Ηρακλής Ρεράκης, «Κατήχηση εἰδώλων στὸ Δημοτικὸ καὶ στὸ Γυμνάσιο: Ἡ ἀπόσχιση τῶν μαθητῶν ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη, ἡ ἔνταξή τους σὲ μία πολυ-θρησκευτικὴ θρησκευτικότητα,ὡς στόχος τοῦ νέου Πιλοτικοῦ Προγράμματος Σπουδῶν»

«Κατήχηση εἰδώλων στὸ Δημοτικὸ καὶ στὸ Γυμνάσιο: Ἡ ἀπόσχιση τῶν μαθητῶν ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη, ἡ ἔνταξή τους σὲ μία πολυ-θρησκευτικὴ θρησκευτικότητα,ὡς στόχος τοῦ νέου Πιλοτικοῦ Προγράμματος Σπουδῶν»

Τοῦ κ. Ἡρακλῆ Ρεράκη, Καθηγητοῦ Παιδαγωγικῆς –Χριστιανικῆς Παιδαγωγικῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ

(3ον)

Ἐπίσης, σύμφωνα μὲ τὰ Πορίσματα τῆς ΚΔ´ πανορθόδοξης συνδιάσκεψης γιὰ θέματα αἱρέσεων (Νοέμβριος 2012) —γιὰ πρώτη φορὰ σὲ ἐπίσημο κείμενο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος– γίνεται ρητὴ καὶ καταδικαστικὴ ἀναφορὰ στὴ «ριζικὴ ἀλλαγὴ τοῦ προσανατολισμοῦ τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν, ἀπὸ τὸν Συνταγματικὰ κατοχυρωμένο στὴν Ἑλλάδα ὁμολογιακό του χαρακτήρα σὲ μία προοπτικὴ ἀποδόμησης, ποὺ καταλήγει στὸν θρησκευτικὸ συγκρητισμό».

Ἐξάλλου, οἱ Ἁγιορεῖτες Πατέρες μὲ ἐπιστολές τους πρὸς τὴ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος πῆραν σαφέστατη θέση γιὰ τὴν ἐπιχειρούμενη μετατροπὴ τοῦ μαθήματος σὲ διδασκαλία τῶν θρησκειῶν.

3. Ἡ δημιουργία μίας νέας θρησκευτικότητας

Ἐκτιμώντας τὰ μέχρι τώρα ἀναφερθέντα στοιχεῖα, διαπιστώνουμε ὅτι μὲ τὸ νέο Πρόγραμμα καὶ τὴν ἐπιχειρηματολογία ποὺ χρησιμοποιεῖται, συντελεῖται μία προσ πάθεια νὰ καλλιεργηθεῖ ἡ πεποίθηση στὰ μικρὰ παιδιὰ ὅτι ἡ πίστη τους σὲ μία μόνο θρησκευτικὴ ἀλήθεια, ὅπως εἶναι ἡ πίστη στὸ Χριστό, δὲν εἶναι συμβατὴ μὲ τὴ σύγχρονη πολυπολιτισμικὴ πραγματικότητα καὶ ἰσοδυναμεῖ μὲ μία πεισματικὴ ἐμμονὴ σὲ κάτι τὸ μονολιθικὸ καὶ ἀναχρονιστικό. Τὸ νέο ΠΣ εἰσάγει τοὺς μαθητὲς στὴ νοοτροπία μίας συναφειακῆς θρησκευτικότητας μὲ στοιχεῖα ἀπὸ ὅλες τὶς θρησκεῖες, σὲ συνδυασμὸ μάλιστα καὶ μὲ φιλοσοφικὲς κοσμοθεωρίες. Αὐτὴ ἡ ἐπιλογὴ θεωρεῖται, σύμφωνα μὲ τὸ Πρόγραμμα, τὸ σύγχρονο καὶ ὀρθὸ σχῆμα θρησκευτικότητας, ποὺ λόγῳ καὶ τῆς πολλαπλότητας καὶ τῆς ποικιλίας τοῦ πολυθρησκευτικοῦ περιεχομένου του, μπορεῖ νὰ προσδώσει νόημα στὴ ζωή τους καὶ νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ ἐντα χθοῦν γόνιμα στὸ νέο πολυπολιτισμικὸ περιβάλλον. Ἔτσι, ὁ ὀρθόδοξος, ἑτερόδοξος ἢ ἀλλόδοξος μαθητὴς καθοδηγεῖται πλέον νὰ βρεῖ τὸ ὑπαρξιακό του νόημα, ὄχι στὸ Θεὸ τῆς πίστεώς του, ἀλλὰ σὲ ἕνα νέο Θεό, ποὺ θὰ κατασκευάσει ὁ ἴδιος μὲ τὴ βοήθεια τῶν δασκάλων του καὶ τῶν κατευθύνσεων τοῦ νέου ΠΣ, μὲ κοσμικὰ κριτήρια καὶ μὲ βάση μία νέα κοσμοπολίτικη θεολογία, τὴ θεολογία τῆς πολυπολιτισμικότητας, ποὺ ἀναφέρθηκε παραπάνω:

