Μητροπολίτης Γόρτυνος Ιερεμίας, Ο άγιος Κυπριανός (α)

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου 2013

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

Ο ΑΓΙΟΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ (α)

1. Συνεχίζουμε, ἀδελφοί μου χριστιανοί, τά κηρύγματά μας στήν μελέτη τῶν ἁγίων Πατέρων. Βρισκόμαστε στά τέλη τοῦ 2ου αἰ. μ.Χ. Μελετᾶμε μόνο τούς ἁγίους Πατέρες καί ὄχι γενικά ὅλους τούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς. Ἔτσι ἀφήνουμε τόν Ὠριγένη, ἕνα μεγάλο ἑρμηνευτή τῶν Ἁγίων Γραφῶν, ἀλλά πού, λόγω μερικῶν ἐσφαλμένων του θέσεων, δέν ἀνήκει στούς ἁγίους Πατέρες. Πηγαίνουμε στόν ἅγιο Κυπριανό, τόν Ἐπίσκοπο Καρχηδόνος τῆς Ἀφρικῆς, πού ἡ ᾽Εκκλησία μας τόν ἑορτάζει στίς 2 Ὀκτωβρίου. Θά χρειαζόταν ὥρα πολλή, ἀδελφοί μου χριστιανοί, νά μιλήσουμε γι᾽ αὐτόν τόν ἅγιο Πατέρα, ἀλλά θά σᾶς πῶ λίγα μόνο ἀπό τόν βίο του καί τήν σοφή του διδασκαλία. Ὁ ἅγιος αὐτός γεννήθηκε καί ἀνατράφηκε στήν Καρχηδόνα. Καταγόταν ἀπό ἐπιφανῆ οἰκογένεια, γι᾽ αὐτό καί ἔλαβε μεγάλη μόρφωση. Στήν νεανική του ἡλικία, προτοῦ ἀκόμη γνωρίσει τόν Χριστό, ἔζησε ὄχι καλό βίο. 

Ἀλλά σέ νεαρά ἡλικία γνώρισε μία ὡραιοτάτη χριστιανή νεάνιδα, Ἰουστίνα τό ὄνομα. Τοῦ ἔκανε ἐντύπωση ἡ ἐμφάνιση καί ὅλα τά πνευματικά χαρίσματα τῆς νέας αὐτῆς. Ἡ σεμνότητά της καί ἡ ἁπλότητά της τοῦ προκάλεσαν ἕνα δέος. Ἐπειδή ἡ νεάνιδα ἦταν χριστιανή, ἡ ἐντύπωση τοῦ Κυπριανοῦ γι᾽ αὐτήν τοῦ ἔγινε ἀφορμή νά σπουδάσει τόν χριστιανισμό καί τελικά νά γίνει καί ὁ ἴδιος χριστιανός. Ὅταν ἔγινε χριστιανός, μοίρασε ὅλη τήν μεγάλη του περιουσία στούς φτωχούς καί αὐτός ἀποσύρθηκε σέ μοναξιά, γιά νά μελετήσει τήν Ἁγία Γραφή καί τά συγγράμματα τῶν ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων. Λίγο μετά τό βάπτισμά του, τό 246 μ.Χ., ἔγινε Διάκονος καί ἔπειτα Πρεσβύτερος. Λίγο ἀργότερα, μέ τήν γενική ἀπαίτηση τῆς Ἐκκλησίας, καί τοῦ κλήρου καί τοῦ λαοῦ, ἔγινε Ἐπίσκοπος τῆς Καρχηδόνος.

2. Σάν Ἐπίσκοπος ὁ ἅγιος Κυπριανός ἀντιμετώπισε πολλά ἐκκλησιαστικά καί θεολογικά προβλήματα, πού τόν καλοῦσαν νά πάρει θέση καί νά δώσει λύση σ᾽ αὐτά. (α) Πρῶτα-πρῶτα ἦταν τό πρόβλημα τῶν «λάπσι». Μέ τήν ἔκφραση αὐτή, πού σημαίνει οἱ «πεπτωκότες», νοοῦμε τούς χριστιανούς ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι στήν περίοδο τῶν διωγμῶν ἀρνήθηκαν τό μαρτύριο καί πρόδωσαν τήν πίστη. Ἀργότερα ὅμως μετενόησαν γιά τήν προδοσία τους αὐτή καί ἤθελαν νά ἐπανέλθουν στήν Ἐκκλησία. Τί θά γινόταν μέ αὐτούς; Ἄλλοι ἔπαιρναν μία ὑπερ-αὐστηρή καί ἄλλοι μία ὑπερ-ἐπιεικῆ θέση. Ἄλλοι δηλαδή ἔλεγαν νά μήν γίνουν ποτέ δεκτοί στήν Ἐκκλησία αὐτοί οἱ ἀρνητές καί ἄλλοι ἔλεγαν ὅτι δέν εἶναι τίποτε τό ἁμάρτημά τους αὐτό, γιατί τό ἔκαναν ἀπό φοβία στά βασανιστήρια καί ὄχι γιατί δέν πίστευαν στόν Χριστό. Ὁ ἅγιος Κυπριανός πῆρε μία μεσαία θέση στό θέμα. Εἶπε καί ἀπεφάσισε μέ Σύνοδο οἱ «λάπσι» νά γίνονται δεκτοί στήν Ἐκκλησία, ἀφοῦ ὅμως πρῶτα δείξουν μεγάλη μετάνοια γιά τήν ἄρνησή τους στό μαρτύριο καί ἡ μετάνοια αὐτή νά τούς συνοδεύει σέ ὅλη τους τήν ζωή.1

