Στέργιος Σάκκος, Κυριακή Ε΄ Λουκά- Η σωτηρία δωρεά της χάριτος (Ανάλυση Αποστολικού Αναγνώσματος)

Αποστολική περικοπή (᾿Εφ 2,4-10)

῾Η σωτηρία δωρεά τῆς χάριτος

 Εἰσαγωγικά στήν πρός ᾿Εφεσίους ᾿Επιστολή

 ῾Η ῎Εφεσος στά ἀρχαῖα χρόνια ἦταν μία ὡραία καί ἐπιφανής πόλη. Βρισκόταν στά μικρασιατικά παράλια, ἀνάμεσα στή Σμύρνη καί στή Μίλητο. Στήν ἐποχή τοῦ ἀπ. Παύλου ἦταν ἡ τέταρτη μεγάλη πόλη τῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, μετά ἀπό τή Ρώμη, τήν ᾿Αλεξάνδρεια καί τήν ᾿Αντιόχεια. ῏Ηταν ἡ πρωτεύουσα τῆς ρωμαϊκῆς ἐπαρχίας πού ὀνομαζόταν ᾿Ασία καί ὅλης τῆς χερσονήσου τῆς Μ. ᾿Ασίας. ᾿Εκεῖ εἶχε τήν ἕδρα του ὁ ἀνθύπατος, ὁ κυβερνήτης τῆς ἐπαρχίας. ῾Η πανάρχαια αὐτή πόλη δέν ὑπάρχει σήμερα· σώζονται μόνο ἐρείπιά της. 

῾Ο πλοῦτος καί ἡ φήμη τῆς πόλεως συνετέλεσαν στήν ἀνάπτυξη τῆς εἰδωλολατρίας καί στήν κατασκευή πολλῶν εἰδωλολατρικῶν ναῶν. ᾿Ονομαστός ἦταν ὁ ναός τῆς θεᾶς ᾿Αρτέμιδος, πού θεωροῦνταν ὡς ἕνα ἀπό τά ἑπτά θαύματα τοῦ ἀρχαίου κόσμου. Στά χρόνια τῶν Ρωμαίων χτίστηκαν καί ναοί ἀφιερωμένοι σέ διάφορους αὐτοκράτορες (Νέρωνα, ᾿Αδριανό κτλ.).

 ῾Ο ἀπ. Παῦλος ἐπισκέφθηκε τήν ῎Εφεσο κατά τήν γ´ περιοδεία του καί παρέμεινε ἐκεῖ τρία ὁλόκληρα χρόνια· τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα δέν ἔμεινε σέ κανέναν ἄλλον τόπο. Δύο περιστατικά πού ἱστοροῦνται στίς Πράξεις τῶν ἀποστόλων, τό κάψιμο τῶν μαγικῶν βιβλίων (βλ. 19,19) καί ἡ ἀναστάτωση πού προκάλεσαν οἱ κατασκευαστές εἰδωλίων (βλ. 19,23-41), δείχνουν ὅτι ἡ νίκη τοῦ ἀπ. Παύλου στήν ῎Εφεσο ἦταν λαμπρή. Τό εὐαγγέλιο κατέκτησε τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων καί ἱδρύθηκε ἐκεῖ ἐκκλησία. ῾Η πόλη αὐτή ἀποτέλεσε τό κέντρο καί τό ὁρμητήριο τοῦ ἀποστόλου γιά τήν ἐξάπλωση τοῦ εὐαγγελίου στίς μικρασιατικές πόλεις (Κολοσσές, Σμύρνη, Μαγνησία, Λαοδίκεια κτλ.).

῾Η πρός ᾿Εφεσίους ᾿Επιστολή εἶναι ἐγκύκλιος. ᾿Απευθύνεται ὄχι μόνο στήν ἐκκλησία τῆς ᾿Εφέσου ἀλλά καί στίς ἄλλες ἐκκλησίες τῆς ᾿Ασίας. ῞Οταν ὁ ἀπόστολος κάνει λόγο στήν πρός Κολοσσαεῖς γιά ἐπιστολή πρός Λαοδικεῖς (βλ. 4,16), ἐννοεῖ τήν πρός ᾿Εφεσίους.

 ῾Η ᾿Επιστολή αὐτή μαζί μέ τίς πρός Κολοσσαεῖς, πρός Φιλιππησίους καί πρός Φιλήμονα ἀνήκει στίς ᾿Επιστολές τῆς αἰχμαλωσίας. Γράφτηκε κατά τήν πρώτη φυλάκιση τοῦ ἀποστόλου στή Ρώμη τό 62-64 μ.Χ. Κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο εἶναι ἡ ᾿Επιστολή πού ἔχει τά πιό ὑψηλά καί θεολογικά μηνύματα· «῎Εστι νοημάτων μεστή ὑψηλῶν καί δογμάτων».

 ῾Ο σκοπός γιά τόν ὁποῖο γράφτηκε εἶναι προληπτικός. ῎Ηθελε ὁ ἀπόστολος νά στερεώσει τούς ᾿Εφεσίους στήν ὀρθή πίστη καί νά τούς προφυλάξει ἀπό τήν αἵρεση τοῦ νικολαϊτισμοῦ, πού ξέσπασε στίς Κολοσσές καί ἀπειλοῦσε ὅλες τίς ἐκκλησίες τῆς ᾿Ασίας.

῾Η κεντρική ἰδέα τῆς ᾿Επιστολῆς εἶναι ὅτι τό ἀπολυτρωτικό ἔργο τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ ἐξασφαλίζει τήν εἰρήνη τῶν πιστῶν μέ τόν Θεό καί τήν ἑνότητα τῶν μελῶν τῆς ᾿Εκκλησίας μεταξύ τους.

