Πρωτοπρ. Θεόδωρος Ζήσης, Η αγιότητα και η αναμαρτησία της Θεοτόκου

Η ΑΓΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΜΑΡΤΗΣΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ*

Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης

Μᾶς ἀξιώνει, ὁ Θεὸς καὶ ἐφέτος νὰ ἀκούσουμε τὸν θαυμάσιον αὐτὸν ὕμνον ποὺ ὀνομάστηκε "Ἀκάθιστος Ὕμνος", τὸ ὑπέροχο αὐτὸ φιλολογικὸ καὶ λογοτεχνικὸ δημιούργημα, στοῦ ὁποίου τὴν δομὴ καὶ τὴ σύνθεση ἀναφερθήκαμε τὰ προηγούμενα χρόνια. Εἶναι ἕνα ἔξοχο λογοτεχνικὸ κατασκεύασμα, τὸ ὁποῖο θαυμάζουν ὅλοι οἱ εἰδικοί. Ἡ Ἐκκλησία μας μὲ πολλὴ σοφία καὶ σύνεση ἔθεσε αὐτὴν τὴν ἀκολουθία μέσα στὴν Ἁγία καὶ μεγάλη Τεσσαρακοστή, ὥστε μαζὶ μὲ τὶς κατανυκτικὲς λειτουργίες τῶν Προηγιασμένων, τὰ μεγάλα ἀπόδειπνα κ.ἄ. νὰ ὑπάρχει καὶ αὐτὴ ἡ ἀνοιξιάτικη νότα. Αὐτὴ ἡ χαρούμενη νότα μὲ τὰ πολλὰ "χαῖρε", γιὰ νὰ γεμίσει τὶς καρδιές μας ἀπὸ χαρά, σὰν ἕνα προανάκρουσμα τῆς Ἀναστάσεως.

Δὲν πρόκειται ἐφέτος κατὰ τὴν διάρκεια τῶν πέντε Παρασκευῶν νὰ ἀναφερθοῦμε στὸ περιεχόμενο αὐτοῦ τοῦ Ὕμνου καὶ νὰ ἀναλύσουμε τὶς βασικὲς γραμμὲς καὶ κατευθύνσεις του, ὅπως κάναμε σὲ προηγούμενα χρόνια, οὔτε ἐπίσης πρόκειται νὰ ἀναφερθοῦμε στὸν θαυμάσιο κανόνα τοῦ ὑμνογράφου Ἰωσήφ, τὰ θαυμάσια τροπάρια τοῦ ὁποίου πέρυσι ἀναλύσαμε.

Ἐφέτος θὰ ἐκμεταλλευθῶ αὐτὴν τὴν εὐκαιρία, τὴν ἀφιερωμένη στὴν Παναγία μας, τῶν πέντε Παρασκευῶν, καὶ πολὺ σύντομα, σὲ δεκάλεπτα περίπου κηρύγματα, θὰ προσπαθήσω νὰ σᾶς παρουσιάσω, ποιά εἶναι ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας γιὰ τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, τί πιστεύει ἡ Ἐκκλησία μας, καὶ ποιά εἶναι ἡ ἀπάντηση σὲ ὁρισμένες ἄλλες διδασκαλίες καὶ παρεκκλίσεις, οἱ ὁποῖες παρερμηνεύουν τὴν παράδοση καὶ τὴν πίστη τῆς Ἐκκλησίας. Ἕνα ἀπὸ τὰ βασικὰ θέματα τὸ ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία μας προβάλλει γιὰ τὸ σεπτὸ πρόσωπο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου εἶναι ὅτι χαρακτηρίζεται ὡς Παναγία. Χαῖρε Ἁγία, Ἁγίων μείζων. Εἶναι κατὰ πάντα Ἁγία, σὲ ὅλα εἶναι Ἁγία^. δὲν ὑπάρχει τίποτε τὸ μεμπτὸν στὴ ζωή της, στὶς σκέψεις της, στὶς ἐπιθυμίες της, στὶς πράξεις της, στὶς θελήσεις της, στὰ ἔργα της, στὶς κινήσεις καὶ στὴν ἐμφάνισή της, στὸ παρουσιαστικό της, ὅλα εἶναι ἅγια καὶ ὅλα εἶναι ἁγνά, "Ἁγνείας θησαύρισμα", καθ' ὅλα Ἁγία, Παναγία.

