Σύνοψη αποφάσεως 115/2012 Διοικητικού Εφετείου Χανίων για το μάθημα των Θρησκευτικών

ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ 115/2012 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΕΦΕΤΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ   ΓΙΑ   ΤΟ   ΜΑΘΗΜΑ   ΤΩΝ   ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

                  1. Η διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών (ΜτΘ) είναι υποχρεωτική, καθώς και η παρακολούθηση από τους μαθητές οι οποίοι ανήκουν  στην «κατ' Ανατολάς Ορθόδοξον Χριστιανικήν Εκκλησίαν», για την ανάπτυξη της θρησκευτικής τους συνείδησης.

          Τούτο επιβάλλει το άρθρο 16 παρ. 2 του Συντάγματος, και παγίως δέχεται το ΣτΕ δια σειράς αποφάσεών του (ΣτΕ 3356/95, 2176/98 κλπ.) καθώς και η διάταξη του άρθρου 1 του Ν. 1566/1986. Η απόφαση 115/2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων  εξηγεί εκτενώς όσα προβλέπονται από τις διατάξεις του ισχύοντος Συντάγματος 1975/1986/2001, καθώς και από τη Διεθνή Σύμβαση της Ρώμης της 4ης Νοεμβρίου 1950 «περί προασπίσεως των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών». (σ. 7-14)

           Δεν νοείται, κατά την απόφαση, απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών για μαθητή Χριστιανό Ορθόδοξο για «λόγους θρησκευτικής συνείδησης», αφού η ανάπτυξη αυτής είναι συνταγματική επιταγή δεσμευτική τόσο για την Πολιτεία όσο και για τον αποδέκτη αυτής μαθητή Χριστιανό Ορθόδοξο που συμπράττει στην υλοποίησή της… (σ. 26)

                 2. Αναγνωρίζεται ως συνταγματική επιταγή του άρθρου 16 παρ. 2 η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ορθόδοξων μαθητών, προεχόντως δε, κατά τη χριστιανική διδασκαλία… (σ. 25).

                 3.  Η προστασίας της θρησκευτικής συνείδησης (άρθρο 13 παρ.1 Σ), δεν αντιτίθεται στις απαιτήσεις του πλουραλισμού, της πολυφωνίας και της πολυπολιτισμικότητας. (σ.24)

          Σύμφωνα με την ΕυρΔΔΑ, Αποφάσεις FoIgerο και Zengin, αυτό δεν συνιστά καθεαυτό μια παραβίαση, αλλά θεμελίωση, των αρχών του πλουραλισμού και της αντικειμενικότητας, ούτε οδηγεί σε κατήχηση, λαμβανομένου υπόψη της θέσης του Χριστιανισμού στην ιστορία και στην παράδοση του Τόπου και του ότι η Ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία ασκείται από την πλειοψηφία του πληθυσμού. Ο δε υποχρεωτικός χαρακτήρας του ΜτΘ όχι μόνο δεν αναιρεί, αλλά επισφραγίζει το σεβασμό των οποιωνδήποτε διαφορετικών πεποιθήσεων. (σ. 24)

         Περαιτέρω, όμως, σύμφωνα με τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 13 παρ. 1 του Συντάγματος, (βλ και το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ, καθώς και το άρθρο 2 του 1ου πρόσθετου πρωτοκόλλου) οι άθρησκοι, οι αλλόθρησκοι και οι ετερόδοξοι μαθητές (βλ και άρθρο 14 παρ. 17 του Ν. 1566/1985, σύμφωνα με το οποίο οι ετερόδοξοι μαθητές, Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες, έχουν μάλιστα τη δυνατότητα διδασκαλίας ιδιαίτερου ομολογιακού θρησκευτικού μαθήματος) έχουν δικαίωμα απαλλαγής από το ΜτΘ, αλλά μόνο όταν συντρέχουν στο πρόσωπό τους λόγοι θρησκευτικής συνείδησης, τους οποίους οφείλουν να επικαλούνται οι ίδιοι ή οι γονείς τους (ότι δηλαδή είναι άθεοι, αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι). (σ. 24)

                4. Η αιτιολόγηση της άρνησης του μαθητή να παρακολουθήσει το ΜτΘ δε συνιστά παραβίαση του άρθρου 13 του Συντάγματος, που κατοχυρώνει το ατομικό δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας. Η οικειοθελής προς τις κρατικές αρχές γνωστοποίηση του θρησκεύματος του ατόμου, γίνεται με πρωτοβουλία του και για την άσκηση συγκεκριμένων δικαιωμάτων, που αναγνωρίζει η έννομη τάξη για την προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας. (σ. 10, 13)