 α) ᾿Ανάσταση ἀπό τόν πνευματικό θάνατο (2,4-7)

 Στήν ἀρχή τῆς ᾿Επιστολῆς ὁ ἀπ. Παῦλος, μελετώντας τήν ἄπειρη ἀγάπη καί τή χάρη τοῦ Θεοῦ στό σχέδιο τῆς σωτηρίας τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου, ξεσπᾶ σέ δοξολογία. Αὐτή τή σωτηρία τή χάρισε ὁ Κύριός μας ᾿Ιησοῦς Χριστός μέ τήν ἀπολυτρωτική του θυσία σέ ὅλους τούς εἰδωλολάτρες, πού εἶχαν νεκρωθεῖ ἐργαζόμενοι στά πάθη τους καί ἀκολουθώντας πιστά τόν διάβολο. Αὐτόν τόν «ἄρχοντα τοῦ ἀέρος» συνεχίζουν νά ἀκολουθοῦν οἱ «υἱοί τῆς ἀπειθείας» (2,1-2). ᾿Αλλά καί ἐμεῖς οἱ ᾿ἰουδαῖοι, ἐπισημαίνει ὁ ἀπόστολος, δέν ἤμασταν καλύτεροι ἀπό ἐκείνους· ἤμασταν «τέκνα φύσει ὀργῆς, ὡς καί οἱ λοιποί» (2,3).

 2,4. ὁ δέ Θεός πλούσιος ὤν ἐν ἐλέει, διά τήν πολλήν ἀγάπην αὐτοῦ ἥν ἠγάπησεν ἡμᾶς.

 ῾Ο Θεός εἶναι πλούσιος. ῾Η ἀπέραντη δημιουργία, τό σύμπαν μέ τούς ἀμέτρητους γαλαξίες καί τά ἀπειράριθμα ἀστέρια εἶναι ὅλα δική του περιουσία. Συγχρόνως ὅμως εἶναι πλούσιος καί σέ ἔλεος, σέ εὐσπλαγχνία καί μακροθυμία. Στήν ἁγία Γραφή γίνεται συχνά λόγος γιά τό πλούσιο ἔλεος τοῦ Θεοῦ πού εἶναι ἡ πηγή τῆς λυτρώσεώς μας. Στήν Π.Δ. καί ἰδιαίτερα στό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν συναντοῦμε ἕνα πλῆθος χωρίων πού ἀναφέρονται στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. ῾Ο Δαυΐδ ἀρχίζει τόν 50ό ψαλμό ζητώντας τό θεῖο ἔλεος· «᾿Ελέησόν με, ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου» (βλ. 5,7· 6,4· 12,5· 16,7· 20,7· 22,6· 24,7· 25,3· 30,8· 31,10· 32,22· 35,8· 58,11· 68,17). Στήν Κ.Δ. ἡ θεία εὐσπλαγχνία καί τό ἔλεος ἀναβλύζουν ἀπό τή σταυρική θυσία τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. Μᾶς παρέχουν τή συγχώρηση καί τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, μέ σκοπό νά καθαρισθεῖ ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα ἀπό τήν ἁμαρτία καί τήν ἀθλιότητα, νά ἐπέλθει ἡ συμφιλίωση καί νά ἀποκατασταθεῖ ἡ εἰρήνη μέ τόν Θεό.

Διά τήν πολλήν ἀγάπην αὐτοῦ ἥν ἠγάπησεν ἡμᾶς· ῾Η πολλή ἀγάπη τοῦ Θεοῦ σάν ἕνας τεράστιος ἀγωγός συνδέει τόν πολυεύσπλαγχνο Θεό μέ μᾶς τούς ἁμαρτωλούς καί μᾶς παρέχει μεγάλες δωρεές. 

Διηγοῦνται γιά κάποιον σπουδαῖο ἄρχοντα ὅτι, ὅταν ἕνας φτωχός ὑπηρέτης τοῦ ζήτησε δέκα λίρες γιά τίς ἀνάγκες του, ἐκεῖνος τοῦ ἔδωσε ἑκατοντάδες λέγοντας· «᾿Εγώ εἶμαι ἄρχοντας, δέν μπορῶ νά δίνω λίγα». Πόσο μᾶλλον ὁ Θεός, ὁ μεγάλος καί στοργικός πατέρας, δίνει σέ μᾶς τά παιδιά του ὅσα δέν θά τολμούσαμε οὔτε νά ζητήσουμε οὔτε νά φαντασθοῦμε (βλ. ᾿Εφ 3,20)! Εἶναι πράγματι εὐτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος πού μπόρεσε νά προσεγγίσει τόν θεόπνευστο λόγο καί νά ἀπολαύσει μέσα στήν ᾿Εκκλησία αὐτή τήν ὑπερβολική ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Αὐτή πληρώνει τήν ὕπαρξή του μέ τή χαρά τῆς λυτρώσεως.

 2,5. καί ὄντας ἡμᾶς νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷ· χάριτί ἐστε σεσωσμένοι.

Καί ὄντας ἡμᾶς νεκρούς τοῖς παραπτώμασι· Τή φράση αὐτή ὁ ἀπόστολος τή χρησιμοποίησε λίγο νωρίτερα· «καί ὑμᾶς (τούς ἐξ ἐθνῶν πιστούς) ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι καί ταῖς ἁμαρτίαις» (2,1). ᾿Εδῶ, μέ τό ἡμᾶς προσθέτει καί τούς ἐξ ἰουδαίων πιστούς καί συμπεριλαμβάνει ἔτσι ὅλα τά μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας, εἴτε προέρχονται ἀπό τούς εἰδωλολάτρες εἴτε ἀπό τούς ἰουδαίους.

 ῾Ο ἀπόστολος ἐκθέτει τά ἀποτελέσματα τῆς παραβάσεως καί τῆς παρακοῆς μας. ῾Ο Θεός προειδοποίησε τούς πρωτοπλάστους ὅτι, ἄν παραβοῦν τό θέλημά του καί φᾶνε ἀπό «τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόν» (Γέ 2,17), θά πεθάνουν. Πράγματι, μόλις ὁ ᾿Αδάμ περιφρόνησε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί ἁμάρτησε, ἔχασε τήν ἐπαφή του μέ τόν Θεό, πέθανε πνευματικά. ῞Ομως δέν εἶναι μόνο ὁ ᾿Αδάμ πού ἁμάρτησε. ῞Ολοι οἱ ἄνθρωποι γινόμαστε συνένοχοι στήν ἀποστασία καθώς, παρακούοντας τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ποιοῦμε «τά θελήματα τῆς σαρκός καί τῶν διανοιῶν» μας (2,3). Τοιουτοτρόπως ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τόν ζωοδότη Θεό. Συνέπεια ὅμως καί καρπός τοῦ πνευματικοῦ θανάτου εἶναι ὁ σωματικός θάνατος. Τό σύνδεσμο αὐτῶν τῶν δύο μᾶς βοηθᾶ νά τόν κατανοήσουμε τό ἑξῆς ἁπλό παράδειγμα· ῞Οταν μία ἠλεκτρική συσκευή, π.χ. μία θερμάστρα, τή βγάλουμε ἀπό τήν πρίζα, χάνει τή θερμότητά της, διότι κόπηκε ἡ ἐπαφή της μέ τήν πηγή τοῦ ἠλεκτρικοῦ ρεύματος. Αὐτό ὅμως δέν γίνεται ἀμέσως ἀντιληπτό ἀλλά μετά ἀπό ὥρα. Παρόμοια, ὁ πνευματικός θάνατος τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀκαριαῖος, μόλις χάσει τήν ἐπαφή του μέ τόν Θεό, ἐνῶ ὁ φυσικός θάνατος ἔρχεται ἀργότερα.