1. Φυσικὴ ἡ γέννηση τῆς Θεοτόκου

Ποῦ ὅμως ὀφείλεται αὐτὴ ἡ ἁγιότης τῆς Πα­ναγίας μας; Μποροῦμε ἄραγε ἐμεῖς οἱ θνητοὶ ἄνθρωποι, οἱ ἁπλοὶ πιστοὶ νὰ ἀποκτήσουμε αὐτὴν τὴν ἁγιότητα; Κι ἂν δὲν γίνουμε καὶ ἐμεῖς πανάγιοι, κι ἂν δὲν γίνουμε παναγίες, μποροῦμε τουλάχιστον νὰ γίνουμε ἅγιοι ἢ νὰ ἀκολουθήσουμε ἕνα δρόμο ποὺ ὁδηγεῖ πρὸς τὴν ἁγιότητα; Τί τὸ ἐξαιρετικὸ εἶχε ἡ Παναγία καὶ κατόρθωσε καὶ ἀπέκτησε αὐτὴν τὴν ἁγιότητα; Ἡ Παναγία ὡς γνωστὸν ἦταν ἕνας ἄνθρωπος καθ' ὅλα ὅμοιος πρὸς ἐμᾶς, γεννήθηκε ἀπὸ ἕνα γεροντικὸ ἅγιο ζευγάρι, τὸν Ἰωακεὶμ καὶ τὴν Ἄννα ὡς καρπὸς προσευχῆς. Σὲ μεγάλη ἠλικία, ὥριμοι, ἄτεκνοι παρακάλεσαν τὸν Θεὸ νὰ τοὺς χαρίσει ἕνα παιδί. Κάποια φορὰ μάλιστα λέγει ἡ παράδοση ὅτι ὁ Ἰωακεὶμ ἐξεδιώχθη ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς μέσα ἀπὸ τὸν Ναὸ τοῦ Σολομῶντος, διότι πῆγε νὰ προσφέρει δῶρα: ἐπειδὴ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἡ ἀτεκνία ἐθεωρεῖτο ὄνειδος, ὅποιος δὲν εἶχε παιδιὰ ἐθεωρεῖτο ἀτιμασμένος, πὼς δὲν ἦταν εὐλογημένος ἀπὸ τὸν Θεὸ - δὲν ἰσχύει αὐτὸ γιὰ τὴν Καινὴ Διαθήκη, ἀνατράπηκε αὐτό, σημασία ἔχουν οἱ πράξεις, ὄχι τὰ παιδιὰ - ἐπειδὴ λοιπὸν ἔτσι ἐπιστεύετο, ὅτι ὅποιος δὲν ἔχει παιδιὰ δὲν εἶναι εὐλογημένος ἀπὸ τὸν Θεό, ἔδιωξαν οἱ ἱερεῖς τὸν γέροντα Ἰωακεὶμ ἀπὸ τὸν ναό, καὶ ἐκεῖνος μὲ δάκρυα στὰ μάτια, πῆγε στὴν ἔρημο ἐπὶ 40 ἡμέρες καὶ παρακαλοῦσε θερμὰ τὸ Θεὸ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ νὰ τοῦ δώσει παιδί. Τὸ ἴδιο ἔκαμε καὶ ἡ μητέρα τῆς Παναγίας, ἡ Ἄννα, στὸ σπίτι της. Καὶ ὁ Θεὸς ἄκουσε τὶς προσευχές τους καὶ τοὺς χάρισε ὄχι ἁπλῶς ἕνα παιδὶ σὰν ὅλα τὰ ἄλλα^· τοὺς χάρισε ἐκεῖνο τὸ παιδὶ ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἐπρόκειτο νὰ λυτρωθεῖ ὁ κόσμος, νὰ γεννηθεῖ ὁ λυτρωτὴς τοῦ κόσμου. Δὲν ὑπάρχουν ἄλλοι γονεῖς οἱ ὁποῖοι νὰ ἔχουν αὐτὸ τὸ προνόμιο ποὺ εἶχαν οἱ ἅγιοι Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα, νὰ γεννήσουν μιὰ κόρη, νὰ ἀποκτήσουν ἕνα παιδὶ ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἐπρόκειτο νὰ γεννηθεῖ ὁ Θεός.

Ἦταν λοιπὸν καρπὸς προσευχῆς ἡ γέννηση τῆς Παναγίας μας. Κατὰ τὰ ἄλλα ὅμως ἡ Παναγία ἦταν ἕνας συνηθισμένος ἄνθρωπος σὰν ὅλους ἐμᾶς. Καὶ κάνω αὐτὴ τὴν ἐπισήμανση ,ὅτι ἡ Παναγία προῆλθε ἀπὸ συζυγία φυσιολογικὴ δύο ἀνθρώπων, τοῦ Ἰωακεὶμ καὶ τῆς Ἄννας, ἀπὸ μία ἐμπαθὴ θὰ ἔλεγα γέννηση, ἀφοῦ στὴν συνάντηση ἀνδρὸς καὶ γυναικός, ὅσο ἅγιοι καὶ ἂν εἶναι οἱ ἄνθρωποι, ὑπάρχει ἡ ἐπιθυμία, ὑπάρχει ἡ ἡδονή, καὶ ὑπάρχει πάθος^· «Ἰδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνελήφθην, καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου» λέγει ὁ ψαλμός. Ἡ Παναγία λοιπὸν γεννήθηκε ἀπὸ αὐτὴν τὴν συνηθισμένη ἀνθρώπινη συνάντηση, ἀπὸ τὴν συνηθισμένη συζυγία τοῦ Ἰωακεὶμ καὶ τῆς Ἄννας, δὲν εἶχε τίποτε διαφορετικὸ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Τὸ τονίζουμε αὐτό, διότι τὸν περασμένο αἰῶνα ὁ πάπας διετύπωσε ἕνα δόγμα ἀντιπαραδοσιακό, ἐναντίον αὐτῶν ποὺ διδάσκει ἡ Ἁγία Γραφὴ καὶ ἡ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, τὸ δόγμα τῆς «ἀσπίλου συλλήψεως τῆς Θεοτόκου».

2. Ἡ «ἄσπιλη σύλληψη» τῆς Θεοτόκου

Τὸ δόγμα αὐτό, τὸ ὁποῖο διετύπωσε τὸ 1854 ὁ Πάπας Πίος ὁ 9ος, σημαίνει ὅτι ἡ Παναγία γεννήθηκε ἄσπιλη, ἀναμάρτητη, δὲν εἶχε τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα, ὅπως τὸ ἔχουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Ἡ διδασκαλία αὐτὴ βέβαια περὶ τῆς ἀσπίλου συλλήψεως δὲν στηρίζεται πουθενά, οὔτε στὴν Ἁγία Γραφή, οὔτε στὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἔχει ἐπίσης πολλὰ τρωτὰ σημεῖα.

Ἕνα τρωτὸ σημεῖο αὐτῆς τῆς διδασκαλίας εἶναι ὅτι προσβάλλει τὴν μοναδικότητα τῆς γεννήσεως τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μόνο ὁ Χριστὸς γεννήθηκε ἀναμάρτητος ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, εἶναι ἡ μοναδικὴ περίπτωση κατὰ τὴν ὁποία δὲν μεσολάβησε σάρκα καὶ αἷμα. Ὁ Χριστός μας γεννήθηκε ἀπὸ τὴν Παρθένο Μαρία, ἄνευ συναφείας ἀνδρός. Δὲν ἦλθε σὲ σαρκικὴ ἕνωση ἡ Παναγία μὲ ἄνδρα. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐπεσκίασε τὴν Παναγία καὶ δι' Ἁγίου Πνεύματος ἐγεννήθηκε ὁ Κύριός μας^·ὁ Ἰησοὺς Χριστὸς γεννήθηκε ἐκ Πνεύματος Ἁγίου ἀπὸ τὴν Παρθένο Μαρία, γι' αὐτὸ καὶ εἶναι ἀναμάρτητος. Ἡ Παναγία ὅμως δὲν γεννήθηκε ἐκ Πνεύματος Ἁγίου^.γεννήθηκε ἀπὸ γονεῖς φυσιολογικά, κανονικά, ἀπὸ τὸν Ἰωακεὶμ καὶ ἀπὸ τὴν Ἄννα. Προσβάλλει ἐπομένως ἡ διδασκαλία αὐτὴ τὴν μοναδικότητα τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἡ μοναδικὴ γέννηση, ἡ ὁποία ἔγινε ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ εἶναι γι' αὐτὸ ἄσπιλη, εἶναι ἡ γέννηση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.