(β) Ἄλλο θέμα στό ὁποῖο ὑπῆρχε διαφωνία στήν ἐποχή ἐκείνη ἦταν τό θέμα τῆς βαπτίσεως τῶν αἱρετικῶν. Ὁ ἅγιος Κυπριανός, ὁ ὁποῖος πίστευε ὅτι μόνο στήν Ἐκκλησία ὑπάρχει σωτηρία, δέν ἀνεγνώριζε κανένα βάπτισμα ἔξω ἀπό αὐτήν. Γι᾽ αὐτό καί ἔλεγε νά ἀναβαπτίζονται οἱ αἱρετικοί, πού ζητοῦν νά ἐνταχθοῦν στήν Ἐκκλησία. Ὁ ἀθεολόγητος ὅμως καί ἰσχυρογνώμονας Πάπας τῆς Ρώμης Στέφανος ἔλεγε τό ἀντίθετο. Ἔλεγε νά ἀναγνωρίζεται τό βάπτισμα τῶν αἱρετικῶν καί αὐτοί νά γίνονται δεκτοί στήν Ἐκκλησία ὄχι μέ βάπτισμα, ἀλλά μέ μία ἁπλῆ ἐπίθεση τῆς χειρός τοῦ Ἐπισκόπου στήν κεφαλή τους. Ἐπεκράτησε ἡ σωστή θέση τοῦ ἁγίου Κυπριανοῦ. Πραγματικά, οἱ αἱρετικοί, ἀφοῦ εἶναι ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, δέν ἔλαβαν τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, δέν ἦταν βάπτισμα αὐτό πού δέχτηκαν στήν αἵρεση, καί πρέπει λοιπόν νά βαπτίζονται κανονικά γιά νά γίνουν μέλη τῆς Ἐκκλησίας.

(γ) Ἀλλά τό μεγαλύτερο πρόβλημα στήν ἐποχή τοῦ Κυπριανοῦ ἦταν τό ἐκκλησιολογικό. Ὑπῆρχαν πολλές κατά τόπους Ἐκκλησίες καί αὐτές ἔδιναν τήν ἐντύπωση σέ πολλούς ὅτι εἶναι ἀποκεκομμένες μερίδες, ἀνεξάρτητες ἡ μία ἀπό τήν ἄλλη. Ὁ Κυπριανός ἔγραψε καί κήρυξε ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ΜΙΑ καί δέν εἶναι κομματιασμένη σέ διάφορα τμήματα, ἀλλά εἶναι ἑνωμένη. Κήρυξε τήν ΕΝΟΤΗΤΑ καί τήν ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑ τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ κάθε τοπική Ἐκκλησία, στόν χῶρο ὅπου εὑρίσκεται, ἐκφράζει ὅλη τήν Μία καί Καθολική Ἐκκλησία.2 Καί ἀφοῦ, χριστιανοί μου, κατά τόν ἅγιο Κυπριανό καί ὅλους τούς ἁγίους Πατέρες καί θεολόγους τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ Ἐκκλησία εἶναι ΜΙΑ καί αὐτή ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη, πῶς στέκουν ἐκεῖνες οἱ ἐκφράσεις, πού λέγονται καί πολυλέγονται καί γράφονται καί ἀπό ἐπίσημα ἐκκλησιαστικά χείλη, κάνοντας λόγο γιά Ρωμαϊκή, γιά Παπική δηλαδή Ἐκκλησία; Ὁ ὅρος τους «Καθολική Ἐκκλησία» (ἐννοοῦντες τόν αἱρετικό Πάπα καί τούς ὀπαδούς του) εἶναι πέρα γιά πέρα ἐσφαλμένος θεολογικά καί δέν πρέπει νά λέγεται. Ἡ ΜΙΑ Ἐκκλησία, γιά τήν ὁποία μιλάει ὁ Κυπριανός, εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Γι᾽ αὐτήν λέμε στό «Πιστεύω» μας: «Εἰς Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν». Σ᾽ αὐτήν τήν Ἐκκλησία πρέπει νά ἀνήκουμε γιά νά σωθοῦμε. Ὁ ἅγιος Κυπριανός λέγει πολύ ὡραῖα πράγματα γιά τήν Ἐκκλησία. Λέγει ὅτι ὅπως ἔχουμε τόν Θεό Πατέρα, ἔτσι πρέπει νά ἔχουμε καί τήν Ἐκκλησία Μητέρα. Ἀκόμη λέγει ὅτι, ὅπως μόνον ὅσοι ἦταν στήν Κιβωτό τοῦ Νῶε σώθηκαν ἀπό τόν κατακλυσμό, ἐνῶ οἱ ἔξω ἀπό αὐτήν καταστράφηκαν, ἔτσι μόνον ὅσοι βρίσκονται στήν Ἐκκλησία θά σωθοῦν. «Ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία δέν ὑπάρχει σωτηρία»! 