῾Η καλύτερη ἑρμηνεία τοῦ στίχου μας βρίσκεται στήν πρός Ρωμαίους ᾿Επιστολή· «τά γάρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος, τό δέ χάρισμα τοῦ Θεοῦ ζωή αἰώνιος ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν» (6,23).

Συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷ· ῾Ο ἀπόστολος, ἀφοῦ ἐξέθεσε τό μέγεθος τῆς συμφορᾶς στήν ὁποία ὁδηγηθήκαμε μέ τήν ἀποστασία μας, ἐκθέτει τό ἔργο τοῦ πολυεύσπλαγχνου Κυρίου· Μέ τό πλούσιο ἔλεος καί μέ τήν πολλή ἀγάπη Του ἐμᾶς, πού ἤμασταν δηλητηριασμένοι ἀπό τό κακό, νεκρωμένοι ἀπό τήν ἁμαρτία, μᾶς ἐπανέφερε στή ζωή, ζωοποιώντας μας μαζί μέ τόν Χριστό.

῾Ο Χριστός εἶναι ἡ ζωή (βλ. ᾿Ιω 11,25) ἀλλά καί αὐτός πού χαρίζει ζωή στά μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας, καθώς γινόμαστε μέλη τοῦ Χριστοῦ καί ἑπομένως κοινωνοί τῆς ζωῆς (βλ. ᾿Ιω 6,51). ῾Ο Χριστός ἀναστήθηκε ἀπό τόν τάφο καί ἀνασταίνει κι ἐμᾶς πνευματικά ἀπό τό θάνατο τῆς ἁμαρτίας. ᾿Ανασταίνει πρῶτα τή νεκρή ἀπό τά πάθη ψυχή μας καί κατά τή δευτέρα Παρουσία θά ἀναστήσει καί τό σῶμα μας.

῎Εχει ἰδιαίτερη σημασία ὅτι ὁ Θεός δέν μᾶς ζωοποίησε ἁπλῶς, ἀλλά μᾶς συνεζωοποίησε μέ τόν Χριστό. Δέν μᾶς ἔφερε στήν πνευματική ζωή μέ ἕναν λόγο του, ὅπως τό ἔκανε γιά τή φυσική ζωή μας, ἀλλά ὑποβλήθηκε στή θυσία νά γίνει ἄνθρωπος στό πρόσωπο τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. Καί, ἐπειδή ὡς ἀναμάρτητος ἦταν ἀθάνατος, ἔγινε παθητός, θέλησε νά θυσιασθεῖ, νά ἐνταφιασθεῖ, νά ἀναστηθεῖ. ῎Ετσι μέ τήν ἀνάστασή Του συνανέστησε τήν ἀνθρώπινη φύση. Εἶναι φανερό ὅτι δέν μᾶς σώζει μέ τή θεϊκή Του παντοδυναμία ἀλλά μέ τήν ἀπροσμέτρητη συγκατάβασή Του.

῾Η συζωοποίηση μέ τόν Χριστό ἀρχίζει γιά τόν κάθε χριστιανό μέ τό μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος. ῞Οταν ἦρθε ὁ Χριστός στόν κόσμο, ἔδωσε στόν ἄνθρωπο πρῶτα τήν πνευματική ἀνάσταση, τόν ξανασυνέδεσε μέ τόν Θεό, καί στή συνέχεια θά δώσει καί τή σωματική ἀνάσταση. ῾Ο θάνατος βέβαια ὑπάρχει καί μετά τήν ἐνανθρώπηση καί τή σταυρική θυσία τοῦ Χριστοῦ. Οὐσιαστικά ὅμως ἔχει νικηθεῖ ἀπό τόν Χριστό. ῞Οπως μετά τήν πτώση τους οἱ πρωτόπλαστοι, ἄν καί ζοῦσαν, οὐσιαστικά ἦταν νεκροί, ἔτσι καί μετά τή Βάπτισή μας οἱ πιστοί, ἄν καί πεθαίνουμε, ἐξακολουθοῦμε νά εἴμαστε μέτοχοι τῆς αἰώνιας ζωῆς. Στό σῶμα τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ βλέπουμε καί τή δική μας ἀνάσταση. Γιά τό λόγο αὐτό θριαμβευτικά ψάλλουμε· «Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος!».

Αὐτή ἡ θεολογική ἀλήθεια ἐκφράζεται πρακτικά στή ζωή μας μέ τήν ἐμπειρία τῆς πνευματικῆς ἀναστάσεως. ῞Οσοι γευθήκαμε αὐτή τήν ἀνάσταση πού χαρίζει ὁ Χριστός, δηλαδή ἀναστηθήκαμε μέ τή μετάνοια ἀπό τά μνήματα τῶν παθῶν καί τῶν ἐπιθυμιῶν μας, εἴμαστε βέβαιοι ὅτι κατά τήν ἡμέρα τῆς γενικῆς ἀναστάσεως ὁ Χριστός θά ἀναστήσει καί τό νεκρό σῶμα μας, θά τό βγάλει μέσα ἀπό τόν τάφο. Τότε ἀφθαρτοποιημένοι θά χαιρόμαστε τήν αἰώνια βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Χάριτί ἐστε σεσωσμένοι· ῾Η φράση συνοψίζει τήν κεντρική ἰδέα τῆς περικοπῆς. Μοιάζει σάν μία ἀναφώνηση, μέ τήν ὁποία ὁ ἀπόστολος ἐκφράζει τήν ἔκπληξή του γιά τή σωτηρία πού προσφέρει ὁ Χριστός στούς ἁμαρτωλούς. Οὔτε οἱ προσπάθειες τῶν εἰδωλολατρῶν οὔτε ὁ νόμος τῶν ἰουδαίων μποροῦν νά σώσουν τόν ἄνθρωπο· τόν σώζει ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ.

