Γόρτυνος Ιερεμίας, Το ενδιαφέρον της Εκκλησίας για την καθαρή διδασκαλία των χριστιανών

         † Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

                 ΙΕΡΕΜΙΑΣ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ

(Γιά τόν λαό)

Μάθημα 1ον

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ*

1. Ἡ νέα σειρά τῶν κηρυγμάτων μας, ἀδελφοί χριστιανοί, θά εἶναι μία ἁπλῆ δογματική διδασκαλία τῆς πίστης μας. Πρέπει νά γνωρίζουμε τήν ἀλήθεια τῆς πίστης μας, ὅπως αὐτή ἀποκαλύφθηκε στούς ἁγίους Προφῆτες καί Ἀποστόλους καί ἔπειτα αὐτοί τήν παρέδωσαν σέ μᾶς. Ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία φρόντιζε ἀπό τήν ἀρχή τῆς ὕπαρξής της τά παιδιά της νά κατέχουν τήν ἀλήθεια καί νά βρίσκονται στήν ὀρθή πίστη. Ἡ μεγαλύτερή μου χαρά, λέει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης, εἶναι νά βλέπω ὅτι τά πνευματικά μου παιδιά πορεύονται στήν «ἀλήθεια», στήν ὀρθή πίστη δηλαδή: «Μειζοτέραν τούτων οὐκ ἔχω χαράν – λέει –, ἵνα ἀκούω τά ἐμά τέκνα ἐν ἀληθείᾳ περιπατοῦντα» (Γ´ Ἰωάν. 4). Καί πρέπει νά μάθουμε τήν ὀρθή πίστη, γιά νά ἔχουμε ὀρθή ζωή. Γι᾽ αὐτό καί ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης, στό χωρίο πού ἀνέφερα, λέει «περιπατοῦντα», πού σημαίνει τήν πρακτική ἐφαρμογή τῶν ἀληθειῶν τῆς πίστης μας. 

Ἡ πίστη μας, ἀδελφοί, δέν εἶναι ἕνα θεωρητικό κατασκεύασμα ἄσχετο μέ τήν ζωή, ἀλλά εἶναι ἀλήθειες πού ἀποκαλύφθηκαν γιά νά γίνουν βίωμα, γιά νά γίνουν ζωή. Ἡ πίστη μας εἶναι ἡ ζωή μας! Φροντίζει λοιπόν πολύ ἡ Ἐκκλησία γιά τά παιδιά της νά κατέχουν τήν ἀλήθεια. Ὁ ἀπόστολος Πέτρος τελειώνοντας τήν πρώτη καθολική του ἐπιστολή,1 δίνει μαρτυρία γι᾽ αὐτά πού ἔγραψε ὅτι εἶναι ἀληθινή πίστη, ὅτι ἔχουν Χάρη, πού τήν δίνει ὁ Θεός, καί βλέπει μέ χαρά τούς χριστιανούς νά «στέκονται», νά εἶναι δηλαδή σταθεροί σ᾽ αὐτή: «Δι᾽ ὀλίγων ἔγραψα – λέγει – παρακαλῶν καί ἐπιμαρτυρῶν ταύτην εἶναι ἀληθῆ χάριν τοῦ Θεοῦ εἰς ἥν ἑστήκατε» (Α´ Πέτρ. 5,12).

Τό πόση σημασία ἔδιναν οἱ ᾽Απόστολοι στό νά κηρύττεται σωστά ἡ πίστη μας, φαίνεται καί ἀπό τό ἑξῆς: Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ μέγας αὐτός ἀπόστολος, λέει γιά τόν ἑαυτό του ὅτι, ἀφοῦ εἶχε κηρύξει δέκα τέσσερα χρόνια, πῆγε ἔπειτα μέ τόν Βαρνάβα καί τόν Τίτο στά Ἰεροσόλυμα, γιά νά ἐκθέσει στούς ἐκεῖ Ἀποστόλους, καί μάλιστα στούς ἐπίσημους καί ἐπιφανεῖς ἀπ᾽ αὐτούς, τό κήρυγμά του, «μήπως – ὅπως λέει – κουράζεται ἤ κουράστηκε μάταια» (βλ. Γαλ. 2,1-2). Καί στήν Ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ, πού εἶναι ἡ πρώτη Ἀκολουθία στήν λατρεία μας, στήν πρώτη κιόλας εὐχή προσευχόμαστε: «Ὁδήγησον ἡμᾶς ἐν τῇ ὁδῷ σου, τοῦ πορεύεσθαι ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου».2

