Οι Τρεῖς Ἱεράρχες

Οι Τρεῖς Ἱεράρχες

Γεωργίου Ἰωάννου Λουράντου, Θεολόγου Καθηγητοῦ τοῦ Γυμνασίου Κυθήρων

Σεβασμιώτατε ,
Σεβαστοί Πατέρες,
Κύριε Λυκειάρχα,
Κυρία Γυμνασιάρχης,
Ἀγαπητοί Συνάδελφοι καί ἀγαπημένοι μου μαθητές.

Αἰσθάνομαι ὅτι μία ὁμιλία γιά τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, τό Μέγα Βασίλειο, τό Γρηγόριο τό Θεολόγο καί τόν Ἰωάννη τό Χρυσόστομο εἶναι ἕνα βαρύ φορτίο, γιατί πρέπει μέσα σέ λίγα λεπτά νά σκιαγραφηθοῦν 16 αἰῶνες παρουσίας στίς συνειδήσεις τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων. Τί νά πρωτοπεῖ κανείς γιά ἕνα τόσο πολυσήμαντο ἔργο, γιά μία τόσο πολύπλευρη δραστηριότητα, γιά μία τόσο πλούσια συγγραφική κληρονομιά, ὄχι ἑνός ἀλλά τριῶν ἀνδρῶν, πού ἀναδείχτηκαν γίγαντες τοῦ πνεύματος καί τῆς ἀρετῆς.

Πρῶτα-πρῶτα ἀναρωτιέμαι, ἄν ἔχει νόημα αὐτός ὁ ἑορτασμός σέ καιρούς πού ἐπικρατεῖ ἕνας τεράστιος προβληματισμός γύρω ἀπό τά θέματα τῆς παιδείας μας. Ἀναρωτιέμαι, ἄν στόν γενικότερο ἀποπροσανατολισμό μας φαντάζει καί αὐτή ἡ ἑορτή μία φολκλορική φιέστα χωρίς νόημα καί οὐσιαστικό περιεχόμενο, πού μᾶς ἔρχεται ἀπό τό πολύ μακρινό παρελθόν, καθώς οἱ τρεῖς Μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας μας Πατέρες ἔζησαν πρίν ἀπό 16 αἰῶνες τουλάχιστον. Ἀναρωτιέμαι, ἄν στήν ἐποχή τῆς παγκοσμιοποίησης , στήν κοινωνία τῶν νέων ταχυτήτων τοῦ Διαδικτύου καί τῆς σύγχρονης τεχνολογίας, σέ ἕνα καινούργιο κόσμο πού ἀνατέλλει χάρις στά ἐπιτεύγματα τῆς σύγχρονης βιοτεχνολογίας, μπορεῖ νά ἔχει νόημα ἡ ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν. Ἀναρωτιέμαι, ἄν τελικά σήμερα ἡ Παιδεία, καταταλαιπωρημένη καί ἀσθμαίνουσα, νοηματοδοτεῖ καί νοηματοδοτεῖται τούτη τήν ἡμέρα βρίσκοντας τά ἀδιάψευστα, τά μεγάλα, τά τέλεια πρότυπά της. Ἀναρωτιέμαι, ἄν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες μποροῦν ἀπό τά βάθη τῶν αἰώνων νά προτείνουν λύσεις στά προβλήματα πού ἀπασχολοῦν τό σύγχρονο ἄνθρωπο, στούς ζοφερούς καί δύσκολους καιρούς πού διανύουμε.

Ἡ ἀπάντηση γιά ἐκείνους πού σπουδάζουν τήν κρισιμότητα τῶν καιρῶν μας δέν μπορεῖ παρά νά εἶναι: ναί! Ἔχει νόημα ἡ ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, γιατί σιγά-σιγά χάνουμε τό νόημα τῆς παιδείας καί ἄν χάσουμε τό νόημα τῆς παιδείας ἔχουμε χάσει καί τό νόημα τῆς ζωῆς. Ἡ παιδεία γιά τούς Τρεῖς Οἰκουμενικούς Πατέρες , δέν εἶναι ἕνας τομέας τῆς ζωῆς μας, ἀλλά ὁλόκληρη ἡ ζωή μας. Γιά τόν λόγο αὐτό ἡ σημερινή σύντομη καί ταπεινή ὁμιλία μου, δέν μπορεῖ παρά νά διακοσμήσει σεμνά τή σεπτή τους μνήμη καί νά ἐπικεντρωθεῖ στόν ρόλο καί τό σκοπό τῆς παιδείας γιά τόν ἄνθρωπο κάθε ἐποχῆς.