Θά ἀναφέρουμε πάλι ἕνα παράδειγμα, γιά νά κατανοήσουμε ὅσο τό δυνατόν τό μέγεθος τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Φαντασθεῖτε ἕναν πάμπλουτο ἄρχοντα, ὁ ὁποῖος ἀνοίγει τό ἀρχοντικό του καί καλεῖ ὅλους τούς φτωχούς καί δυστυχισμένους νά φᾶνε, νά ντυθοῦν, νά ἀπολαύσουν κάθε ἀγαθό. Αὐτοί ὅμως ὄχι μόνο δέν δέχονται τήν πρόσκληση, ἀλλά κάνουν συμμορία καί ἀποφασίζουν νά ἐπιτεθοῦν στό ἀρχοντικό, νά κλέψουν τά ἀγαθά του καί νά κακοποιήσουν τόν ἄρχοντα. Τήν ὥρα, λοιπόν, πού κάνουν τήν ἐπίθεση ἀποτυγχάνουν, πέφτουν κάτω, τραυματίζονται. Σ᾿ αὐτή τήν κατάσταση τούς βρίσκει ὁ ἄρχοντας καί ὄχι μόνο δέν τούς τιμωρεῖ γιά τήν κακία τους, ἀλλά τούς φροντίζει ὁ ἴδιος προσωπικά. Τούς σηκώνει ἀπό τό χῶμα, περιποιεῖται τίς πληγές τους, τούς δίνει τροφή καί φάρμακα, τούς γεμίζει καί τούς φορτώνει μέ τά ἀγαθά του.

᾿Ασφαλῶς κανείς δέν ἔζησε μιά τόσο δυνατή καί ἀνεξίκακη ἀγάπη. Οὔτε κανείς θά μποροῦσε νά τή συλλάβει, ἀκόμη καί μέ τήν πιό ζωηρή φαντασία. Κι ὅμως αὐτό τό συγκινητικό παράδειγμα, μόλις πού μπορεῖ νά ζωγραφίσει κάπως στή σκέψη μας τήν ἀπέραντη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς. Γιά χάρη μας ἔπλασε τό σύμπαν, τή γῆ μέ ὅλα τά ἀγαθά της. ᾿Από ἀγάπη μᾶς ἔφερε στή ζωή. Θά μπορούσαμε νά ζοῦμε γιά πάντα εὐτυχισμένοι κοντά Του. ᾿Εμεῖς ὅμως δέν θελήσαμε νά εἴμαστε παιδιά Του. Συμμαχήσαμε μέ τόν διάβολο καί θελήσαμε νά κάνουμε ἐπίθεση ἐναντίον Του, νά ἁρπάξουμε τήν περιουσία Του καί νά τόν βγάλουμε ἀπ᾿ τή ζωή μας. ᾿Αλλά στήν ἐπίθεση αὐτή τραυματισθήκαμε θανάσιμα. Πέσαμε κάτω νεκροί ἀπό τά παραπτώματα καί τίς ἁμαρτίες μας. Τότε ὁ Θεός ἦρθε νά μᾶς βρεῖ. Γιά νά ἀναστήσει ἐμᾶς, τούς ἀποστάτες, ἔγινε ἄνθρωπος, ἔπαθε καί σταυρώθηκε. Νά, πόση εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ! «Συνίστησι δέ τήν ἑαυτοῦ ἀγάπην εἰς ἡμᾶς ὁ Θεός ὅτι ἔτι ἁμαρτωλῶν ὄντων ἡμῶν Χριστός ὑπέρ ἡμῶν ἀπέθανε» (Ρω 5,8).

῾Ο παρακείμενος σεσωσμένοι σημαίνει ὅτι ὅσο ἐξαρτᾶται ἀπό τόν Θεό ἡ σωτηρία εἶναι δεδομένη. ῾Ο Θεός ἀπήλλαξε τούς πιστούς ἀπό τό θάνατο τῆς ἁμαρτίας. ᾿Από τήν ἀνθρώπινη πλευρά ὅμως ὑπάρχει πάντα ὁ κίνδυνος νά πέσουμε καί πάλι στήν ἁμαρτία καί στό θάνατο. ῞Ενας πού σώζεται ἀπό ναυάγιο καί μπαίνει σέ ἕνα γερό καράβι, γιά νά τόν μεταφέρει στό λιμάνι, σώθηκε μέν ἀπό τό ναυάγιο, ἀλλά δέν εἶναι ἀσφαλής ἡ σωτηρία του, ἀφοῦ δέν ἔφθασε ἀκόμη στό λιμάνι, Κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο οἱ πιστοί δέν ἔχουμε βεβαίως ἀμφιβολία γιά τή σωτηρία μας, ἔχουμε ὅμως ἀγωνία. Θά ἀνήκουμε στούς σεσωσμένους, ἐφόσον μέ τήν πίστη καί τή μετάνοια μείνουμε μέχρι τέλους συνειδητά μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας.

 2,6. καί συνήγειρε καί συνεκάθισεν ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ.

῾Η ἀσύλληπτη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ δέν σταματᾶ στή σωτηρία μας. ᾿Ανέβηκε καί σ᾿ ἄλλη κορυφή, ψηλότερη καί πιό θαυμαστή. Στά τρία ρήματα «συνεζωοποίησε» - συνήγειρε - συνεκάθισεν ἔχουμε τό ἀποκορύφωμα τοῦ ἐλέους καί τῆς θείας ἀγάπης.