3. Οἱ ἀκρότητες τῆς Μαριολατρείας καὶ τοῦ Ἀντιδικομαριανισμοῦ

Τὸ δεύτερο στοιχεῖο γιὰ τὸ ὁποῖο αὐτὴ ἡ διδασκαλία δὲν εἶναι ὀρθὴ εἶναι ὅτι οὐσιαστικῶς δὲν ἀνεβάζει τὴν Παναγία, τὴν μειώνει, ἐνῶ οἱ Παπικοὶ θέλουν νὰ ὑψώσουν τὴν Παναγία, ὑπερβολικὰ μάλιστα. Ὑπάρχουν ἐδῶ ἀκρότητες, καὶ ἂς πῶ γιὰ τὶς δύο αὐτὲς ἀκρότητες καὶ θὰ συνεχίσω τὶς σκέψεις ποὺ ἔκαμα προηγουμένως. Στὴν διδασκαλία γιὰ τὴν Θεοτόκο ὑπάρχουν δύο ἀκρότητες. Ἡ Ὀρθόδοξος ἐκκλησία εἶναι ἀνάμεσα, ἀκολουθεῖ τὴ χρυσὴ ὁδό. Ποιὲς εἶναι οἱ δύο αὐτὲς ἀκρότητες; Ἡ μιὰ ἀκρότητα εἶναι αὐτὴ ἡ ὁποία ὑπερεξαίρει τὴν Παναγία, κάνει τὴν Παναγία Θεά, θεοποιεῖ τὴν Παναγία, εἶναι ἡ Μαριολατρεία. Διδάσκει ὅτι ἡ Παναγία εἶναι Θεός, καὶ αὐτὴ τὴν τάση ὑπηρετεῖ ἡ διδασκαλία τῆς Ρωμαϊκῆς ἐκκλησίας, τῆς Παπικῆς ἐκκλησίας, περὶ τοῦ ὅτι ἡ Παναγία εἶναι ἄσπιλη, τὴν ἐξισώνει μὲ τὸν Χριστό, ἕνα πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Στὸ ἄλλο ἄκρο εἶναι ὁ λεγόμενος Ἀντιδικομαριανισμός, οἱ ἀντίθετοι, οἱ ἀντίδικοι τῆς Μαρίας, οἱ ἐχθροὶ τῆς Μαρίας, στὴν ἐποχή μας οἱ Προτεστάντες¹. Ἀπὸ τὴν μία πλευρὰ οἱ παπικοί, οἱ Ρωμαιοκαθολικοὶ ἔχουν τὴν Μαριολατρεία, κάνουν τὴν Θεοτόκο Θεό, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ στὴ Δύση καὶ πάλι, στὴν Εὐρώπη, ὑπάρχει τελείως ἀντίθετη τάση, τῶν ἐχθρῶν τῆς Παναγίας. Ἂς ἀναφέρουμε ἐδῶ, αὐτὸ ποὺ εἴπαμε καὶ ἄλλη φορά, ὅτι ὁ πατὴρ Θεόκλητος ὁ Διονυσιάτης σ' ἕνα βιβλίο τὸ ὁποῖο ἔχει γράψει γιὰ τὴν Παναγία δημοσιεύει ἕνα γράμμα τοῦ γέροντός του, Ἀθανασίου τοῦ Ἰβηρίτη, ὁ ὁποῖος ἀναφερόταν σ' αὐτὴν τὴν ἐχθρότητα ποὺ ἔχουν οἱ Προτεστάντες ἐναντίον τῆς Παναγίας. Ἐὰν πᾶτε σ' ἕναν ναὸ προτεσταντικό-εὐαγγελικό, ὑπάρχουν καὶ ἐδῶ στὴν πόλη μας, γιατὶ καὶ ἐδῶ ὑπάρχουν Εὐαγγελικοί-Προτεστάντες, δὲν θὰ δεῖτε πουθενὰ εἰκόνες, δὲν ἔχουν καμμία τιμή, κανένα σεβασμὸ πρὸς τὴν Παναγία. Ἀντίθετα ἐκφράζονται ὑποτιμητικὰ γι' Αὐτήν. Ἔχοντας λοιπὸν κατὰ νοῦν ὁ Γέρων Ἀθανάσιος ὁ Ἰβηρίτης τὴν ἀσέβεια πρὸς τὴν Παναγία, ἐκφράζεται στὸ γράμμα αὐτὸ πολὺ σκληρὰ γιὰ τοὺς Προτεστάντες καὶ τοὺς προτεσταντίζοντες². Δὲν διστάζουν οἱ Ἅγιοι νὰ χρησιμοποιήσουν σκληρές λέξεις, ὅταν ὑβρίζονται ἅγια πρόσωπα. Γιὰ μᾶς αὐτὸ θὰ φαινότανε βαρύ, τοὺς δῆθεν εὐγενεῖς, τοὺς δῆθεν προοδευμένους, τοὺς ἀνθρώπους τῶν σαλονιῶν. Μπορεῖ νὰ ὑβρίζουμε ἁγίους, ἀλλὰ θέλουμε μιὰ ἐκλεπτυσμένη γλῶσσα στὶς μεταξύ μας σχέσεις. Ἀνάμεσα λοιπὸν στὶς δύο αὐτὲς τάσεις, ἀπὸ τὴν μία πλευρὰ τῆς Μαριολατρείας τοῦ Παπισμοῦ καὶ τῆς ἐχθρότητος πρὸς τὴν Παναγία, τῆς μειώσεως τῆς Παναγίας, τῶν Προτεσταντῶν εἶναι ἡ δική μας ἡ Ὀρθόδοξη ἐκκλησία, ἡ ὁποία σέβεται καὶ τιμᾶ καὶ ὑμνεῖ τὴν Θεοτόκο μὲ τόσους ὕμνους, ὅπως ἀκούσαμε, δὲν κάνει ὅμως τὴν Παναγία Θεά³. Τὴν τοποθετεῖ μετὰ τὴ Θεότητα^. "τὰ δευτερεῖα τῆς Τριάδος ἡ ἔχουσα". Οἱ ἱερεῖς μνημονεύουμε πρῶτα τὸν Χριστὸ καὶ μετὰ τὴν Παναγία.