«Ἐντὸς ἑνὸς τέτοιου πλαισίου πλουραλιστικῶν ἐξελίξεων στὴν Εὐρώπη γινόταν πλέον ἀποδεκτὸ πὼς τὸ ΜτΘ δὲν μποροῦσε νὰ ἀνταποκριθεῖ στὶς ἐκπαιδευτικὲς ἀπαιτήσεις τῆς ἐποχῆς, διατηρώντας τὸν «εἰδικὸ» (=χριστιανικὸ) χαρακτήρα του καὶ ἀγνοώντας ἢ θεωρώντας ἐκ προοιμίου λανθασμένα τὰ ἄλλα τμήματα τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ βέβαια τὶς ὑπόλοιπες θρησκεῖες».

«Ἡ θρησκευτικὴ ἀγωγὴ χρειάζεται νὰ ὑπερβεῖ πρακτικὲς μονοφωνίας καὶ ἀντιλήψεις ἀποκλειστικότητας. Βασικὴ προϋπόθεση αὐτῆς τῆς ὑπέρβασης εἶναι ἡ διευρυμένη γνώση “γύρω ἀπὸ τὶς Θρησκεῖες” καὶ τὶς ὅποιες κοσμοθεωρήσεις, ποὺ νοηματοδοτοῦν τὸν ἀνθρώπινο βίο».

«Μία μὴ ὁμολογιακή, ἐμπειρικὴ προσέγγιση τῆς θρησκευτικῆς γνώσης εἶναι αὐτή, ποὺ μπορεῖ πράγματι νὰ βοηθήσει τοὺς μαθητὲς ὄχι μόνο νὰ κατανοοῦν τὶς θρησκευτικὲς ἰδέες καὶ πεποιθήσεις —δικές τους καὶ τῶν ἄλλων—ἀλλὰ καὶ νὰ συνεισφέρει στὴν προσωπική τους ἀνάπτυξη».

Ἡ ὑπέρβαση τῆς πίστεως τῶν μαθητῶν σημαίνει ταυτόχρονα καὶ τὴν ὑπέρβαση τῆς συμμόρφωσης τῶν μαθητῶν σὲ χριστιανικὲς ἀξίες καὶ ἐντολές:

«Ἡ θρησκευτικὴ μάθηση ἐπιχειρεῖ τὴν ὑπέρβαση τῆς θρησκευτικῆς ἀπολυτότητας (δηλαδὴ τὴ συμμόρφωση σὲ χριστιανικὲς ἀξίες). Ὁ ὁδηγὸς Ἐκπαιδευτικοῦ (ΟΕ), ἐπίσης, ἀναφέρει ὅτι οἱ μαθητὲς εἶναι ἀνάγκη νὰ διεκδικοῦν τὴν ἀλήθεια χωρὶς «νὰ διαποτίζονται σὲ μία θρησκευτικὴ ἄποψη» καὶ ὅτι ὁ θρησκευτικὸς ἐγγραμματισμός, ποὺ ἐπι- διώκεται μὲ τὸ νέο ΠΣ, τοὺς βοηθᾶ νὰ διαχειριστοῦν τὸν πλουραλισμό, ὁ ὁποῖος «τοὺς προσφέρει εὐκαιρίες νὰ μελετήσουν καὶ νὰ στοχαστοῦν διαφορετικὲς θρησκευτικὲς καὶ φιλοσοφικὲς θεωρήσεις».