Καί συνήγειρε· ῾Η πρόθεση σύν ὑπογραμμίζει τήν ἕνωσή μας μέ τόν Χριστό. ῾Ο Θεός μᾶς ἀνέστησε μαζί μέ τόν Χριστό. ᾿Εφόσον πιστεύσαμε στόν ἀναστάντα Κύριο καί βαπτισθήκαμε στό ὄνομά του τό ἅγιο, γίναμε συμμέτοχοι τοῦ σταυρικοῦ του θανάτου. «Συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διά τοῦ βαπτίσματος εἰς τόν θάνατον, ἵνα ὥσπερ ἠγέρθη Χριστός ἐκ νεκρῶν διά τῆς δόξης τοῦ πατρός, οὕτω καί ἡμεῖς ἐν καινότητι ζωῆς περιπατήσωμεν» (Ρω 6,4). Μαζί μέ τόν ἀναστάντα ἐκ τοῦ τάφου Κύριο, ἀναστηθήκαμε κι ἐμεῖς. ᾿Αναστηθήκαμε ἀπό τό θάνατο τῆς ἁμαρτίας καί λάβαμε τό δικαίωμα καί τῆς μελλοντικῆς μας ἀναστάσεως. ῾Η ᾿Εκκλησία μᾶς τό ὑπενθυμίζει στήν ὑμνολογία τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων, τίς παραμονές τοῦ σεπτοῦ πάθους τοῦ Κυρίου· «Συνταφέντες σοι διά τοῦ βαπτίσματος, Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, τῆς ἀθανάτου ζωῆς ἠξιώθημεν τῇ ἀναστάσει σου».

Καί συνεκάθισεν ἐν τοῖς ἐπουρανίοις· ῾Ως μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ συμμετέχουμε ὄχι μόνο στήν ἀνάστασή του, μέ τήν πνευματική μας ἀνάσταση, ἀλλά καί στήν ἀφθαρσία καί στήν οὐράνια δόξα του. Στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ὅλη ἡ ἀνθρώπινη φύση συμμετέχει στή δόξα καί βρίσκεται στόν οὐρανό. ῾Ο Θεός Λόγος μέ τή γέννησή του ἀπό τήν Παρθένο Μαρία καί τό ἅγιο Πνεῦμα πῆρε σῶμα ἀπό τή δική μας ἀνθρώπινη φύση. Αὐτό τό ἀνθρώπινο σῶμα τό ἀνέστησε, τό ἀφθαρτοποίησε καί τό ἔχει ὁ ἴδιος στό θρόνο τῆς θεότητος. Διά τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ γίναμε ἄφθαρτοι καί ἀθάνατοι, ἐπειδή «οἷος ὁ χοϊκός, τοιοῦτοι καί οἱ χοϊκοί, καί οἷος ὁ ἐπουράνιος, τοιοῦτοι καί οἱ ἐπουράνιοι» (Α´ Κο 15,48). ῾Ο ἐπουράνιος ἄνθρωπος, ὁ Κύριός μας, «ἐκάθισεν ἐν δεξιᾷ τοῦ θρόνου τῆς μεγαλωσύνης ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (῾Εβ 8,1). Τό καλύτερο μέρος τοῦ ἑαυτοῦ μας ἀναστημένο κάθεται στό θρόνο τοῦ οὐρανοῦ μαζί μέ τόν Χριστό. Καί ὅπως λέει ἡ η´ εὐχή ἀπό τήν ἀκολουθία τῆς θείας Μεταλήψεως· «ὁ τῇ ἐνδόξῳ σου ᾿Αναλήψει τῆς σαρκός θεώσας τό πρόσλημμα καί τοῦτο τῇ δεξιᾷ καθέδρα τιμήσας τοῦ Πατρός».

Μᾶς κατέστησε κληρονόμους τῆς βασιλείας του ὁ ἴδιος ὁ Θεός καί μᾶς ἐγκατέστησε συμβασιλεῖς στό θρόνο του! Ποιός μπορεῖ νά κατανοήσει μιά τέτοια ἀγάπη; Γλώσσα ἀνθρώπινη δέν μπορεῖ νά τήν ψάλει οὔτε καρδιά νά τήν αἰσθανθεῖ καί νά τή χωρέσει. ῾Η αἰωνιότητα μόνο θά τήν ἀποκαλύψει τελείως.

2,7. ἵνα ἐνδείξηται ἐν τοῖς αἰῶσι τοῖς ἐπερχομένοις τόν ὑπερβάλλοντα πλοῦτον τῆς χάριτος αὐτοῦ ἐν χρηστότητι ἐφ᾿ ἡμᾶς ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ.

Στό στίχο αὐτό δηλώνεται ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο εὐδόκησε ὁ Θεός νά προσφέρει τή σωτηρία στήν ἀνθρωπότητα.

᾿Εν τοῖς αἰῶσι τοῖς ἐπερχομένοις· ῾Η ἔκφραση σημαίνει τόν μέλλοντα αἰῶνα, τήν ἀτέλειωτη αἰωνιότητα, πού θά ἀκολουθήσει μετά τήν κοινή ἀνάσταση καί τήν τελική κρίση τοῦ Θεοῦ γιά τόν κάθε ἄνθρωπο. ῞Οπως ἡ πρόθεση τοῦ Θεοῦ νά εὐλογήσει τούς δικούς του ὑπῆρχε «πρό καταβολῆς κόσμου» (᾿Εφ 1,4), ἔτσι τά ἀποτελέσματα τῆς εὐλογίας ἐκδηλώνονται πλήρως μετά τήν ἀνάστασή μας καί τή συντέλεια αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Οἱ ἄπιστοι δέν μποροῦν καθόλου νά καταλάβουν τά μέλλοντα ἀγαθά πού ὁ Θεός μᾶς προσφέρει. Οἱ πιστοί σ᾿ αὐτή τή ζωή τά ἀπολαμβάνουν ἐν μέρει, διά τῆς πίστεως. ᾿Απόλυτα θά τά ζήσουν στήν αἰωνιότητα. Τότε θά δοῦν τήν ἀνθρώπινη φύση πού ντύθηκε ὁ Χριστός νά προσκυνεῖται ἀπό ὅλη τήν κτίση καί οἱ ἅγιοι νά συμβασιλεύουν μαζί μέ τόν Χριστό.

Τόν ὑπερβάλλοντα πλοῦτον τῆς χάριτος αὐτοῦ ἐν χρηστότητι ἐφ᾿ ἡμᾶς ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ· Χρηστότητα εἶναι ἡ καλοσύνη, ἡ ἐπιείκεια. Μόνο στή δόξα πού θά ἀπολαμβάνουμε οἱ πιστοί στόν παράδεισο θά φανερωθεῖ ὁ ὑπερβάλλων πλοῦτος, ἡ ὑπερβολικά πλούσια χάρις τοῦ Χριστοῦ, ἡ ἀπέραντη ἀγάπη καί τό ἔλεος πού ἔδειξε ἐφ᾿ ἡμᾶς, πρός ὅλα τά μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας. «῎Οντως ὑπερβάλλων ὁ πλοῦτος, ὄντως ὑπερβάλλον τό μέγεθος τῆς δυνάμεως Αὐτοῦ, μετά Χριστοῦ καθίσαι!», θαυμάζει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.

