Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος, Από την Αθήνα ανταλλαγή «μηνυμάτων» Φαναρίου - Μόσχας

Από την Αθήνα ανταλλαγή «μηνυμάτων» Φαναρίου - Μόσχας

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Παιχνίδι για γερό σκακιστή στην εκκλησιαστική διπλωματία εξελίχθηκε η επίσκεψη του Πατριάρχου Μόσχας κ. Κυρίλλου στην Αθήνα και συνεχίζεται στο Άγιον Όρος. Πίσω από τις διπλωματικές ευγένειες, την επίδοση των παρασήμων και τους τυπικούς λόγους αβροφροσύνης Φανάρι και Μόσχα αντάλλαξαν «μηνύματα». Το Φανάρι, σε συνεργασία με την Κυβέρνηση της Ελλάδος και σε συνεννόηση με την Ελλαδική Εκκλησία, υποβάθμισε την επίσκεψη στα όρια της διπλωματικής ευγένειας. Περιορισμένη χρονικά η επίσκεψη, μόνο τρεις περίπου ημέρες και μόνο στην Αθήνα. Επίσης υποτονικές έως ανύπαρκτες οι υποδοχές στα μέρη που πήγε και στα όρια της τυπικής «θερμότητας» οι συναντήσεις του. Ακόμη δεν οργανώθηκαν παρουσίες του Πατριάρχη της Μόσχας,  σε κάποιο Ίδρυμα, πλην της ΜΚΟ «Αποστολή», σε κάποιο Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα, ή σε κάποια εκδήλωση προς τιμήν του. Έγιναν μόνο οι απαραίτητες εθιμοτυπικές επισκέψεις, και κατ’ αυτές δεν υπήρξε χρόνος να μεταβεί ούτε στη Ρωσική Εκκλησία της οδού Φιλελλήνων...

Είναι χαρακτηριστικό ότι εκ μέρους της Κυβέρνησης τηρήθηκε  αυστηρά  η εθιμοτυπία και προβλέφθηκε γεύμα, με εκπροσώπηση της από τον Υφυπουργό των Εξωτερικών. Στο γεύμα της Κυριακής, 2ας Ιουνίου, στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» ο πρέσβυς της Ρωσίας, πάλι κατά την εθιμοτυπία, δεν θα είχε τιμητική θέση στο πλάϊ του Πατριάρχη της Μόσχας, αλλά θα καθόταν μαζί με τους άλλους πρέσβεις που είχαν κληθεί και ήσαν από κράτη που οι λαοί τους είναι, στην πλειοψηφία τους, Ορθόδοξοι Χριστιανοί.

Από πλευράς Εκκλησίας της Ελλάδος δεν έγινε δεκτό το αίτημα της Ρωσικής να συζητηθούν διμερώς και μεταξύ των δύο αντιπροσωπειών θέματα, που πανορθοδόξως συζητούνται από Επιτροπές, των οποίων επικεφαλής είναι εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι εκπρόσωποι της Ρωσικής Εκκλησίας ήθελαν να συζητηθούν θέματα όπως τα πρεσβεία των Ορθοδόξων Εκκλησιών, η εξέλιξη του Διαλόγου με τους Ρωμαιοκαθολικούς και τους άλλους ετεροδόξους Χριστιανούς και η τύχη των προκαταρκτικών της Πανορθοδόξου Συνόδου Συνδιασκέψεων. Ακόμη μετά την άφιξή του κ. Κυρίλλου και τη Δοξολογία στον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου από τη Σύνοδο ήταν προγραμματισμένο άτυπο - «φιλικό» γεύμα στο εστιατόριο «Διόνυσος», απέναντι από την Ακρόπολη... Γενικά το μήνυμα που εστάλη από το Φανάρι στον Πατριάρχη της Μόσχας είναι πως δεν τίθενται σε συζήτηση τα πρεσβεία τιμής του στην Ορθοδοξία και πως η Εκκλησία της Ελλάδος είναι υπό την επιρροή του και αυτό ουδείς μπορεί να το αμφισβητήσει.

            Μηνύματα από το Φανάρι εστάλησαν και κατά την επίσκεψη του Πατριάρχου Μόσχας στο Άγιον Όρος. Στην υποδοχή του ήταν παρών ο Μητροπολίτης Μιλήτου κ. Απόστολος, ως εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, για να υπογραμμίσει την εκκλησιαστική του δικαιοδοσία στο Άγιον Όρος, κάτι που φάνηκε και από την προσφώνησή του. Επίσης ο Πρωτεπιστάτης της Ιεράς Κοινότητας, στη δική του προςφώνηση, σημείωσε με νόημα: « Ηγείσθε μιας Εκκλησίας, Μακαριώτατε, η οποία προήλθε από το Βυζάντιον και το ωμόφορον της Μητρός ημών Εκκλησίας, του Σεπτού Οικουμενικού Πατριαρχείου, εις την οποίαν έχει την πνευματικήν αναφοράν του ο Ιερός Άθως και υπό την σκέπην του οποίου, ως νέα κιβωτός των ιστορικών και πνευματικών παραδόσεων, πορεύεται μέχρι σήμερον». Ακόμη και στην προσφώνηση το «Μακαριώτατε», έχει το νόημα του. Πλην του Οικουμενικού Πατριάρχου, που προσφωνείται «Παναγιώτατος», όλοι οι υπόλοιποι Πατριάρχες και Πρόεδροι των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών προσφωνούνται «Μακαριώτατοι». Ο Πατριάρχης Μόσχας θέλει να αποκαλείται «Αγιώτατος», όπως ο Πάπας.