Ταυτόχρονα ὅμως μὲ βάση τὴν πολυθρησκευτικὴ ἀγωγή, ποὺ καθιερώνεται μὲ τὸ παρὸν ΠΣ, σχεδιάζεται ὄχι ἁπλῶς μία πληροφοριακὴ διδασκαλία γιὰ τὶς θρησκεῖες, ἀλλὰ ὁ ἐπηρεασμὸς τῶν πνευματικῶν καὶ συνειδησιακῶν ἑστιῶν τῶν μαθητῶν μὲ τὶς ἀρχές, τὸ πνεῦμα καὶ τὶς ἀξίες τῶν θρησκειῶν, ἀφοῦ, ὅπως ἀναφέρεται ρητά, ἀπαιτεῖται ἡ ὁλιστικὴ ἐσωτερικὴ ἐμπλοκὴ τοῦ μαθητῆ στὴ μαθησιακὴ διεργασία:

«Τὰ περιεχόμενα ὀργανώνονται γύρω ἀπὸ θέματα καὶ ζητήματα τὰ ὁποῖα σχετίζονται μὲ τὰ ἐνδιαφέροντα καὶ τὶς ἀνάγκες τῶν μαθητῶν. Μιλώντας γιὰ ἐνδιαφέροντα καὶ ἀνάγκες, δὲν ἐννοοῦμε μόνον τὶς ἰδέες τῶν μαθητῶν ἀλλὰ καὶ τὸν ἐσώτερο ἑαυτό τους: τὶς ἀντιλήψεις τους γιὰ τὴ ζωή, τὴ σχέση τους μὲ τοὺς ἄλλους, τὴν εἰκόνα ποὺ ἔχουν γιὰ τὸν ἑαυτό τους, τοὺς φόβους, τὶς ἐπιφυλάξεις, τὶς ἀνασφάλειες καὶ τὶς προσδοκίες. Τὰ περιεχόμενα, δηλαδή, τίθενται μὲ τρόπο ποὺ ἀπαιτεῖ τὴν ὁλιστικὴ ἐμπλοκὴ τοῦ ἑαυτοῦ τοῦ μαθητῆ στὴ μαθησιακὴ διεργασία».

Εἶναι σαφέστατο ὅτι ἡ πολυθρησκειακὴ διδασκαλία, ποὺ μεθοδεύεται μὲ τὸ νέο ΠΣ, στοχεύει νὰ ἐπηρεάσει συνειδησιακὰ τὰ ἐσωτερικὰ κέντρα τῶν μαθητῶν, ἔτσι ὥστε νὰ παραχθεῖ ἀπ’ αὐτοὺς προσωπικὴ νοηματοδότηση, νὰ συνδεθοῦν βαθύτατα μὲ τὰ πολυθρησκειακὰ γνωστικὰ ἀντικείμενα, ποὺ διδάσκονται, μὲ σκοπό, μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν θρησκευτικὴ ποικιλία, νὰ καταστοῦν ἄτομα ἱκανὰ νὰ ἀμφισβητοῦν καὶ νὰ μετασχηματίζουν τὸ θρησκευτικό τους πιστεύω, δημιουργώντας ἔτσι τὴ δική τους ἀτομικὴ θρησκευτικότητα: «Δημιουργοῦνται ὅροι γιὰ ἐμπειρίες μάθησης, ποὺ ἔχουν προσωπικὸ νόημα. Ἐμπειρίες ποὺ ὁδηγοῦν τοὺς μαθητὲς νὰ συνδέουν συνειδητὰ τὶς ἐνέργειές τους μὲ τὶς ὅποιες συνέπειες καὶ νὰ ἐνισχύουν τὴ βαθύτερη σύνδεση τοῦ ἑαυτοῦ μὲ τὸ θρησκευτικὸ γνωστικὸ ἀντικείμενο. Μ᾽ αὐτὸν τὸν τρόπο, οἱ μαθητὲς δὲν μαθαίνουν ἐπιφανειακά, ρηχὰ καὶ «ἀνα- παραγωγικά», ἀλλὰ ἔχουν εὐκαιρίες γιὰ προσωπικὴ νοηματοδότηση τῶν ὅσων μαθαίνουν. Μὲ τὶς συνεργατικὲς δράσεις ἡ μάθηση γίνεται ἀντιληπτὴ ὡς μία διαδικασία κοινῆς ἀναζήτησης, κοινοῦ πειραματισμοῦ καὶ κοινῆς οἰκοδόμησης τῆς πραγματικότητας. Ἡ κριτικὴ σκέψη ἑνοποιεῖται μὲ τὴν πράξη (κριτικὴ πράξη) καὶ οἱ μαθητὲς γίνονται «κριτικὰ σκεπτόμενα ἄτομα καὶ φορεῖς μετασχηματισμοῦ».