 β) ῾Η σωτηρία καρπός τῆς χάριτος καί ὄχι τῶν ἔργων μας (2,8-9)

 2,8. Τῇ γάρ χάριτί ἐστε σεσωσμένοι διά τῆς πίστεως.

᾿Επαναλαμβάνει ὁ ἀπ. Παῦλος αὐτό πού εἶπε στό στ. 5, προσθέτοντας τήν ἀνθρώπινη συμμετοχή· διά τῆς πίστεως. ῾Η σωτηρία προσφέρεται δωρεάν ἀπό τόν Θεό πρός ὅλους. Δέν παραβιάζει ὅμως τήν ἐλευθερία κανενός. ᾿Αφήνει τόν ἄνθρωπο ἐλεύθερο νά τή δεχθεῖ ἤ νά τήν ἀπορρίψει. Γιά νά τή δεχθεῖ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά προσφέρει τήν πίστη του στόν Θεό. ῾Η σωτηρία εἶναι ἀποτέλεσμα συνεργασίας Θεοῦ καί ἀνθρώπου. «῾Η χάρις καί ἡ πίστις εἰσί τά δύο ὄργανα τῆς σωτηρίας», κατά τόν Νικηφόρο Θεοτόκη. ῞Ενα ἁπλό παράδειγμα θά μᾶς βοηθήσει νά κατανοήσουμε τή βαθειά θεολογική ἔννοια τῶν λόγων τοῦ ἀποστόλου. ῞Ενας πού πνίγεται μέσα στό πέλαγος, γιά νά ἀποφύγει τό θάνατο, πρέπει νά ἁπλώσει τό χέρι του καί νά πιάσει τό σωσίβιο πού τοῦ ρίχνει τό ναυαγοσωστικό. ᾿Αντίστοιχα ὁ ἄνθρωπος πού πνίγεται μέσα στό πέλαγος τῆς ἁμαρτίας πρέπει νά δεχθεῖ τό σωσίβιο τῆς σωτηρίας, τήν πίστη, πού τήν προσφέρει μέ τή χάρη του ὁ Θεός.

 ῾Η πίστη, γιά νά μᾶς σώσει, πρέπει νά καλλιεργηθεῖ. ῾Ο Κύριος δίνει σέ ὅλους πίστη· ἄλλοι τήν περιφρονοῦν καί ἄλλοι τήν καλλιεργοῦν καί ἀπολαμβάνουν τούς καρπούς της.

 2,9. καί τοῦτο οὐκ ἐξ ὑμῶν, Θεοῦ τό δῶρον, οὐκ ἐξ ἔργων, ἵνα μή τις καυχήσηται.

Καί τοῦτο, ἡ πίστη καί ἡ σωτηρία πού ἀπολαμβάνουμε διά τῆς πίστεως, εἶναι Θεοῦ τό δῶρον, τονίζει ὁ ἀπ. Παῦλος, ἄν καί φαίνεται ὅτι προέρχεται ἀποκλειστικά ἀπό τόν ἄνθρωπο. Τή χαρίζει ὁ Κύριος σέ ὅποιον βλέπει διάθεση ὑποταγῆς στό θέλημά του, πόθο ἱερό, ἀγάπη καί εὐσέβεια.

῾Ο Οἰκουμένιος κάνει μία σπουδαία παρατήρηση· «Οὔτε καί αὐτή ἡ πίστη θά εἶχε ἀπό μόνη της τή δύναμη νά μᾶς σώσει, ἐάν ὁ Θεός δέν ἤθελε διά τῆς πίστεως νά μᾶς χαρίσει τή σωτηρία. ῞Ωστε, καί τό νά πιστεύουμε εἶναι δῶρον Θεοῦ καί τό διά πίστεως νά σωζόμαστε δῶρον Θεοῦ».

Οὐκ ἐξ ἔργων, ἵνα μή τις καυχήσηται· Τό νόημα τῶν λόγων τοῦ ἀποστόλου ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ὡς ἑξῆς· «Δέν λέει ἐδῶ ὁ ἀπόστολος ὅτι ἐνῶ εἴχατε ἔργα, σᾶς ἀποστράφηκε ὁ Θεός, ἀλλά ὅτι ἐνῶ τά ἔργα σας σᾶς εἶχαν προδώσει, δηλαδή δέν εἴχατε νά παρουσιάσετε καλά ἔργα, σᾶς ἔσωσε μέ τή χάρη του. ῎Ετσι κανείς δέν μπορεῖ νά καυχηθεῖ ὅτι πέτυχε τή σωτηρία».

Θά βοηθήσει ἴσως στήν κατανόηση τῶν λόγων τοῦ ἀποστόλου τό ἑξῆς παράδειγμα· ῞Ενας ἄνθρωπος προσπαθεῖ νά ἀνεβάσει ἕνα βάρος σέ μιά ἀνηφοριά. Κοπιάζει, ταλαιπωρεῖται, ἀλλά τό βάρος συνεχῶς τοῦ πέφτει σάν τό λίθο τοῦ μυθικοῦ Σισύφου. Κατασκευάζει ἕνα καρότσι γιά νά τό μεταφέρει, ἀλλά καί πάλι ἀποτυγχάνει. ῎Ερχεται ὅμως ἕνα αὐτοκίνητο, παίρνει καί τόν ἄνθρωπο καί τό βάρος του καί σέ λίγη ὥρα βρίσκεται στήν κορυφή. Μπορεῖ νά καυχηθεῖ ὅτι κατόρθωσε ν᾿ ἀνεβεῖ μαζί μέ τό βάρος πού μετέφερε; Στήν περίπτωσή μας ὅλα ὅσα χρειάζονται γιά τή σωτηρία μας τά προσφέρει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. ῾Ο ἄνθρωπος ἁπλῶς ζητιανεύει τή χάρη τοῦ Θεοῦ μέ τήν πίστη του. Δέν μπορεῖ νά καυχηθεῖ γι᾿ αὐτό. Οὔτε οἱ μάρτυρες καυχῶνται γιά τό μαρτύριο οὔτε οἱ ἀσκητές γιά τήν ἄσκησή τους οὔτε οἱ μεγάλοι διδάσκαλοι γιά τή διδασκαλία τους. Καυχῶνται μόνο γιά τόν Χριστό, γιά τό σταυρό τοῦ Κυρίου, διότι γνωρίζουν πώς ὅ,τι καλό ἔχουν εἶναι τοῦ Θεοῦ· δική τους εἶναι μόνο ἡ ἀθλιότητα.