2. Ἡ ἀλήθεια, ἡ ὀρθή πίστη, πού ἀποκαλύφθηκε στήν Ἐκκλησία καί διδάσκεται ἀπ᾽ αὐτήν στά παιδιά της, λέγεται ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ. «Ὀρθοδοξία» θά πεῖ «ὀρθή πίστη».3 Ἡ λέξη προέρχεται ἀπο τό «ὀρθός», δηλαδή «ἀληθινός», «σωστός». Στήν Παλαιά Διαθήκη οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ λέγονται «εὐθεῖς» (Ψαλμ. 32,1), ὅπως «εὐθύς» εἶναι ὁ Κύριος (Ψαλμ. 24,8) καί ὁ λόγος Του (Ψαλμ. 32,4). Εἶναι ὡραία ἡ προσευχή τοῦ ἱεροῦ Ψαλμωδοῦ νά τοῦ διδάξει ὁ Θεός τόν Νόμο Του καί νά τόν ὁδηγεῖ στήν «εὐθεῖα» ὁδό, δηλαδή νά τόν κρατεῖ στήν ἀληθινή πίστη, γιατί ὑπῆρχε ὁ κίνδυνος τῆς εἰδωλολατρίας: «Νομοθέτησόν με, Κύριε, ἐν τῇ ὁδῷ σου καί ὁδήγησόν με ἐν τρίβῳ εὐθείᾳ»  (Ψαλμ. 26,11). Αὐτή ἡ «εὐθεῖα ὁδός» τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι ἡ «Ὀρθοδοξία» γιά μᾶς καί ὁ «εὐθύς» εἶναι ὁ «ὀρθόδοξος». Ὁ ἀπόστολος Παῦλος συνι­στᾶ στόν μαθητή του Τιμόθεο, ἐπίσκοπο τῆς Ἐφέσου, νά «ὀρθοτομῇ τόν λόγον τῆς ἀληθείας» (Β´ Τιμ. 2,15), νά διδάσκει δηλαδή ὀρθά τήν πίστη. Ἄς παρατηρήσουμε τήν λέξη «ὀρθοτομοῦντα», πού χρησιμοποιεῖ ὁ Ἀπόστολος· ἀπ᾽ αὐτή τήν ἔκφραση εἶναι ἡ λέξη «ὀρθόδοξος».

Ὁ ὅρος «ὀρθοδοξία» χρησιμοποιεῖται ἀπό παλαιά πρίν ἀκόμα ἀπό τήν ἐποχή τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων (πρό τοῦ 325 μ.Χ.). Ἔπειτα χρησιμοποιήθηκε στήν ὁρολογία τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἀπό πατέρες καί τῆς Ἀνατολικῆς καί τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας καί καθιερώθηκε λοιπόν ἀπό τήν Παράδοση.

3. Πλάι μέ τήν ἀλήθεια, στήν ὀρθοδοξία δηλαδή, ἐμφανίζεται καί ἡ πλάνη. Ἡ πλάνη ὀνομάστηκε «αἵρεση». Εἶναι ἡ «ἑτεροδοξία», πού λέγει καί διαφορετικά ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος.4 Εἴπαμε ὅτι ἡ αἵρεση ἀναπτύχθηκε πλάι μέ τήν ἀλήθεια, γιατί, πραγματικά, ἡ αἵρεση εἶναι καί αὐτή ἀλήθεια, ἀλλά τραβηγμένη στά ἄκρα. Ἀπό ὅλη τήν ἀλήθεια οἱ αἱρετικοί ἐκλέγουν μιά ἤ μερικές μόνο πτυχές, τονίζουν μόνο αὐτές, τίς παρατονίζουν καί γίνεται αἵρεση ἡ διδασκαλία τους. Γι᾽ αὐτό καί λέγεται «αἵρεση» ἀπό τό ρῆμα «αἱροῦμαι», πού σημαίνει «ἐκλέγω», «προτιμῶ». Οἱ αἱρετικοί δέν δέχονται ὅλη τήν ἀληθεια, τό «πλήρωμα» τῆς ἀλήθειας, ἀλλά ἐκλέγουν, προτιμοῦν, «αἱροῦνται» μέρος μόνο ἀπ᾽ αὐτήν καί λέγονται λοιπόν «αἱρετικοί». Ἐπειδή δέ ἀναμιγνύουν καί ἀλήθεια στήν πλάνη τους, ἐπειδή τό πικρό δηλητήριό τους τό προσφέρουν μέ μέλι, γι᾽ αὐτό εἶναι καί πολύ ἐπικίνδυνοι· μέ αὐτόν τόν τρόπο εἶναι πολύ εὔκολο νά παραπλανήσουν τούς ἀστήρικτους χριστιανούς.5 Καί πραγματικά οἱ αἱρέσεις παρέσυραν στήν πλάνη πολλούς ἀδελφούς μας, ἀκατάρτιστους καί γι᾽ αὐτό ἀδύνατους στήν πίστη, καί τούς ἔβγαλαν ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἔξω ὅμως ἀπό τήν Ἐκκλησία εἶναι ὁ χαμός καί ἡ ἀπώλεια, γιατί «ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία οὐδεμία σωτηρία», λέγει ὁ ἅγιος Κυπριανός ὁ Καρχηδόνος.