Ἂς ἐπανέλθουμε ὅμως στὸ δεύτερο τρωτὸ σημεῖο τῆς "ἄσπιλης σύλληψης". Ἐνῶ λοιπὸν νομίζουν ὅτι μὲ τὴν ἄσπιλη σύλληψη ὑπερυψώνουν τὴν Παναγία, οὐσιαστικῶς τὴν μειώνουν. Γιατὶ ἡ Παναγία ἐξυψώνεται πιὸ πολὺ ἂν παρουσιασθεῖ ὅτι αὐτὰ ποὺ κατόρθωσε, αὐτὴ ἡ ἁγιότης τὴν ὁποία κατόρθωσε, δὲν τὰ κατόρθωσε γιατὶ ἦταν ἀναμάρτητη ἐκ φύσεως, τὰ κατόρθωσε γιατὶ ἐνῶ ἦταν ἄνθρωπος σὰν ἐμᾶς, γεννήθηκε ἀπὸ φυσικοὺς γονεῖς, ἀπὸ τὸν Ἰωακεὶμ καὶ τὴν Ἄννα, ἐνῶ ἦταν ἄνθρωπος καθόλα φυσιολογικός, εἶχε αὐτὴν τὴν δική μας τὴ φύση, ἡ ὁποία ρέπει πρὸς τὴν ἁμαρτία, κατόρθωσε ἐν τούτοις νὰ καλλιεργήσει τὶς ἀρετὲς μὲ πολλὴ ἄσκηση, μὲ προσευχή, μὲ νηστεῖες, μὲ ἐγκράτεια, μὲ ἁγνότητα ἰδιαιτέρως, καὶ νὰ φθάσει στὰ ὕψη αὐτὰ τῆς ἁγιότητος, συνεργώντας καὶ κοπιάζοντας ἡ ἴδια.

Ἐμεῖς ἀγαπητοί μου, ποὺ ζοῦμε στὸν χῶρο αὐτὸ τὸν εὐλογημένο τῆς Ἐκκλησίας, θὰ πρέπει νὰ τὴν ἔχουμε ὡς παράδειγμα καὶ ὡς δίδαγμα καὶ ὡς στόχο. Ἐκείνη κατόρθωσε νὰ φθάσει σ' αὐτὴν τὴν ἁγιότητα καὶ νὰ ὑμνεῖται δι' ὅλων τῶν αἰώνων^."Ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσί με πᾶσαι αἱ γενεαί. Ὅτι ἐποίησέ μοι μεγαλεῖα ὁ δυνατός". Ἐκείνη ἦταν σκεῡος ἐκλογῆς λόγω τῆς ἁγιότητός της κατόρθωσε καὶ εἵλκυσε τὴν προσοχὴ τοῦ Θεοῦ καὶ ἔγινε ἡ ἀγαπητὴ τοῦ Θεοῦ: «Χαῖρε Κεχαριτωμένη. Ὁ Κύριος μετά σου. Εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξί». Ἔδειξε μὲ τὴν ἁγία ζωή της, τὴν ἄφθαστη ὑπακοή της, τὴν πολλὴ ταπείνωση, τὴν ἀνυπέρβλητη ἁγνότητα, μέχρι ποῦ μπορεῖ νὰ ὑψωθεῖ ὁ ἄνθρωπος. Δὲν πρόκειται βέβαια ἐμεῖς νὰ φθάσουμε τὸ μοναδικὸ μεγαλεῖο τῆς Παναγίας^. μποροῦμε ὅμως νὰ μποῦμε σ' ἕνα δρόμο ἁγιότητος νὰ ὑψωθοῦμε καὶ ἐμεῖς ἀναλογικά, νὰ καταπολεμήσουμε τὰ πάθη καὶ τὶς κακίες μας, ὥστε ὅταν ψάλλουμε στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, νὰ ψάλλουμε μέσα ἀπὸ ἁγνὲς καρδιὲς καὶ ἅγια χείλη.