 γ) Τά ἀγαθά ἔργα γνώρισμα τῆς νέας ἐν Χριστῷ ζωῆς (2,10)

 ῾Ο ἀπόστολος θέλει στή συνέχεια νά προφυλάξει τούς ἀναγνῶστες τῆς ᾿Επιστολῆς ἀπό μία παρανόηση πού μποροῦσε νά δημιουργηθεῖ γιά τήν ἀναγκαιότητα τῶν καλῶν ἔργων. Δέν ἀδιαφορεῖ, τούς λέει, ὁ Θεός γιά τά ἔργα. Εὐχαριστεῖται, ὅταν βλέπει νά τά ἐργάζονται οἱ πιστοί. ᾿Αλλά αὐτά δέν δίδουν τό δικαίωμα στόν ἄνθρωπο νά ζητήσει τόν παράδεισο. Εἶναι τόσο μικρή ἡ ἀρετή μας καί τόσο ἀσήμαντα τά καλά μας ἔργα, ὥστε, ὅ,τι καί ἄν κάνουμε, νά νιώθουμε, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ Κύριος, «ὅτι δοῦλοι ἀχρεῖοί ἐσμεν, ὅτι ὅ ὠφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν» (Λκ 17,10).

 2,10. Αὐτοῦ γάρ ἐσμεν ποίημα, κτισθέντες ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ ἐπί ἔργοις ἀγαθοῖς, οἷς προητοίμασεν ὁ Θεός ἵνα ἐν αὐτοῖς περιπατήσωμεν.

 Στό στίχο αὐτό προσδιορίζεται ἀκριβέστερα ἡ σχέση σωτηρίας καί ἔργων· Τά καλά ἔργα δέν ἀποτελοῦν προϋπόθεση ἀλλά συνέπεια τῆς πίστεως, καρπό τῆς σωτηρίας, ἡ ὁποία δωρίζεται διά τῆς πίστεως.

Αὐτοῦ γάρ ἐσμεν ποίημα· ῾Ο Θεός εἶναι ὁ ποιητής, ὁ δημιουργός, κι ἐμεῖς ποίημα, δημιούργημά Του. ῾Ο ἄνθρωπος ἔχει μιά μοναδική ἀξία, περικλείει ἕνα μεγαλεῖο. Εἶναι πράγματι τό πιό ὑπέροχο ἀπό τά ἐπίγεια δημιουργήματα. Τό μόνο πού πλάστηκε μέ τόση φροντίδα «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» (Γέ 1,26). Κάθε καλό ἔργο μας ἔχει τήν αἰτία του στόν Δημιουργό, πού μᾶς ἔπλασε ἔτσι, ὥστε νά μποροῦμε νά κατορθώσουμε τήν ἀρετή. Σ᾿ Αὐτόν ἀνήκει ἡ καύχηση, ἡ δόξα καί ἡ τιμή.

Κτισθέντες ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ· Δυό φορές μᾶς δημιούργησε ὁ Θεός· α) Κατά τή δημιουργία τοῦ κόσμου ἔπλασε τόν ἄνθρωπο. β) Μετά τήν παράβαση καί παρακοή τοῦ ἀνθρώπου ἔστειλε τόν μονογενῆ Υἱό του στόν κόσμο καί διά τῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ μᾶς ἀνέπλασε· κτισθήκαμε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ. Μᾶς ἔκανε ἁγίους, μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, τῆς ᾿Εκκλησίας, πού εἶναι «ἐν Χριστῷ, καινή κτίσις» (Β´ Κο 5,17· πρβλ. Γα 6,15)

῞Οπως στή δημιουργία ὁ Θεός ἔπλασε τόν πρῶτο ἄνθρωπο, τόν ᾿Αδάμ, καί ἀπό αὐτόν προῆλθε ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα, ἔτσι τή δεύτερη φορά ἀναδημιουργηθήκαμε ἀπό τόν νέο ᾿Αδάμ, τόν ἀναστημένο ᾿Ιησοῦ Χριστό, καί ἀπό Αὐτόν προῆλθε ὅλη ἡ πνευματική ἀνθρωπότητα, τά μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας. ῾Ο ἄνθρωπος τώρα δέν δημιουργεῖται κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ, ὅπως στή φυσική δημιουργία, ἀλλά γίνεται ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος, εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό δηλώνει καί τό ὄνομα χριστιανός. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἑρμηνεύει· «Τήν ἀναγέννησιν ἐνταῦθα αἰνίττεται. ῎Οντως κτίσις ἑτέρα ἐστίν· ἐκ τοῦ μή ὄντος εἰς τό εἶναι παρήχθημεν».

Τήν ἔκφραση ἐν Χριστῷ εἶναι δύσκολο νά τήν ἐξηγήσουμε μέ μία νεοελληνική ἔκφραση. Δέν σημαίνει μόνο σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Χριστοῦ ἤ μέ τή δύναμη τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ἐκφράζει ἕνα νέο καθεστώς, ἕναν νέο κόσμο, τήν ᾿Εκκλησία, καί τούς πολίτες αὐτοῦ τοῦ νέου καθεστῶτος, τούς χριστιανούς.

᾿Επί ἔργοις ἀγαθοῖς· ῾Ο ἀπόστολος ἐπισημαίνει ὅτι ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο μᾶς ἀνέπλασε ὁ Θεός εἶναι ἐπί ἔργοις ἀγαθοῖς, γιά νά κάνουμε ἀγαθά ἔργα. ῾Ο Μ. Φώτιος ἑρμηνεύει· «χρωστᾶτε νά κάνετε τό καλό, καί τό χρέος σας εἶναι ἀρχαῖο, μάλιστα δέ ἔχει αὐξηθεῖ μέ τόκους. Πρέπει, λοιπόν, μέ σπουδή καί ἐπιμέλεια νά ξεπληρώσετε τά χρεωστούμενα». Καί ὁ ἅγιος Χρυσόστομος παρατηρεῖ ὅτι δέν μᾶς προστάζει ὁ ἀπόστολος νά κάνουμε ἕνα καλό ἔργο, ἀλλά ὅλα τά καλά ἔργα. ῞Οπως ἔχουμε πέντε αἰσθήσεις καί τίς χρησιμοποιοῦμε ὅλες, ἔτσι κι ὅλες τίς ἀρετές νά τίς ἀσκοῦμε.