Ἄν ἐξετάσουμε τήν ἱστορία τῶν αἱρέσεων θά δοῦμε ὅτι αὐτές δημιουργήθηκαν ἀπό τρεῖς ἐπιδράσεις: (α) Ἀπό τήν ἐπίδραση τῶν ἄλλων θρησκειῶν· (β) ἀπό τήν ἐπίδραση τῆς φιλοσοφίας καί (γ) ἀπό τήν ἐπίδραση τῶν ἀδυναμιῶν καί ἁμαρτωλῶν κλίσεων ἀνθρώπων πού ζητοῦσαν τήν δικαίωση τῶν ἀδυναμιῶν τους καί στήν Ἁγία Γραφή.6

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

29 Ἰουνίου 2014

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

*Περίληψη τοῦ παρόντος μαθήματος ἀναγνώστηκε ὡς κήρυγμα στούς Ἱ. Ναούς τῆς Μητροπόλεώς μας τήν 29η Ἰουνίου 2014.

1. Λέγεται «καθολική» ἐπιστολή, γιατί δέν ἀπευθύνεται σέ ἕνα ἄτομο (ὅπως ἡ πρός Φιλήμονα ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου), οὔτε σέ μία τοπική Ἐκκλησία (ὅπως οἱ ἄλλες ἐπιστολές τοῦ ἰδίου Ἀποστόλου), ἀλλά στήν ὅλη Ἐκκλησία γενικά, σ᾽ ὅλους τούς χριστιανούς. Στήν Καινή Διαθήκη ἔχουμε ἑπτά καθολικές ἐπιστολές: Τοῦ Ἰακώβου, Α´, Β´ τοῦ Πέτρου, Α´, Β´, Γ´ τοῦ Ἰωάννου καί τοῦ Ἰούδα.

2. Πραγματικά ὁ Ἑσπερινός εἶναι ἡ πρώτη λειτουργικά Ἀκολουθία, γιατί ἡ ἡμέρα κατά τήν Ἐκκλησία ἀρχίζει μέ τόν Ἑσπερινό, κατά τό Γραφικό «καί ἐγένετο ἑσπέρα καί ἐγένετο πρωΐ ἡμέρα μία» (Γεν. 1,5).

3. Ἄλλοι ἑρμηνεύουν τήν λέξη «Ὀρθοδοξία» ὡς «ὀρθή λατρεία» (ὀρθῶς-δοξάζω [= λατρεύω]). Καί πραγματικά, μόνον ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία λατρεύει σωστά τόν Θεό.

4. Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ἦταν ὁ δεύτερος ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας. Κατά τήν μαρτυρική του πορεία πρός τήν Ρώμη ἔγραψε ἑπτά ἐπιστολές στίς χριστιανικές κοινότητες καί στόν ἅγιο Πολύκαρπο, πού περιέχουν πλοῦτο πληροφοριῶν γιά τό δόγμα, τήν λατρεία καί τήν ὀργάνωση τῆς πρώτης Ἐκκλησίας· οἱ ἐπιστολές αὐτές ἐπίσης ἔχουν πόθο γιά τό μαρτύριο καί εἶναι ἀπολαυστικά πνευματικά κείμενα. Τήν ἔκφραση «ἑτεροδοξία» βλ. εἰς πρός Τραλλιανούς ἐπιστολή του 8,1.

5. Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος λέει σχετικά περί τῶν αἱρετικῶν: «...Οἵ ἑαυτοῖς παρεμπλέκουσιν Ἰησοῦν Χριστόν καταξιοπιστευόμενοι, ὥσπερ θανάσιμον φάρμακον διδόντες μετά οἰνομέλιτος, ὅπερ ὁ ἀγνοῶν ἡδέως λαμβάνει ἐν ἡδονῇ κακῇ τό ἀποθανεῖν» (Πρός Τραλλιανούς, 6).

6. Γιά παράδειγμα, ὁ Νέπως καί ὁ Κήρινθος ἦταν «πάνυ σαρκικοί» καί ἑρμήνευσαν γι᾽ αὐτό σαρκικά τό 20ό κεφάλ. τῆς Ἀποκάλυψης περί χιλιετοῦς βασιλείας τῶν ἐκλεκτῶν. Γιά τήν ἑρμηνεία τους αὐτή αὐτοί θεωροῦνται πρόδρομοι τῶν Χιλιαστῶν (βλ. Μητροπολίτου Φλωρίνης πατρός Αὐγουστίνου, Τά τέσσερα χρώματα, σελ. 15).