4. Ἡ καθαρὴ καὶ ἀσκητικὴ ζωή της

Θὰ ἐπιμείνουμε λίγο στὸ θέμα τῆς ἁγιότητος τῆς Παναγίας καὶ θὰ παρουσιάσουμε μερικὲς πτυχὲς τῆς ἁγίας καὶ ἀσκητικῆς ζωῆς της, θὰ δοῦμε πῶς πέρασε τὴ ζωή της στὰ 60 περίπου χρόνια ποὺ ἔζησε (59 ἐτῶν ἐκοιμήθη ἡ Παναγία). Πῶς λοιπὸν πέρασε ἡ Παναγία μας τὴν ἁγία καὶ ἀσκητικὴ ζωή της; Τὰ Εὐαγγέλια παραλαμβάνουν τὴ ζωὴ τῆς Παναγίας ἀπὸ τὸν Εὐαγγελισμό, ἀπὸ τὴν ἐμφάνιση τοῦ Ἀγγέλου Γαβριὴλ στὴν Παναγία. Ἡ Ἐκκλησία βέβαια δὲν στηρίζεται μόνο στὰ Εὐαγγέλια, ἀλλὰ καὶ στὴν παράδοση τὴν προφορική, σ' αὐτὰ ποὺ προφορικὰ ἄφησαν ὁ Χριστὸς καὶ οἱ Ἀπόστολοι. Δὲν ὑπάρχουν ὅλα μέσα στὰ Εὐαγγέλια. Βάσει λοιπὸν αὐτῆς τῆς παραδόσεως ἡ Ἐκκλησία διδάσκει ὅτι ἡ Παναγία σὲ ἠλικία τριῶν ἐτῶν παραδόθηκε, ἀφιερώθηκε, ἀπὸ τοὺς γονεῖς της, τὸν Ἰωακεὶμ καὶ τὴν Ἄννα, στὸν Ναό. Τί φοβερὸ μυστήριο αὐτό! Μία ζωὴ παρακαλοῦσαν ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα νὰ ἀποκτήσουν παιδί, καὶ σὲ γεροντικὴ ἠλικία ἀπέκτησαν αὐτὸ τὸ παιδί, τὸ ὁποῖο τοὺς ἔκανε νὰ πλεονεκτοῦν σὲ σχέση μὲ ὅλα τὰ ἄλλα ζεύγη. Γιατὶ κανένα ἄλλο παιδὶ δὲν μπορεῖ νὰ συγκριθεῖ μὲ τὸ παιδὶ αὐτό, τὴν Παναγία μας4. Καὶ ὅμως τὸ παιδὶ αὐτὸ σὲ ἠλικία τριῶν ἐτῶν ἔρχονται καὶ τὸ παραδίδουν στὸ Ναό, τὸ ἀφιερώνουν, τὸ παραδίδουν στοὺς ἱερεῖς. Χάνουν τὰ παιδικὰ χαμόγελα, τὶς φωνές, τὶς χαρὲς αὐτὲς τῆς παιδικῆς ἠλικίας.

Ἡ Παναγία παραδίδεται, ὅπως γιορτάζουμε στὰ Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου, εἰσέρχεται στὰ ἅγια τῶν ἁγίων καὶ ἐκεῖ μέσα στὸ Ναό, ὅπως διδάσκει πάλι ἡ παράδοση, φυτεύεται ὡς ἐλαία, λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Σὰν ἐλιὰ φυτευμένη μέσα στὸ Ναὸ ἡ Παναγία μας γίνεται κατάκαρπος⁵, φορτωμένη ἀπὸ καρποὺς ἀρετῆς καὶ ἁγιότητος^.τὰ ἔργα της, οἱ σκέψεις της καὶ οἱ ἐπιθυμίες της ἀποκόπτονται πλέον ἀπὸ τὸν κόσμο καὶ ἀπὸ τὶς ἐπιθυμίες τοῦ κόσμου, ἀπὸ αὐτὲς τὶς μικροχαρὲς καὶ τὶς τρέλλες τῆς παιδικῆς ἠλικίας. Αὐτὴ ἡ παιδούλα τῶν τριῶν ἐτῶν μέχρι τῆς ἠλικίας τῶν δεκαπέντε ἐτῶν, δώδεκα ὁλόκληρα χρόνια, γίνεται μέσα στὸ Ναὸ ἡ μεγαλύτερη ἀσκήτρια, ἡ μεγαλύτερη ἡσυχάστρια, ὅπως λέγει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Πα­λαμᾶς⁶. Γι' αὐτὸ ἡ Παναγία εἶναι πρότυπο τῶν Μοναχῶν καὶ τὴν σέβονται τόσο πολὺ οἱ Μοναχοί, διότι ἀπὸ βρεφικῆς ἠλικίας ἐμόνασε, ἔγινε Μοναχή, ἀσκήτρια καὶ ἡσυχάστρια μέσα εἰς τὸν Ναό.

Δώδεκα ὁλόκληρα χρόνια μέσα στὸ Ναὸ συντροφιὰ μόνο μὲ ἱερεῖς, μὲ τὴν προσευχή, μὲ τοὺς ὕμνους, μὲ τὶς σκέψεις της καὶ τὶς ἐπιθυμίες ὅλες στραμμένες στὸ Θεό, μακριὰ ἀπὸ τὸν κόσμο.

Ἔτσι λοιπὸν αὐτὴ ἡ φυτευμένη μέσα εἰς τὸν Ναὸ ἐλαία κατέκτησε αὐτοὺς τοὺς καρποὺς τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς ἁγιότητος, τῆς ἀσκήσεως καὶ τῆς καθαρότητος, τῆς ἁγιότητος καὶ τῆς ταπεινώσεως. Σὲ αὐτὴν τὴν ἠλικία τῶν 15 ἐτῶν τὴν ἐπισκέφθηκε ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, "Ἄγγελος Πρωτοστάτης" ἀκούσαμε τὴν προηγουμένη Παρασκευή, γιὰ νὰ τῆς μεταφέρει τὸ χαρμόσυνο μήνυμα, νὰ τὴν ὀνομάσει "κεχαριτωμένη"· "Χαῖρε, Κεχαριτωμένη".

Παλαιὰ στὴν ἀρχὴ τοῦ Κόσμου μιὰ ἄλλη γυναίκα, ἡ Εὔα, ἔφερε τὴν κατάρα σ' ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος μὲ τὴν παρακοή της· τώρα ἡ Παναγία μὲ τὴν ἁγία ζωή της, μὲ τὴν ἄσκηση, ἐπισύρει τὴν εὐλογία καὶ τὴν χαρὰ καὶ γίνεται ἡ κεχαριτωμένη. Πόσο θαυμαστὲς εἶναι αὐτὲς οἱ σκηνὲς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ὅπως τὶς περιγράφει ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς7, τῆς μεταφέρει τὸ μήνυμα ὁ Ἀρχάγγελος πὼς θὰ ἀποκτήσει υἱόν, θὰ γεννήσει. Ἡ Παναγὶα ταράχθηκε^. "πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;". Ἐγὼ ὅλη μου τὴ ζωὴ τὴν πέρασα, παιδούλα, ἀπὸ τὰ μικρά μου χρόνια μέσα στὸ Ναὸ καὶ ἄνδρα δὲν ἐγνώρισα, γιὰ νὰ ἀκούσει τὴν ἀπάντηση τοῦ Ἀγγέλου. "Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι". Δύναμις θεϊκὴ θὰ σὲ ἐπισκιάσει, τὸ παιδὶ τὸ ὁποῖο θὰ γεννηθεῖ ἀπὸ σένα δὲν θὰ εἶναι ὅπως τὰ συνηθισμένα παιδιά, θὰ γεννηθεῖ ὁ Θεός, θὰ γίνεις Θεοτόκος, θὰ ἔλθει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καὶ ἐξ αἰτίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θὰ κυοφορήσεις, θὰ ἐγκυμονήσεις, καὶ δύναμις ὑψίστου θὰ σὲ ἐπισκιάσει.

