Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( ΙΘ΄)

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΘ΄

Ή άναφορά μας στόν τρόπο μέ τόν όποίο χρησιμοποιούν τήν έννοια της ικανοποιήσεως της θείας δικαιοσύνης οι 'Ορθόδοξοι συγγραφείς θα όλοκληρωθεί μέ τήν παρουσίαση δύο άκόμη σημαντικών μορφών: του άγίου Νεκτα­ρίου και του ιδρυτού της Άδελφότητος «Ζωή» άρχιμανδρίτου Εύσεβίου Ματθοπούλου.

Ο άγιος Νεκτάριος κάνει λόγο για ι­κανοποίηση της θείας δικαιοσύνης σέ άρκετα άπό τα έργα του1. Παρόλ' αύτα δέν μπηκε ποτέ στό στόχαστρο τών κα­τα καιρούς έπικριτών. Ή έξήγηση είναι προφανής· οι εύκολοι σέ άφοριστικές κρίσεις σημερινοΙ θεολόγοι φοβουνται τούς πιστούς, οι όποίοι εύλαβούνται καΙ τιμούν πολύ τόν Άγιο.

Ο άγιος Νεκτάριος χρησιμοποιεί τή διατύπωση αύτή άλλοτε άναφερόμενος στή Θυσία του Κυρίου και άλλοτε στό χρέος του άληθινου πιστου να συνεργεί στό έργο της σωτηρίας του άποδεχόμενος εύχαρίστως τα έπιτίμια του Πνευματικου του. Τό δεύτερο αύτό ση­μείο δέν έχει άμεση σχέση μέ τό έρώτημα πού μάς άπασχολεί, γι' αύτό και τό παραβλέπουμε.

Πώς, όμως, έκδέχεται ό άγιος Νεκτά­ριος τήν έννοια της ικανοποιήσεως της θείας δικαιοσύνης, όταν άναφέρεται στή Θυσία του Σταυρού; Τα σχετικά κείμενα του Άγίου είναι άρκετά. Εδώ θα παραθέσουμε μόνο δύο, τα κατα τήν κρίση μας χαρακτηριστικότερα. Γρά­φει:

«Μία τελεία ικανοποίησις πρός τήν θείαν δικαιοσύνην, μία ικανοποίησις ύπεράφθονος έδόθη άπαξ ύπέρ πάν­των τών άμαρτωλών ύπό του Κυρί­ου ήμών Ίησού Χριστού, όστις ήρε τας άμαρτίας του κόσμου καΙ πάσαν τήν τιμωρίαν ύπέρ τών άμαρτωλών, και ινα λάβη παρα του Θεου μίαν τελείαν άφεσιν καΙ τελείαν άπαλλαγήν τών τιμω­ριών της άμαρτίας»2.

Σέ όμιλία του «Είς τήν Μεγάλην Παρασκευήν» έλεγε: «Εαν σωτηρία ήνε ή πρός τόν Θεόν καταλλαγή, τίς ήδύνατο τών άνθρώπων να άναλάβη τό έργον του Μεσσίου, να προσεγγίση τό θείον, να άποδώση ικανοποίησιν καΙ να έπιφέρη τήν καταλλαγήν καΙ τήν άπολύ- τρωσιν; Τίς ήδύνατο να άναλάβη τό μέ­γα τουτο έργον, τό ύψηλόν καΙ άγιον, άφού άπασα ή άνθρωπότης ήτο ύποκειμένη είς τήν άμαρτίαν;... ό άμαρτήσας ώφειλε να δώση ικανοποίησιν, άλλα δια τήν άμαρτίαν άνίσχυρος καταστάς, έδει η νά άπολεσθή η διά νέας ύπερφυούς δημιουργίας τού Θεού νά σωθή. Ή θεία άγάπη ηρετίσατο τό δεύ­τερον· έστειλε τόν νέον Άδάμ έξ ούρανού, όπως σώση τόν άνθρωπον»3.

Είναι φανερό ότι ό άγιος θεολογεί σέ τελείως διαφορετικό έπίπεδο· άκριβώς στούς άντίποδες τής άνσέλμειας θεω­ρίας. Υπογραμμίζει ότι τό κίνητρο τού Θεού είναι ή άγάπη Του πρός τόν άν­θρωπο και όχι ή κατά κάποιον τρόπο έγωιστική ικανοποίηση μιας Ιδιότητάς Του πού τήν αΙσθάνεται προσβεβλημένη άπό τήν άμαρτία τού άνθρώπου. Επιδίωξη τής άγάπης Του δέν είναι ή περιφρούρηση τού δικού Του κύρους και ή τήρηση τής τάξεως στόν κόσμο, άλλά ή σωτηρία τού άνθρώπου μέ δί­καιο τρόπο.