            Ειδικότερα, η έρευνα των λόγων του μαθητή άλλως των γονέων του, περί μη συμμετοχής αυτού στο ΜτΘ και στις λοιπές θρησκευτικές εκδηλώσεις, ως και η ίδια η δήλωση δεν απαγορεύονται από το άρθρο 13 του Συντάγματος, διότι δεν αποτελούν μέσον προς δίωξη του μαθητή, λόγω των διαφόρων ενδεχομένως, θρησκευτικών του πεποιθήσεων, οι οποίες πρέπει πάντως να είναι σεβαστές, αλλά όλως αντιθέτως, αποβλέπουν στο να διευκολύνουν τον μαθητή να απολαύσει «ανεμπόδιστα» την ελευθερία της θρησκευτικής του συνείδησης. (σ.14-15)

                   5. Οι Διευθυντές των σχολικών μονάδων, οφείλουν να ελέγξουν τη συνδρομή των νομίμων προϋποθέσεων (λόγων) απαλλαγής, ότι δηλαδή πρόκειται για άθεο ή αλλόδοξο ή ετερόθρησκο μαθητή. (σ. 24-25)

     Ειδικότερα δε, η ως άνω ενέργεια από μέρους του Διευθυντή επιβάλλεται

           α) προκειμένου να διαπιστωθεί η τήρηση του προεκτεθέντος συνταγματικού κανόνα του ειδικού σκοπού του ΜτΘ που πραγματώνεται με την υποχρεωτική παρακολούθηση του μαθήματος αυτού από τους Ορθόδοξους μαθητές,...

          β) προκειμένου να τηρηθεί ο συνταγματικός κανόνας του άρθρου 13 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγματος, (βλ. και κανόνα του άρθρου 2 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου και του άρθρου 9 της ΕΣΔΑ), ώστε να διευκολυνθεί ο άθρησκος, αλλόθρησκος ή ετερόδοξος μαθητής, στην άσκηση του δικαιώματός του να απολαύσει "ανεμπόδιστα" την ελευθερία της θρησκευτικής του συνείδησης, ως προς τους οποίους και μόνο, κατ' αυτό τον τρόπο, η διδασκαλία του ΜτΘ καθίσταται προαιρετική. (σ. 26)

                  6.  Η απόφαση 115/2012 απορρίπτει τη χρήση του δικαιώματος της απαλλαγής με το πρόσχημα ότι υπάρχουν λόγοι συνείδησης. (σ.27 - 28) Η απόφαση δέχεται εμμέσως μεν, πλην σαφώς (βλ. σχετ. σελ. 24, 25, 27, σε συνδυασμό με σελ. 6 και 28 αρ. 6 αυτής) ότι αποτελεί ψευδή δήλωση προς δημόσιαν αρχήν η αίτηση απαλλαγής από το ΜτΘ υπό Ορθοδόξων μαθητών.

           Όπως σχετικώς επισημαίνεται στο αιτιολογικό της προσφυγής «Πρόκειται για πρόκληση, ηθικά και παιδαγωγικά, απαράδεκτη, οι μαθητές μας να διδάσκονται έμπρακτα μέσα στο χώρο του σχολείου ότι όταν δεν υπάρχει έλεγχος, έχουν τη δυνατότητα να υπογράφουν ένα ψευδές δημόσιο έγγραφο... το δικαίωμα της απαλλαγής να ασκείται αποκλειστικά από εκείνους οι οποίοι σύμφωνα με το νόμο το δικαιούνται, η δε επίκλησή του να μην καταντά εμπαιγμός». (σ.6)

                 7. Οι Προϊστάμενοι των Δlνσεων με την υπ' αριθμ. Φ.353.1./324/105657/Δ1 (ΦΕΚ Β'1340/16.10.2002) απόφαση του Υπουργού Παιδείας κατά την άσκηση των ανατεθειμένων σε αυτούς καθηκόντων είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόζουν την κείμενη νομοθεσία (σ.28)… οφείλουν μάλιστα να ελέγχουν την ορθή λειτουργία των σχολείων εποπτεύοντες, ότι οι Διευθυντές των σχολικών μονάδων κατά την ενάσκηση των υπηρεσιακών καθηκόντων τους ενεργούν ως ανωτέρω προς τήρηση της επιταγής του άρθρου 16 παρ. 2 του Συντάγματος και του άρθρου 1 §1 του ν. 1566/ 1985, που ορίζουν ως υποχρεωτική την παρακολούθηση του ΜτΘ από τους μαθητές Χριστιανούς Ορθόδοξους και προς αποκλεισμό της απαλλαγής από το μάθημα αυτό μαθητών για άλλους λόγους πλην αυτών της θρησκευτικής συνείδησης, ενόψει και της ήδη παγιωμένης περί τούτου νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας (σ. 27).

