνά συναισθηματικά ευάλωτα. Ακόμη, τα παιδιά με το σύνδρομο [που είναι κυρίως αγόρια] έχουν μέτρια ή και παραπάνω από μέτρια νοημοσύνη και έχουν ανώτερη μηχανική μνήμη. Η επιδίωξή των ενδιαφερόντων τους μπορεί να τα οδηγήσει αυτά τα άτομα σε μεγάλα επιτεύγματα αργότερα στην ζωή. Όπως κάθε παιδί, έτσι και τα παιδιά με το σύνδρομο Asperger, έχουν την δική τους ιδιαίτερη προσωπικότητα, τα «τυπικά» συμπτώματα του συνδρόμου Asperger δηλαδή, είναι δηλωτικά με τρόπο συγκεκριμένα για το κάθε άτομο. Ως αποτέλεσμα δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη συνταγή προσέγγισης μέσα στην αίθουσα για κάθε παιδί με σύνδρομο Asperger, όπως δεν μπορεί μόνο μια εκπαιδευτική μέθοδος να αρμόζει στις ανάγκες όλων των παιδιών που δεν έχουν σύνδρομο Asperger. Μπορεί όμως, ακόμη κι ένας απλός δάσκαλος, και όχι μόνο ο εξειδικευμένος, να κάνει ορισμένες παρεμβάσεις σε κάποιους τομείς που “ξεχωρίζουν” τα παιδιά με σύνδρομο από τα υπόλοιπα της τάξης.

Α΄ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΤΟΥΣ ΡΟΥΤΙΝΑ: Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger [ΑS] εκνευρίζονται εύκολα ακόμη και με την μικρότερη αλλαγή, ενώ είναι ευαίσθητα σε περιβαλλοντικές εντάσεις. Είναι ανήσυχα και στενοχωρούνται πολύ όταν δεν ξέρουν τι να προσμένουν. Συνακόλουθα, άγχος, κούραση και αλλάγες στο περιβάλλον τους τα αναστατώνει. Ο δάσκαλος πρέπει να προσφέρει ένα αναμενόμενο και ασφαλές περιβάλλον, μειώνοντας στο ελάχιστο τις όποιες αλλαγές. Πρέπει να “προσφέρει” μια συνεπή καθημερινή ρουτίνα κι έτσι το παιδί με ΑS θα μπορεί να αντιληφθεί την ρουτίνα της κάθε μέρας και να ξέρει τι θα γίνει, για να μπορεί να συγκεντρωθεί στο καθήκον του. Ο δάσκαλος επίσης θα πρέπει να αποφεύγει τις εκπλήξεις. Έτσι, στην κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να προετοιμάζει εκ των προτέρων τα παιδιά αυτά για ειδικές δραστηριότητες, επισκέψεις ή τροποποιημένα προγράμματα, γενικά για οιαδήποτε αλλαγή στην ρουτίνα του όσο μικρή και να φαίνεται σε εμάς. Ακόμη πριν ξεκινήσει μια νέα σχολική χρονιά ή αν το παιδί με σύνδρομο πρόκειται να αλλάξει σχολείο, πρέπει να συναντήσει τους καινούργιους δασκάλους, να δει το καινούργιο σχολείο και να πληροφορηθεί για το νέο του πρόγραμμα πριν την υλοποίησή του. Ακόμη και οι εργασίες από το παλιό σχολείο μπορεί να προσκομισθούν για τις πρώτες μέρες, σε περίπτωση μετεγγραφής, ώστε να εξοικειωθεί το παιδί εξ απαλών ονύχων με το νέο περιβάλλον. Ο καινούργιος δάσκαλος μπορεί να μάθει για τα ενδιαφέροντα του παιδιού και να έχει σχετικά βιβλία ή διαθέσιμες δραστηριότητες [;] από την πρώτη μέρα του παιδιού. Δυστυχώς όλα αυτά είναι παντελώς θεωρητικά για την Ελλάδα, ιδιαίτερα της περιόδου της κρίσης που διανύουμε. Αλλά ευτυχώς η συντριπτική πλειοψηφία των δασκάλων μας, προσφέροντας πάνω απ΄όλα ψυχή, πιστεύω ότι μπορούν να ανταποκριθούν σε κάθε ανάλογη “πρόκληση” στην τάξη.