5. Ἡ ταπείνωση καὶ ἡ ὑπακοή της

Ἂς φαντασθοῦν οἱ παριστάμενες ἐδῶ γυναῖκες, μητέρες καὶ ἀδελφές, πῶς θὰ ἀντιδροῦσαν σὲ μία παρόμοια περίπτωση. Τί παράξενα ρήματα, τί μυστήριο εἶναι αὐτὸ ποὺ ἐξαγγέλλει ὁ Ἄγγελος, ἀπίστευτα πράγματα, πῶς θὰ γίνει αὐτό; Καὶ ὅμως ἡ Παναγία μετὰ ἀπὸ αὐτὴν τὴν πρώτη ἐπιφύλαξη "πῶς ἔσται μοι τοῦτο;" καὶ μετὰ ἀπὸ τὴν διαβεβαίωση τοῦ Ἀγγέλου γιὰ τὸ θαῦμα ἐπιδεικνύει τώρα καὶ μία ἄλλη μεγάλη ἀρετή. Μέχρι τότε ἐπέδειξε τὴν ἁγνότητα, τὴν καθαρότητα, τὴν ἄσκηση, τώρα ἐπιδεικνύει καὶ τὴν μεγάλη της ταπείνωση^· "Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμα σου"^· εἶμαι μπροστά σου Κύριε, στὸν ἀπεσταλμένο Σου τὸν Ἄγγελο, καὶ ἀφοῦ ἐσὺ ἔτσι προστάζεις, νὰ γίνει τὸ μεγάλο αὐτὸ θαῦμα, νὰ γεννήσει μία γυναῖκα χωρὶς συνάφεια ἀνδρός, ἀφοῦ τὸ θέλημα Κυρίου εἶναι ἔτσι, "Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμα σου". Καὶ ἐπε­σκίασε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ ὁλοκλήρωσε τὴν καθαρότητα τῆς Παναγίας μας.

Διδάσκουν οἱ Πατέρες τῆς ἐκκλησίας ὅτι μέχρι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἡ καθαρότητα, ἡ ἁγνότητα ἦταν δική της κατάκτηση, δικό της ἔργο, δική της συνεργεία. Τώρα ἔρχεται τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ ὁλοκληρώνει αὐτὴ τὴν κάθαρση καὶ ὁλοκληρώνει αὐτὴν τὴν ἁγνότητα⁸. Ἀφαιρεῖ τὸν προπατορικὸ ρύπο, γιατὶ ἀπὸ ἐκεῖ μέσα ἐπρόκειτο νὰ γεννηθεῖ ὁ Θεός, ὡς ἐπιβράβευση τῆς ὑπακοῆς, τῆς ἁγνότητος καὶ τῆς καθαρότητος.

Ἡ Παναγία, ὡς γνωστόν, ἐγέννησε τὸν Κύριόν μας Ἰησοῦν Χριστόν, καὶ πέρασε μαζί του ὅλα τὰ παιδικά του χρόνια μέχρι τῆς ἀνδρικῆς ἠλικίας, μέχρι τῆς ὡριμάνσεώς του καὶ τῆς δημόσιας δράσης του. Πῶς συμπεριφέρθηκε ἡ Παναγία κατὰ τὴν διάρκεια ποὺ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς πραγματοποιοῦσε τὸ κοσμοσωτήριο ἔργο του; Ἔμεινε διακριτικὰ στὸ περιθώριο, μὲ ταπείνωση καὶ πάλι. Ἐνθυμεῖσθε ἀπὸ τὸν γάμο τῆς Κανᾶ ὅτι, ὅταν ἐκεῖ ἡ Παναγία τοῦ εἶπε "οἶνον οὐκ ἔχουσι", ἤρθαμε σὲ γάμο ἐδῶ καὶ δὲν ἔχουν κρασί, τῆς μίλησε αὐστηρὰ ὁ Χριστός. "Τί ἐμοὶ καὶ σοί, γύναι;" Μὴν ἀναμειγνύεσαι σὲ θέματα τὰ ὁποῖα ἐγὼ κατευθύνω, νὰ κρατήσεις τὴ θέση σου". Καὶ ἐκείνη ταπεινὰ καὶ ὑπάκουα ἀντέδρασε. Εἶπε σ' αὐτοὺς ποὺ διακονοῦσαν "ὅ,τι ἂν λέγῃ ὑμῖν, ποιήσατε"⁹. Κάντε ὅ,τι σᾶς πεῖ. Δὲν διεμαρτυρήθη, δὲν θύμωσε­^. "ποιήσατε ὅ,τι ἂν λέγῃ ὑμῖν".

Σὲ μιὰ ἄλλη περίπτωση ἐπίσης, ἐνῶ ὁ Χριστὸς ἐδίδασκε, κάποια γυναῖκα ἀπὸ τὸν ὄχλο "ἐπάρασα τὴν φωνήν", εἶπε: "Μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασά σε καὶ μαστοὶ οὕς ἐθήλασας". Ἐπηρεασμένη ἀπὸ τὴν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, -ποιὸς δὲν θὰ ἤθελε νὰ ἀκούσει αὐτὰ τὰ λόγια σωτηρίας ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Κυρίου μας- ἐνθουσιάστηκε ἡ γυναῖκα αὐτὴ καὶ εἶπε: Μακαρία ἡ μάνα σου, εὐτυχισμένη ἡ μάνα σου ἡ ὁποία σὲ γέννησε καὶ οἱ μαστοὶ τοὺς ὁποίους ἐθήλασες.