Πολλές φορές ἴσως σκεφτόμαστε πώς ἡ Παιδεία εἶναι κάτι πού δέν ἀφορᾶ ὅλους μας, μά ἀποκλειστικά τούς ἐκπαιδευτικούς, τά παιδιά, τούς νέους καί τούς γονεῖς τους. Πολλές φορές σκεφτόμαστε πώς ἡ Παιδεία ἀπασχολεῖ τόν ἄνθρωπο μόνο μία συγκεκριμένη περίοδο τῆς ζωῆς του. Ξεχνᾶμε ὅτι ἡ παιδεία εἶναι ἀπαραίτητος ὅρος γιά τήν ἐπιβίωση ἑνός λαοῦ. Ἀγνοοῦμε, ὄχι μόνο τόν ἀγῶνα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν πού μᾶς εἶναι μακρινοί χρονικά, ἀλλά ἀκόμα καί τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, πού εἶναι κοντινότερος.

Πρέπει νά θυμηθοῦμε πώς ἡ Παιδεία εἶναι ἡ ἀπάντηση σέ κάθε περίοδο ταραχῆς καί κρίσης. Εἶναι ἡ ἀπάντηση στό φόβο. Φοβᾶται ἐκεῖνος πού ἀγνοεῖ. Ἐκεῖνος πού γνωρίζει μπορεῖ νά διατηρήσει τήν ψυχραιμία του καί νά ἀποφασίσει. Νά δράσει μέ προγραμματισμό καί προοπτική καί ὄχι νά ἀντιδρᾶ σέ ὅσα ἀποφασίζονται ἐρήμην του ἤ συμβαίνουν ἐν ἀγνοίᾳ του. Ὅποιος ἀγνοεῖ, δέν μπορεῖ νά διακρίνει ἀνάμεσα σέ ἐχθρούς καί φίλους, ἀνάμεσα σέ κινδύνους καί εὐκαιρίες. Φαντάζεται ἐχθρούς ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχουν, παλεύει μέ σκιές τοῦ παρελθόντος, ἐνῶ παράλληλα ἐξαπατᾶται εὔκολα ἀπό τούς γλυκομίλητους ἐχθρούς του. Ὅποιος ἀγνοεῖ ἀποδέχεται διχαστικά κηρύγματα, πού θέλουν νά τόν ἀποξενώσουν ἀπό τούς ἀδελφούς του καί τούς ἐν δυνάμει συμμάχους του. Καί οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, ἔζησαν σέ περίοδο μεγάλης κρίσης, ἀβεβαιότητας καί ἀνασφάλειας, χρόνια πολύ πιό δύσκολα καί ταραγμένα ἀπό τά δικά μας. Μεγάλες δυνάμεις συγκρούονταν γιά τήν ἐξουσία, τόν πλοῦτο καί τήν ἐπιρροή σέ ἀνθρώπινα πνεύματα καί ψυχές. Ὁ λαός τῆς αὐτοκρατορίας μιλοῦσε πολλές διαφορετικές γλῶσσες καί διαλέκτους, ἀκολουθοῦσε πολλές διαφορετικές ἐθνικές καί πολιτιστικές παραδόσεις. Μέσα στή σύγχυση καί τή σύγκρουση ἀναζητοῦσε λόγο νηφάλιο καί πνευματικό, λόγο ζωντανό καί ζωογόνο, λόγο πού νά στηρίζει τόν ἀγῶνα καί νά μή τρομοκρατεῖ.

Ἡ ἀπάντηση τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἦταν ὁ σαρκωμένος Λόγος τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ μίμηση τοῦ Χριστοῦ μέσα ἀπό τή ζωή τους καί ἡ ἀνάπτυξη τῶν πνευματικῶν μηνυμάτων του μέσα ἀπό τή σκέψη, τίς ὁμιλίες καί τά γραπτά τους, μέσα ἀπό τό παιδαγωγικό πνευματικό τους ἔργο.