Άφήσαμε τελευταίο τό περισσότερο παντός άλλου έπικριθέν πρόσωπο γιά έπηρεασμό άπό τόν Άνσελμο, τόν άρχιμανδρίτη Εύσέβιο Ματθόπουλο, ιδρυτή τής Άδελφότητος τής «Ζωής». Τό πνευματικότατο σύγγραμμα τού π. Εύσεβίου μέ τόν τίτλο «Ό προορισμός τού άνθρώπου» έχει δεχθεί έντονες έπικρίσεις, άκόμη και άπό άνθρώπους πού έπιχειρηματολόγησαν σωστά και πειστικά γιά τήν ορθή έρμηνεία τών πολύ οξύτερων άπό τού π. Εύσεβίου διατυπώσεων τού άγίου Νικοδήμου τού Άγιορείτου.

Δέν πρόκειται άπλώς γιά νοοτροπία χρήσεως δύο μέτρων και δύο σταθμών. Κυρίως διακρίνει κανείς έμπάθεια και συνειδητή προκατάληψη. Γιά παράδει­γμα, πανεπιστημιακός μελετητής πού πολύ σωστά έπισημαίνει ότι ή «άντι- ευσεβιστική τάση τής έποχής μας» άποτελεί μεγάλο έμπόδιο γιά τήν ορθή άξιολόγηση τών χρησιμοποιούντων αύτή τήν όρολογία Ορθόδοξων συγγραφέ­ων4· ό ίδιος μελετητής σέ άλλη εύκαιρία διατυπώνει τις βαρύτερες και άδικότερες γιά τόν π. Εύσέβιο έπικρίσεις.

"Ομως άπροκατάληπτη προσέγγιση τών άναφορών τού βιβλίου φανερώνει ότι διέπεται άπό τό ίδιο άκριβώς Ορ­θόδοξο πνεύμα πού παρατηρήσαμε στόν άγιο Νικόδημο, τόν άγιο Νεκτάριο και τούς άλλους Ορθοδόξους συγγρα­φείς. "Οτι δηλαδή ό Θεός δέν ένεργεί έγωιστικά γιά προστασία τής δικής Του τιμής, άλλά άπό άγάπη γιά τόν άνθρω­πο. Άς τό δούμε στά κείμενά του. Γρά­φει:

«Είναι δέ ή θεία Εύχαριστία και αί­νος και δοξολογία πρός τόν Θεόν, δι­ότι προσφέροντες έν αύτή τόν έπί τού σταυρού άποθανόντα Κύριον παρατηρούμεν όχι μόνον τήν σοφίαν αύτήν, διά τής όποίας πανσόφως ώκονόμησε τήν σωτηρίαν ήμών, συμβιβάσας διά τού θανάτου τού Υιού του και τήν έξ- άσκησιν τής πρός ήμας άγάπης του και τήν ικανοποίησιν τού νόμου του και τής δικαιοσύνης του, άλλά πρό πάντων και κατ' έξοχήν παρατηρούμεν τήν άνεκδιήγητον τού Θεού πρός ήμας άγάπην»5. Και σέ άλλο σημείο τονίζει: «Πρέπει νά γνωρίζωμεν, ότι ό Θεός και μετά τήν παράβασιν δέν έγκατέλειψε τόν άνθρωπον· άν έτιμώρησεν αύτόν διά τήν άμαρτίαν του, δέν τόν έτιμώρησεν έκδικητικώς, άλλά πατρικώς, ώς πατήρ φιλόστοργος, πρός τόν σκοπόν όπως παρασκευάση διά τών τι­μωριών αύτών μέλλον πολύ άνώτερον και ένδοξότερον άπό έκείνο, όπερ είχε πρότερον έν τω παραδείσω»6.

Ό τονισμός τής άγάπης τού Θεού πρός τόν άνθρωπο, φανερούμενης ό­λως ιδιαιτέρως στή Θυσία τού Κυρίου, είναι όχι άπλώς έκδηλος άλλά κυριολεκτικά έκρηκτικός μέσα στό σύγγραμματου π. Εύσεβίου. Άκριβώς δηλαδή τό άντίθετο άπό ό,τι συνήθως κατηγορείται συκοφαντούμενος7.