Τά ἔργα χαρακτηρίζονται ὡς ἀγαθά ὄχι ἁπλῶς διότι εἶναι καλά καί ὠφέλιμα, ἀλλά διότι ἀποτελοῦν στοιχεῖα τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ. Τά ἀγαθά ἔργα εἶναι ὁ τρόπος πού ὁ Κύριος ἔζησε, ἔπραξε, ἐλάλησε καί ἐκήρυξε. ῞Ολα αὐτά ἀποτελοῦν μία πορεία, χαράσσουν μία ὁδό. ῎Ετσι φαίνεται κι ἐδῶ πόσο στενά συνδέεται τό δόγμα μέ τήν ἠθική, ἡ πίστη μέ τή ζωή, τό φρόνημα μέ τήν πράξη. ῾Ο Χριστός εἶναι καί ὁ διδάσκαλός μας καί τό μάθημά μας. Εἶναι καί ὁ ὁδηγός μας καί ἡ ὁδός μας. Αὐτός μᾶς ἀναδημιουργεῖ, μᾶς κάνει καινούργιους ἀνθρώπους, ἀλλά συγχρόνως εἶναι καί ἡ νέα ζωή τήν ὁποία θά ζήσουμε. ῾Η νέα ζωή καί ἡ πορεία μας δέν καθορίζεται οὔτε προσδιορίζεται ἀπό τή συνείδησή μας ἀλλά ἀπό τή ζωή τοῦ Χριστοῦ. Χριστιανός σημαίνει αὐτός πού ἔχει πρότυπο τόν Χριστό, περπατεῖ στά ἴχνη του, εἶναι μιμητής του. ῎Ετσι ἐκπληρώνεται καί ὁ ἀρχικός σκοπός τῆς φυσικῆς δημιουργίας μας, νά φθάσουμε στό «καθ᾿ ὁμοίωσιν» (Γέ 1,26).

 οἷς προητοίμασεν ὁ Θεός· Μέ τό προφητικό κήρυγμα, μέ τήν ἴδια τήν ἐπί γῆς ζωή τοῦ Χριστοῦ, μέ τή διδασκαλία τῶν Εὐαγγελίων, ἀλλά καί μέ τά παραδείγματα τῶν ἁγίων ὁ Θεός προητοίμασεν τήν ὁδό τῆς ἀρετῆς, μᾶς ἔδειξε ποιά εἶναι τά καλά ἔργα.

῞Ινα ἐν αὐτοῖς περιπατήσωμεν· ῾Η ζωή τῆς ἁμαρτίας παρουσιάστηκε ἀπό τόν ἀπόστολο προηγουμένως (στ. 2) σάν μία πορεία πρός τόν πνευματικό θάνατο, τήν ὁποία βάδισαν ἰουδαῖοι καί εἰδωλολάτρες. ῞Οσοι ὅμως ἐν Χριστῷ ἀναστήθηκαν ἀπό τό θάνατο τῆς ἁμαρτίας, ἀναγεννήθηκαν καί ἔγιναν μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας προορίζονται νά περιπατοῦν, δηλαδή νά ζοῦν μία νέα ζωή, τῆς ὁποίας γνώρισμα εἶναι τά καλά ἔργα. «Οὐχ ἵνα ἀρξώμεθα, ἀλλ᾿ ἵνα περιπατήσωμεν», κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο. ῾Η ζωή τοῦ χριστιανοῦ, λοιπόν, εἶναι μία συνεχής πορεία, πού σημαδεύεται ἀπό τήν πίστη καί τά καλά ἔργα. Αὐτά τά δύο δέν ξεχωρίζουν. ῾Η πίστη ἐκδηλώνεται μέ τά ἔργα καί τά ἔργα πηγάζουν ἀπό τήν πίστη. Δέν μποροῦμε νά χωρίσουμε τή ζωή τῆς πίστεως ἀπό τήν εὐσέβεια. «Τουτέστι πᾶσαν τήν ὁδόν τοῦ βίου διανύσωμεν ἐν τούτοις», κατά τόν ἅγιο Θεοφύλακτο.

῾Ο Χριστός δέν μᾶς δίνει μόνο τόν ἑαυτό του· δέν γινόμαστε μόνο μέλη τοῦ σώματός του, ἀλλά μᾶς δίνει καί τήν ὁδό στήν ὁποία θά περπατήσουμε. ῾Ο ἴδιος, πού εἶναι ἀρχηγός καί ὁδηγός μας, εἶναι καί ἡ ὁδός μας. ῎Ετσι, ὅσοι συμμετέχουν στή ζωή τοῦ Χριστοῦ, συμμετέχουν καί στήν πορεία του. Καί ὁ ἑαυτός μας νά εἶναι τοῦ Χριστοῦ καί ἡ πορεία μας. Δέν μπορεῖ ἐμεῖς νά εἴμαστε χριστιανοί καί ἡ πορεία μας νά μήν εἶναι ἡ πορεία τοῦ Χριστοῦ. ῾Η ζωή τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὁ δρόμος μας, ὁ Χριστός τό πρότυπό μας πού μᾶς ὁδηγεῖ στήν αἰώνια δόξα του.

᾿Εκεῖνος πού ἀναγεννήθηκε μέσα στήν ᾿Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ, πού ἔζησε τήν πλούσια ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἔνιωσε νά κυλᾶ στίς ἀρτηρίες του τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ καί νά φωτίζει τήν ὕπαρξή του τό Πνεῦμα τό ἅγιο, αὐθόρμητα κινεῖται πρός τήν ἀγαθοεργία. Καθώς συνειδητοποιεῖ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, γεννιέται μέσα του καί ἡ εἰλικρινής ἀγάπη γιά τά ὑπόλοιπα παιδιά τοῦ Κυρίου, τούς ἀδελφούς του.

(Ἀπό τό βοήθημα γιά κυκλάρχες τοῦ ὁμ. καθηγητοῦ Α.Π.Θ  κ. Στ. Σάκκου)