Ἀναζήτησαν τήν Παιδεία καί τήν πνευματική καλλιέργεια στόν χῶρο πού οἱ θρησκόληπτοι τῆς ἐποχῆς τους θεωροῦσαν ἀπαγορευμένο γιά τή χριστιανική σκέψη. Στόν ἀρχαῖο ἑλληνικό πολιτισμό, αὐτόν πού οἱ φανατικοί ταύτιζαν μέ τήν εἰδωλολατρία, μέ τόν ἐχθρό. Σέ αὐτόν βρῆκαν τή μέθοδο καί τά ἐφόδια νά ὑπηρετήσουν καί νά στερεώσουν τήν πίστη τους.

Στήν ἑλληνική γλῶσσα βρῆκαν ἔννοιες, γιά νά ἐξηγήσουν καί νά διευκρινίσουν τό δόγμα τῆς πίστης τους. Σέ ἐποχές συγκρητισμοῦ καί αἱρέσεων θεολόγησαν στηριζόμενοι στή δομή, τή σύνταξη, καί τόν πλοῦτο τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, ὅπως εἶχε ἀναπτυχθεῖ ἀπό φιλοσόφους καί ρήτορες. Ἡ πίστη τους δέν ἀλλοιώθηκε ἀλλά ἐνδυναμώθηκε. Οἱ λόγοι τους γοήτευσαν χριστιανούς καί ἐθνικούς καί τούς προσέλκυσαν στήν Ἐκκλησία. Αὐτό τό ἐλεύθερο καί ἀνοικτό πνεῦμα μπόρεσε νά γοητεύσει καί τούς νέους, πού σέ κάθε ἐποχή εἶναι περισσότερο ἀνήσυχοι καί προβληματισμένοι.

Θά πρέπει νά θυμίσουμε σέ ὅλους ξανά, πῶς οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες δέν τιμῶνται μόνο γιά τήν ἀρετή καί τήν χρηστότητα τους, ἀλλά τιμῶνται ὡς προστάτες τῆς Παιδείας γιά τό θαρραλέο, πρωτοποριακό, καί διακριτικό τους πνεῦμα. Νά θυμηθοῦμε καί ἐμεῖς ὅτι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες δέν ἀποτέλεσαν ἕνα συντηρητικό πρότυπο παιδείας, ἀλλά ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, ἕνα πρότυπο Παιδείας γεμᾶτο θάρρος καί πίστη στήν μεταμορφωτική δύναμη τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ πού δέν διστάζει νά συλλέξει γνώση ἀπό κάθε πηγή καί μέ ὑπέρτατη διάκριση, νά ἐπιλέξει, νά ἀξιολογήσει καί νά ὡφεληθεῖ ἀπό κάθε ἔννοια δροσιᾶς πού θά μποροῦσε νά θρέψει τήν ἄμπελο τοῦ Χριστοῦ.

Ἀγαπημένοι μου Μαθητές,

Τό πνεῦμα τῶν Τριῶν Ἁγίων Πατέρων μας ἄς μᾶς ὑπενθυμίζει ἀέναα ὅτι καί στή σημερινή κρίση, ἡ Παιδεία μπορεῖ νά δώσει τή λύση. Ἡ γνώση μπορεῖ νά διώξει τό φόβο, ἡ διάκριση τήν καχυποψία καί τήν ἐχθρότητα, ἡ καλλιεργημένη σκέψη καί ὁ λόγος νά διευκρινίσει καί νά ἀντιμετωπίσει τά προβλήματα. Ἡ Παιδεία μπορεῖ νά ὁδηγήσει στήν αὐτοσυνειδησία, στήν παραδοχή καί κατανόηση τῶν λαθῶν, τῶν παραλείψεων καί τῶν ἐλλείψεών μας. Ἡ δημιουργία νηφάλιας καί κριτικῆς σκέψης μπορεῖ νά ὁδηγήσει στή δημιουργία λύσεων πού δέν θά ἀνακυκλώνουν τίς αἰτίες τῶν προβλημάτων .

Σέ καιρούς δύσκολους καί ὁριακούς σάν τούς τωρινούς καθένας μας ἔχει ἀνάγκη ὁδηγοῦ καί πυξίδας πού νά μᾶς φανερώνουν τό δρόμο, γιά νά κρατήσουμε τήν ἀνθρωπιά μας, νά προσεγγίσουμε τήν ἀρετή , νά βροῦμε τήν ἀληθινή Παιδεία.

Εἴθε οἱ ἱκεσίες τους καί τό ὑπόδειγμα τῆς ζωῆς τους, νά φωτίζουν κάθε σκέψη, κάθε λόγο καί κάθε πράξη μας.

I.Μητρόπολη Κυθήρων