Από την πλευρά του ο κ. Κύριλλος έστειλε το δικό του μήνυμα στην Εκκλησία της Ελλάδος και, κατ’ επέκταση, στο Φανάρι. Πρώτον θέλησε να δείξει την ισχύν του. Με ιδιωτικά αεροπλάνα ήρθαν από τη Μόσχα ο ίδιος και η πολυπληθής συνοδεία του, μεταξύ των οποίων ικανός αριθμός ήταν οι άνδρες της προσωπικής του ασφαλείας, που περνούσαν και ήλεγχαν με ενοχλητική σχολαστικότητα τα μέρη στα οποία θα είχε παρουσία. Δεύτερον το βράδυ της άφιξής του  επικαλέστηκε κόπωση και αρνήθηκε να παραβρεθεί στο άτυπο – «φιλικό» γεύμα στον Διόνυσο, υποδηλώνοντας τη δυσαρέσκειά του για το, κατά την άποψη του, κοσμικής αντίληψης γεύμα. Τρίτον δεν δέχθηκε να παραστεί στο γεύμα της Κυβέρνησης, με παρακαθήμενό του τον Υφυπουργό των Εξωτερικών, αντί του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως προβλέπει το πρωτόκολλο του Πατριαρχείου της Μόσχας. Σημειώνεται ότι για τον Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως η εθιμοτυπία του Υπουργείου των Εξωτερικών τηρεί αυτά που προβλέπονται σε αρχηγό κράτους, ενώ για τον Πατριάρχη Μόσχας ό, τι προβλέπεται για τους άλλους  Πατριάρχες και  Αρχιεπισκόπους. Τέταρτον ο πρέσβυς της Ρωσίας αρνήθηκε να παραστεί στο γεύμα της Κυριακής, 2 Ιουνίου, στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», γιατί δεν κάθησε τιμητικά δίπλα στον Πατριάρχη της Μόσχας. Πέμπτον ο κ. Κύριλλος δεν δέχθηκε να καταλύσει στο ξενοδοχείο «Ηλέκτρα Παλάς» της Θεσσαλονίκης, όπως προγραμμάτισε η Εκκλησία της Ελλάδος, αλλά ζήτησε το «Μακεδονία Παλάς», όπου ιδιοκτήτης είναι ο Ποντιακής καταγωγής Ρώσος υπήκοος και φίλος του Ιβάν Σαββίδης, πρόεδρος και του ΠΑΟΚ.

Σημειώνεται ότι ο κ. Κύριλλος  σε κανένα μέρος των ομιλιών του δεν αναφέρθηκε στο Φανάρι. Αντίθετα εξύμνησε το διαχρονικό έργο της Εκκλησίας της Ελλάδος, σε σημείο που ήρθε σε αντίθεση με την ιστορική πραγματικότητα. Κατά την άφιξή του στην Αθήνα ο κ. Κύριλλος  και στη δήλωση του προς τον ελληνικό και ξένο Τύπο είπε μεταξύ των άλλων: «Πάντα έχω καλή διάθεση ερχόμενος στην Ελλάδα. Πάτησα στο έδαφος μιας Ορθοδόξου, φίλης χώρας, η οποία συνδέεται με τη Ρωσία και όλες τις χώρες της Αγίας Ρωσίας δια στενοτάτων  δεσμών, με ιστορία πλέον της μιας χιλιετίας. Από εδώ ήρθαν οι Άγιοι Ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος...Πολύ σημαντικός ήταν ο ρόλος της Ελλάδος στη χριστιανοποίηση της Ρωσίας, ενώ κατά τη μεταγενέστερη εποχή η Ρωσία διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στην απελευθέρωση της Ελλάδος...Μας φέρνει κοντά ο κοινός μας αγώνας δια την ελευθερία και την ανεξαρτησία του Ελληνικού λαού». Επίσης στην αντιφώνησή του προς τον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο, στην Ιερά Αρχιεπισκοπή, σημείωσε μεταξύ των άλλων: « Και οι δύο Εκκλησίες αποτελούν Εκκλησίες της πλειοψηφίας των κατοίκων. Και οι δύο Εκκλησίες διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στη διαφύλαξη των εθνών, στη διαμόρφωση της κρατικής υποστάσεως και γι’ αυτό διαχρονικώς επωμίζονται μεγάλη ευθύνη». Και οι δύο αυτές επισημάνσεις μπορούν να θεωρηθούν αθώες και απλά επαινετικές προς την Εκκλησία της Ελλάδος, όμως μπορούν να ιδωθούν και κατ’ αντιδιαστολή προς την Φαναριώτικη πολιτική, κατά και μετά την Επανάσταση του 1821.

Ο κ. Κύριλλος δεν παρέλειψε να σημειώσει και την οικονομική βοήθεια που προσέφερε το Πατριαρχείο της Μόσχας στην Εκκλησία της Ελλάδος. Στο συλλείτουργο της Κυριακής, 2 Ιουνίου, τόνισε μεταξύ των άλλων: « Οι πιστοί της Εκκλησίας μας στην πλειοψηφία τους δεν έχουν οικονομική ευχέρεια, ωστόσο προσέφεραν τον οβολό τους προκειμένου να στηρίξουν τα έργα ελεημοσλυνης της αδελφής Εκκλησίας της Ελλάδος». Η σημείωση αυτή είναι πραγματική, αλλά έχει προεκτάσεις πολλές. Γενικά η Μόσχα έδειξε στην Αθήνα και στο Φανάρι τη δύναμη της, έστειλε τα μηνύματα που ήθελε και πρόβαλε  την  πεποίθηση, ότι το μέλλον της ανήκει για την απόκτηση της ηγεσίας στην Ορθοδοξία . Αλλά «άγνωστες οι βουλές του Κυρίου». -