Β΄ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ: Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger δείχνουν αδυναμία στην κατανόηση πολύπλοκων κανόνων κοινωνικής αλληλεπίδρασης και δείχνουν αφελή, εγωκεντρικά, δεν τους αρέσει η σωματική επαφή, δεν καταλαβαίνουν ανέκδοτα, ειρωνεία ή μεταφορές, χρησιμοποιούν αφύσικο τόνο φωνής, τούς λείπει η διπλωματικότητα, παρερμηνεύουν κοινωνικές υποδείξεις. Δεν μπορούν να κρίνουν την "κοινωνική απόσταση", παρουσιάζουν μικρή ικανότητα να αρχίσουν και να κρατήσουν μια συζήτηση, παρ΄ότι έχουν αναπτύξει καλά την ομιλία τους. Μερικές φορές τα χαρακτηρίζουν "δασκάλους" ή “ξερόλες” επειδή το στυλ ομιλίας τους είναι ώριμο και σχολαστικό. Κάποιοι από τους συμμαθητές τους ίσως εύκολα να τα εκμεταλλευτούν, γιατί αυτά δεν καταλαβαίνουν ότι κάποτε κάποιοι λένε ψέματα, ή τα κοροϊδεύουν, ενώ εκείνα συνήθως έχουν ομαλές συναναστροφές με συνομηλίκους τους. Εδώ ο δάσκαλος μπορεί να παρέμβει με πολλούς τρόπους. Να προστατέψει το παιδί από την κακομεταχείριση και το κορόιδεμα προσπαθώντας να εκπαιδεύσει τους άλλους όσον αφορά το παιδί με το σύνδρομο Asperger. Μπορεί να επαινεί τους συμμαθητές, όταν εκείνοι τους φέρονται με κατανόηση. Αυτό θα εμποδίσει το στιγματισμό του παιδιού με AS, ενώ προάγει την ενσυναίσθηση και την ανεκτικότητα των άλλων παιδιών. Μπορεί να τονίσει τις γνωστικές ικανότητες του παιδιού με σύνδρομο Asperger προάγοντας τη συνεργασία των συμμαθητών, ειδικά σε περιπτώσεις όταν η ανάγνωση, οι λεξιλογικές ασκήσεις και η μνήμη τους θα θεωρούνται ως πλεονέκτημα από τους συνομηλίκους και θα αποδεκτούν τον συμμαθητή τους ως ίσο στην ομάδα εργασίας. Ο δάσκαλος ακόμη μπορεί να μάθει στα παιδιά με σύνδρομο πώς να συμπεριφέρονται σε κοινωνικούς ρόλους και να τους δοθεί μια λίστα απαντήσεων, που θα μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις. Μπορεί να διδάξει στα παιδιά τι να πουν και πώς να το πουν. Αυτό μπορεί να γίνει με παιχνίδια ρόλων. Η κοινωνική κρίση των παιδιών βελτιώνεται μόνο όταν εκείνα έχουν διδαχθεί κάποιους κανόνες που οι άλλοι ακολουθούν. Όταν χωρίς πρόθεση, κι αυτό συμβαίνει συχνά, είναι προσβλητικά ή αδιάκριτα πρέπει να τους εξηγηθεί γιατί η απάντηση ήταν ακατάλληλη και ποια απάντηση θα ήταν η σωστή. Τα παιδιά με σύνδρομο πρέπει να μάθουν τις κοινωνικές δεξιότητες θεωρητικά νοερά γιατί έχουν ελλείψεις στο κοινωνικό ένστικτο και τη λεγόμενη διαίσθηση. Σε μεγάλες τάξεις, ο δάσκαλος μπορεί να εκπαιδεύσει ένα ευαίσθητο συμμαθητή για την κατάσταση ενός παιδιού με σύνδρομο Asperger και να τον βάλει να καθίσει δίπλα στο άλλο. Ο συμμαθητής μπορεί να προσέχει το παιδί με As στα διαλείμματα, στους διαδρόμους, κ.α. και να προσπαθήσει να τον συμπεριλάβει στις σχολικές του δραστηριότητες αλλά και στο παιχνίδι του διαλείμματος. Ακόμη μπορεί ο εκπαιδευτικός να ενθαρρύνει την κοινωνικοποίηση, περιορίζοντας το χρόνο της απομόνωσής του. Έτσι, μπορεί να ενθαρρύνει το παιδί με σύνδρομο να συμμετέχει στη συζήτηση με τους συνομηλίκους του, υπερασπίζοντας τις απόψεις του και κάνοντας ερωτήσεις, αλλά να προτρέψει τα άλλα παιδιά να κάνουν και αυτά το ίδιο.

Δείτε και:

-Το Σύνδρομο Άσπεργκερ (Δ΄Μέρος) [Στατιστικά, ιστορικά και κοινωνικά στοιχεία]

-Το Σύνδρομο Άσπεργκερ (Γ΄Μέρος)

- Το Σύνδρομο Άσπεργκερ (Β΄Μέρος)

-Το Σύνδρομο Άσπεργκερ [το σύνδρομο του Αϊνστάιν, του Νεύτωνα και του Μπιλ Γκέϊτς!]