Στό σημείο αύτό θα κλείσουμε τήν κατ' άνάγκην συνοπτική άναφορά μας στούς 'Ορθόδοξους συγγραφείς πού χρησιμοποί­ησαν τήν άνσέλμεια όρολογία. Σκοπός μας ήταν να δείξουμε ότι τή χρήση της σχετικής όρολογίας τήν έκαναν ώς έπι τό πλείστον σέ 'Ορθόδοξα πλαίσια.

Στό έπόμενο άρθρο μας, πού θα είναι και τό τελευταίο, θα παρουσιάσουμε τα τελικά συμπεράσματα αύτής της μικρής μελέτης μας.

…………………………………………………………….

1.Βλ. π.χ. Άγίου Νεκταρίου, Περί έπιμελείας ψυχής, έκδ. Αποστολικής Διακονίας, 19994, σελ. 92-93 καΙ του ίδίου, Περι θείων Μυστηρίων, έκδ. «Ο άγιος Νικόδημος», σελ. 63, 80-84, Χριστολογία, έκδ. Καταστημάτων Παρασκευά Άρώνη, Άθήναι 1901, σελ. 179, 188, 'Ορθόδοξος Ίερα Κατήχησις, έκδ. Καταστημάτων Σπυρίδωνος Κουσουλίνου, 1899, σελ. 58, 61, 65, 71, Περι της Αθανα­σίας της ψυχής και περί τών ιερών Μνημοσύνων, έκδ. Παρασκευά Λεώνη, 1901, σελ. 167. Επίσης, Νεκταρίου Κεφαλά Μητροπολίτου Πενταπόλεως, Άπαντα, έκδ. Ιε­ράς Μητροπόλεως Ύδρας, Σπετσών καΙ Αίγίνης - Ιεράς Μονης Άγίας Τριάδος (Άγίου Νεκταρίου) Αίγίνης, Τόμ. Α', Άθηναι 2005, σελ. 128-131, 167, 295-297· Τόμ. ΣΤ', Άθήναι 2012, σελ. 57, 229-232.

2. Άγίου Νεκταρίου, ΠερΙ της Αθανασίας της ψυχης και περί τών ιερών Μνημοσύνων, ό.π., σελ. 167.

3. Νεκταρίου Κεφαλά, Μητροπολίτου Πενταπόλεως, Άπαντα, ό.π., σελ. 167-168.

4.Πρωτοπρ. Γ. Μεταλληνού, «Τό " Εξομολογητάριον" του άγίου Νικοδήμου», στό Επιστημονική ΕπετηρΙς της Θεολογικής Σχολής, Τόμ. ΛΔ', Άθηναι 1999, σελ. 196.

5. Άρχιμ. Εύσεβίου Ματθοπούλου, Ο Προορισμός του άνθρώπου, έκδ. Η «ΖΩΗ», 197113, σελ. 339. Σχετικές δι­ατυπώσεις καΙ στις σελίδες 66, 72, 106, 327, 333. Επί­σης, στό βιβλίο του Ερμηνεία είς τήν πρός Ρωμαίους έπιστολήν τοό Αποστόλου Παύλου, έκδ. Η «ΖΩΗ», 1928, σελ. 68-71, 89.

6. Άρχιμ. Εύσεβίου Ματθοπούλου, ό.π., σελ. 161-162.

7. Όπως π.χ. μέ τα έξης λόγια: «Ο Θεός ζητούσε ικα­νοποίηση· τό αίμα Του πίσω. Συγγνώμην, βλασφημώ τώρα. Άλλα έβλασφήμησε πρώτα ό π. Εύσέβιος. Ο Θε­ός δέχτηκε τήν άμαρτία του άνθρώπου ώς προσβολή. Και έπρεπε vα έκδικηθεί» (π. Γεώργιος Μεταλληνός, κεί­μενο άπό άπομαγνητοφωνημένη όμιλία).

Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”

Δείτε σχετικά και:

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( ΙΗ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( ΙΖ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΣ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( ΙΕ΄ )

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΔ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΓ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΒ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΑ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Ι΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Θ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Η΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Z΄

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΣΤ΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Ε΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Δ΄)

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Γ )

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Β )

-Προσέγγιση στο μυστήριο του Σταυρού (Α΄)