Ἐδῶ ὁ Χριστὸς ἐπαινεῖ τὴν μητέρα του, ἀλλὰ συγχρόνως δίδει καὶ σὲ μᾶς τὸ κίνητρο τῆς μιμήσεως τῆς Παναγίας μας. Εἶναι συγκλονιστικὴ αὐτὴ ἡ διδασκαλία τοῦ Κυρίου μας, ἂν τὴν προσέξει κανείς. Ἀπαντάει σ' αὐτὴν τὴν ἐκφώνηση τῆς γυναίκας καὶ λέγει: "Μενοῦνγε, μακάριοι οἱ ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσοντες αὐτόν"¹⁰. Τὸ "μενοῦνγε" εἶναι βεβαιωτικό^. σωστὰ εἶπες γυναῖκα^. εἶναι μακαρία ἡ μητέρα μου, δίκαιο ἔχεις, γιατὶ σ' ὅλη της τὴν ζωὴ ἔκανε ὑπακοή, ἐτήρησε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Γι' αὐτὸ καὶ μποροῦν νὰ γίνουν ὅλοι μακάριοι, πάντες οἱ ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ τηροῦντες αὐτόν.

Στὸ τέλος νὰ θυμόμαστε πόσο διακριτικὰ ἡ Παναγία στάθηκε στὸ πάθος τοῦ Κυρίου καὶ στὸ κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων. Οἱ Ἀπόστολοι ἐκήρυτταν ἐδῶ καὶ ἐκεῖ. Ἡ Παναγία ὑπὸ τὴν προστασία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, δὲν ἀναμειγνύεται στὸ ἔργο, ποὺ δὲν εἶναι δική της διακονία, ὅπως σήμερα ἐπιχειροῦν πολλὲς γυναῖκες νὰ ἀνατρέψουν τὸ σύμπαν, δὲν ἀνέχονται νὰ εἶναι στὸ περιθώριο τῶν ἀνδρικῶν δραστηριοτήτων ξεσηκωμένες ἀπὸ τὰ φεμινιστικὰ κινήματα προσπαθοῦν ἀκόμα καὶ μέσα στὸ Ἱερὸ νὰ εἰσέλθουν, καὶ ἱέρειες νὰ γίνουν, καὶ τὴν Ἱερωσύνη νὰ κατακτήσουν. Ἡ Παναγία ταπεινὰ καὶ διακριτικὰ μένει στὸ περιθώριο καὶ ἐπιδεικνύει σ' ὅλη της τὴ ζωὴ αὐτὴ τὴν ταπείνωση καὶ τὴν ἁγιότητα, τὴν καλωσύνη καὶ ἐπιείκεια.

6. Ζωγραφισμένες ὅλες οἱ ἀρετὲς

Γι' αυτὸ καὶ λέγει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καὶ τελειώνω μ' αὐτό: Στὸ πρόσωπο τῆς Παναγίας ὁ Θεός ζωγράφισε μιὰ εἰκόνα, ἔκανε ἕνα πίνακα, ἐπάνω στὸν ὁποῖο ζωγράφισε ὅ,τι ὡραιότερο ὑπῆρχε, ὅποια ἀρετὴ ὑπάρχει, ὅποια καλωσύνη ὑπάρχει, ὅποιο κάλλος πνευματικὸ καὶ ὑλικὸ ὑπάρχει, γιατὶ καὶ σωματικὰ ἡ Παναγία ἦταν σεμνὴ καὶ ὄμορφη. Ὅλα τὰ κάλλη, πνευματικὰ καὶ σωματικὰ ζωγράφισε ὁ Θεὸς στὸ πρόσωπο τῆς Παναγίας. Ἡ Παναγία διέσωσε τὸ "κατ' εἰκόνα" τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι ἡ πραγματικὴ εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου.

Καὶ ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης λέγει, ὅτι ἂν συνέβαινε ποτέ, μιὰ ὑπόθεση κάνει, ἂν συνέβαινε ποτὲ τὰ ἐννέα τάγματα τῶν Ἀγγέλων νὰ ἐπαναστατήσουν καὶ νὰ γκρεμισθοῦν ἀπὸ τὸν οὐρανὸ καὶ νὰ γίνουν δαίμονες, ἂν συνέβαινε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι νὰ γίνουν κακοί, καὶ ἂν συνέβαινε νὰ ἐπαναστατήσει ὁλόκληρη ἡ κτίσις, ὁ οὐρανός, ἡ γῆ, τ' ἀστέρια. Ὅλα αὐτά, λέγει, ἂν συνέβαιναν, ἀρκοῦσε ἡ ἁγιότητα τῆς Παναγίας μας γιὰ νὰ εἶναι εὐχαριστημένος ὁ Θεός. Ὅλα ἂς ἔλλειπαν, φτάνει ἡ ἁγιότης τῆς Παναγίας¹¹.

Αὐτὴν λοιπὸν τὴν ἁγιότητα τῆς Παναγίας μας, μποροῦμε καὶ ἐμεῖς ἀγαπητοί μου νὰ τὴν μιμηθοῦμε, ἀρκεῖ ὄχι μόνο νὰ ἀκοῦμε ἀλλὰ καὶ νὰ πράττουμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ^. "Μακάριοι οἱ ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσοντες αὐτόν".

* Ἀπομαγνητοφωνημένο κείμενο ὁμιλιῶν κατὰ τὴν ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν (Α' καὶ Β' Παρασκευὴ 26-2-1999 καὶ 5-3-1999) στὸν Ἱ. Ν. Ἁγίου Ἀντωνίου Θεσσαλονίκης. Ἀπομαγνητοφώνησε ὁ Πρόδρομος Βασματζίδης.

1. Ὑπῆρχαν καὶ στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία ἀντίδικοι τῆς Μαρίας, ὀπαδοὶ τοῦ Ἀντιδικομαριανισμοῦ, τοὺς ὁποίους συνεχίζουν σήμερα οἱ Προτεστάντες. Περὶ αὐτῶν βλ. τὴν καλύτερη ὀρθόδοξη μελέτη ποὺ ἔχει γραφῆ γιὰ τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, τοῦ καθηγητοῦ Ἰ. Καλογήρου, Μαρία ἡ ἀειπάρθενος Θεοτόκος κατὰ τὴν Ὀρθόδοξον πίστιν, Θεσσαλονίκη 1957, σελ. 125ε.