Ἔτσι, γιὰ παράδειγμα, μὲ τὸ νέο ΠΣ στὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο, προβάλλεται ἡ μαθησιακὴ διαδικασία, κατὰ τὴν ὁποία οἱ μαθητές, μετὰ ἀπὸ τὴ ἐσωτερικὴ σύνδεσή τους μὲ τὰ πολυθρησκειακὰ μαθησιακὰ ἀγαθὰ (ἀνακάλυψη, διαπίστωση καὶ ἑρμηνεία τῆς ἱστορικῆς διαδρομῆς ἀπὸ τὴ θρησκεία στὸν πολιτισμὸ) γίνεται προσπάθεια νὰ οἰκοδομήσουν τὸ δικό τους προσωπικὸ - νοηματικὸ καὶ ἀξιακὸ - κόσμο:

«Αὐτὸ ποὺ ἐπιχειροῦμε, εἶναι νὰ διευρύνουμε καὶ νὰ ἐμβαθύνουμε τὴν κατανόηση τοῦ κόσμου τῆς θρησκείας καὶ νὰ ἀναδείξουμε τὶς συνδέσεις του μὲ τὸν προκείμενο καὶ τὸν ἐπικείμενο, τὸν ἐσωτερικὸ καὶ τὸν ἐξωτερικὸ κόσμο τοῦ μαθητῆ. Οἱ μαθητὲς ἔχουν τὴν εὐκαιρία νὰ ἀνακαλύψουν, νὰ διαπιστώσουν καὶ νὰ ἑρμηνεύσουν τὴν ἱστορικὴ διαδρομὴ ἀπὸ τὴ θρησκεία στὸν πολιτισμὸ καὶ τὸ ἀντίστροφο, οἰκοδομώντας παράλληλα τὸν δικό τους προσωπικὸ - νοηματικὸ καὶ ἀξιακὸ - κόσμο μέσα ἀπὸ τὴν ἀναμέτρηση καὶ τὴ σύνθεση τῶν ἐρωτημάτων ποὺ τοὺς ἀπασχολοῦν μὲ τὶς προτάσεις καὶ τὶς ἀπαντήσεις τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ τῶν ἄλλων θρησκειῶν».

Ορθόδοξος Τύπος,21/03/2014

Δείτε και:

-Ηρακλής Ρεράκης, «Κατήχηση εἰδώλων στὸ Δημοτικὸ καὶ στὸ Γυμνάσιο: Ἡ ἀπόσχιση τῶν μαθητῶν ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη, ἡ ἔνταξή τους σὲ μία πολυ-θρησκευτικὴ θρησκευτικότητα,ὡς στόχος τοῦ νέου Πιλοτικοῦ Προγράμματος Σπουδῶν»

-Ηρακλής Ρεράκης, «Κατήχηση εἰδώλων στὸ Δημοτικὸ καὶ στὸ Γυμνάσιο: Ἡ ἀπόσχιση τῶν μαθητῶν ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη, ἡ ἔνταξή τους σὲ μία πολυ-θρησκευτικὴ θρησκευτικότητα,ὡς στόχος τοῦ νέου Πιλοτικοῦ Προγράμματος Σπουδῶν»