                    8.  Επιβάλλεται όπως η Πολιτεία εξασφαλίζει τη διδασκαλία του κατά τα άνω ΜτΘ στους εν λόγω μαθητές, με την κατάρτιση των προγραμμάτων διδασκαλίας με ύλη σύμφωνη με το δόγμα της χριστιανικής διδασκαλίας, επί ικανόν αριθμό ωρών διδασκαλίας εβδομαδιαίως κλπ. (2176/1998, ΣτΕ 335611995). Στο αυτό πλαίσιο κινείται ο Ν. 1566/1985 υπό τον τίτλο: «Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» (ΦΕΚ 167 Α). (σ. 7-8, 15-16)

                     9.  Τα βιβλία του ΜτΘ εκδίδονται με γνώμονα την ως άνω εκ του Συντάγματος επιβαλλόμενη επιταγή και υλοποιούν τον εκτελεστικό αυτού νόμο 1566/1985, αναγνωρίζεται, όπως επιβάλλεται από το Σύνταγμα, η αξία και η αναγκαιότητα της θρησκευτικής αγωγής στο σχολείο, η οποία επιβάλλεται να μην είναι άσχετη με την κοινωνική, την πολιτισμική και τη θρησκευτική συνείδηση του τόπου στον οποίο οι μαθητές ζουν και αναπτύσσονται. (σ. 23)

                      10.  Η απόφαση 115/2012 αποδέχτηκε, επίσης, το σκεπτικό των αιτούντων ότι η γνώμη του Συνηγόρου του Πολίτη στις 17.11.2008, η οποία θεωρούσε ότι μπορεί να απαλλάσσονται οι μαθητές «για λόγους συνείδησης χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης αυτής επιλογής» είναι σε ευθεία αντίθεση με το Σύνταγμα, τους νόμους του Κράτους, τις εγκυκλίους του Υπουργείου Παιδείας, με τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και του ΕΔΔΑ. (σ. 5)

            Διευκρινίζεται ότι οι απόψεις του Συνηγόρου του Πολίτη δε δεσμεύουν τις Κρατικές Υπηρεσίες, όπως δέχεται η νομολογία των δικαστηρίων και συγκεκριμένα του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο με την 1041/2004 απόφασή του δέχεται επί λέξει «... η  σιωπηρή άρνηση της Διοικητικής Αρχής να συμμορφωθεί σε πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτου δεν αποτελεί παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας». (σ. 6-7)

            Το ΥΠ.Ε.Π.Θ. δεν απεδέχθη τις απόψεις του Σ.τ.Π. και τις απέρριψε ως αβάσιμες (ίδετε έγγραφο Υπουργού Παιδείας προς το ΣτΕ υπ' αριθμ. 450120-11-2008, ομοίως έγγραφο ΥΠ.Ε.Π.Θ. υπ' αριθμ. 774741Γ2/2-2-2010 ως και υπ' αριθμ. 82493/Γ1/12-7-2010). (σ.7)

           «Οι ισχυρισμοί και οι απόψεις του Συνηγόρου του Πολίτη είναι νομικώς αβάσιμες και παραπλανητικές… Ανακριβής ο ισχυρισμός του, ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επιβάλλει στα Ευρωπαϊκά Κράτη να καταστήσουν το μάθημα των Θρησκευτικών προαιρετικό κατ' επιταγή των διατάξεων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». (σ.7) Χαρακτηριστικό  απόσπασμα της από 15-6-2010 αποφάσεως του δικαστηρίου (υπόθεση Grzelak κατά Πολωνίας προσφυγή Νο 771012002),  μεταξύ των άλλων αναφέρει «.... το δικαστήριο επισημαίνει, ότι ανάγεται εις το εθνικό περιθώριο εκτιμήσεως που αναγνωρίζεται εις τα κράτη κατ' άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου Νο 1 να αποφασίσουν το πώς θα διδάσκεται το μάθημα των Θρησκευτικών», εάν δηλαδή θα είναι προαιρετικό ή υποχρεωτικό» (σ. 7)

Δείτε σχετικά και: -Απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Χανίων για τις απαλλαγές στο μάθημα των Θρησκευτικών