3. Κατά τόν ἅγιο Κυπριανό ἡ ἑνότητα καί καθολικότητα τῆς Ἐκκλησίας, γιά τήν ὁποία μιλήσαμε παραπάνω, ἐκφράζεται σέ κάθε τοπική Ἐκκλησία μέ τήν ἑνότητα τῶν χριστιανῶν πρός τόν Ἐπίσκοπό της. Καί ὅταν λέμε ἑνότητα μέ τόν Ἐπίσκοπο, δέν ἐννοοῦμε βέβαια μία φιλική συναναστροφή καί ἐπικοινωνία μέ αὐτόν, ἀλλά ἑνότητα μαζί του στήν πίστη καί στήν λατρεία. Ἑνότητα μέ αὐτόν στήν ἀγωνία καί τόν ἀγώνα γιά τήν σωτηρία τῶν ψυχῶν μας καί τήν σωτηρία τῶν ἄλλων χριστιανῶν. Στό θέμα αὐτό τῆς ἑνότητας τῶν χριστιανῶν μέ τόν Ἐπίσκοπο, ὁ ἅγιος Κυπριανός ἔγραψε αὐτόν τόν βαθύ καί σπουδαῖο καί αὐστηρό λόγο: «Ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι στήν Ἐκκλησία καί ἡ Ἐκκλησία στόν Ἐπίσκοπο· καί ἄν κανείς δέν εἶναι μέ τόν Ἐπίσκοπο, δέν εἶναι μέ τήν Ἐκκλησία».3 Πραγματικά, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ὁ λόγος αὐτός τοῦ ἁγίου Κυπριανοῦ ἔχει πολύ θεολογικό βάθος. Ἐπειδή δέν ἐπαρκεῖ ὁ χρόνος νά σᾶς τόν ἑρμηνεύσω τώρα, θά τόν ἑρμηνεύσω, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, στό ἑπόμενο κήρυγμά μας. Ἡ Παναγία Δέσποινά μας νά εὐλογεῖ Σᾶς καί τίς οἰκογένειές σας.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

………………………………..

1. Ὁ ἅγιος Κυπριανός λέγει αὐτόν τόν ὡραῖο λόγο, πού ἁρμόζει γενικά γιά ὅλους μας καί ὄχι μόνο γιά τούς «λάπσι»: «Ἐξισούσθω, λέγει, ἡ μετάνοια τῷ μεγέθει τῆς ἁμαρτίας» (Στό ἔργο του Περί τῶν πεπτωκότων [De lapsis]).

2. Ὁ ἅγιος ἔγραψε καί πραγματεία ὁλόκληρη περί τοῦ θέματος αὐτοῦ, ἐπιγραφομένη «Περί τῆς ἑνότητος τῆς Καθολικῆς ᾽Εκκκλησίας». Ἡ πραγματεία του αὐτή θεωρεῖται ὡς ἡ ἀρίστη ἀπό ὅλες τίς ἄλλες. Σ᾽ αὐτήν τονίζει ὅτι ἀντίθετα πρός τίς αἱρέσεις καί τά σχίσματα, πού ἔχουν διαβολική καταγωγή, ἡ σωτηρία εἶναι δυνατή μόνο στήν ἐκκλησιαστική ἑνότητα.

3. Ἐπιστολή 66,8. Ἑλληνική μετάφραση ἀπό τόν Κ. Δρατσέλλα, Κυπριανός, Ἐπίσκοπος Καρχηδόνος, Ἀθῆναι 1968 σ. 90.