2. Μοναχοῦ Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Μαρία ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 31: «Πρόσεχε ἀπὸ τοὺς κατακλύζοντας τὴν Ἑλλάδα προτεστατίζοντας καὶ φθάσαντας ἀκόμη πλησιστίους μέχρι τῶν στηλῶν τῶν θρησκευτικῶν ὀργάνων. Προσπαθοῦν καὶ τοὺς φθάνει ἐν πρῶτοις αὐτοὺς νὰ θεωροῦν τὴν Παναγίαν (τὴν λέγουν Μαρίαν), μίαν ἐκ τῶν συνήθων ἁγίων καὶ δὲν δέχονται, ὡσὰν τὸν διάβολον, ἰδιαιτέραν δι' Αὐτὴν τιμήν... Φοβερὸν νὰ ἔχῃ διαποτισθῆ μόνον ἡ Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία μὲ τόσον πνεῦμα Ὀρθολογικόν, Γερμανικόν, προτεσταντικὸν ἀκόμη, ὥστε νὰ μοῦ λέγουν ὅτι οἱ ὕμνοι μας πρὸς τὴν Θεομήτορα εἶναι ποίησις. Αὐτὰ ἐδιδάχθησαν ἀπὸ τὸ Μόναχον^. ἡ Μαρία εἶναι (ἦτο) μιὰ καλὴ μητέρα (οἱ σκύλοι!!!)».

3. Ἤδη ὁ Ἅγιος Ἰωάννης Δαμασκηνὸς ἀποκρούει αὐτὴν τὴν ὑπερβολικὴ διδασκαλία, διότι ὑπενθυμίζει τὴν πολυθεΐα τῆς εἰδωλολατρίας. Λόγος εἰς τὴν Κοίμησιν 2,15, PG 96, 744: «Οὔτω Θεοῦ μητέρα τὴν Παρθένον ταύτην γινώσκοντες τὴν ταύτης πανηγυρίζομεν κοίμησιν, οὐ Θεὸν ταύτην φημίζοντες^· ἄπαγε, τῆς ἑλληνικῆς τεθρείας τὰ τοιαῦτα μυθεύματα». Πρὸς τοὺς διαβάλλοντας τὰς ἁγίας εἰκόνας 3, 41, PG 94,1357: «Προσκυνήσωμεν καὶ λατρεύσωμεν μόνῳ τῷ κτίστῃ καὶ Δημιουργῷ ὡς φύσει προσκυνητῷ Θεῷ. Προσκυνήσωμεν καὶ τῇ ἁγία Θεοτόκῳ, οὐχ ὡς Θεῷ, ἀλλ' ὡς μητρὶ Θεοῦ κατὰ σάρκα».

4. Βλ. τὸ πρὸ τοῦ συναξαρίου τῆς Γεννήσεως τῆς Παναγίας δίστιχο (8 Σεπτεμβρίου):
Πάσας ἀληθῶς, Ἄννα, νικᾷς μητέρας

Μήτηρ ἕως ἂν σὴ γένηται θυγάτηρ

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ Ἄννα μὲ τὴ γέννηση τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου νικᾶ ὅλες τὶς γυναῖκες. Ἡ νίκη ὅμως αὐτὴ διαρκεῖ μέχρι τῆς στιγμῆς ποὺ ἡ κόρη της, ἡ Παναγία, ἔγινε μητέρα. Νικήθηκε ἀπὸ τὴν κόρη της, ποὺ ἐγέννησε ὄχι ἄνθρωπο, ἀλλὰ Θεό^· εἶναι ὄχι ἀνθρωποτόκος, ἀλλὰ Θεοτόκος.

5. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις Ὀρθοδόξου πίστεως, PG 94, 1160Α: "Εἶτα ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ φυτευθεῖσα τὲ καὶ πιανθεῖσα τῷ Πνεύματι ὠσεὶ ἐλαία κατάκαρ­πος, πάσης ἀρετῆς καταγώγιον γέγονε, πάσης βιοτικῆς καὶ σαρκικῆς ἐπιθυμίας τὸν νοῦν ἀποστήσασα σὺν τῷ σώματι ὡς ἔπρεπε, τὴν Θεὸν ἐγκόλπιον ὑποδέχεσθαι μέλλουσαν^.ἅγιος γὰρ ὢν ἐν ἁγίοις ἀναπαύεται^. οὔτω τοίνυν ἁγιωσύνην μετέρχεται καὶ ναὸς ἅγιος καὶ θαυμάσιος τοῦ ὑψίστου Θεοῦ ἀναδείκνυται ἄξιος".

6. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμιλία 53, Εἰς τὰ Εἰσόδια, ΕΠΕ 11, 260ε.

7. Λουκᾶ 1,26-38.

8. Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατηχήσεις 17, 7, PG 33, 976: "Τοῦτο τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐστι, τὸ ἐλθὸν ἐπὶ τὴν ἁγίαν Παρθένον Μαρίαν. Ἐπειδὴ γὰρ Χριστὸς ἦν ὁ Μονογενὴς ὁ γεννώμενος, δύναμις Ὑψίστου ἐπεσκίαζεν αὐτή, καὶ Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελθὸν ἐπ' αὐτὴν ἡγίαζεν αὐτὴν πρὸς τὸ δυνηθῆναι δέξασθαι τὸν δι' οὗ τὰ πάντα ἐγένετο". Γρηγορίου Θεολόγου, Ἔπη Δογματικὰ 9, 68, PG 37, 462Α καὶ 10, 5, PG 37, 469Α: "Τὴν Πνεῦμα ἥγνισε πρόσθεν ἀνυμφέα μητέρα κεδνὴν" καὶ "Τὸ Πνεῦμα ἐπῆλθε Παρθένω καθάρσιον". Βλ. Ἰ. Καλογήρου, αὐτόθι, σελ. 78-79.

9. Ἰω. 2,1-5.

10. Λουκᾶ 11,28.

11. Βλ. Θεοκλήτου Διονυσιάτου, αὐτόθι, σελ. 21.

ΠΗΓΗ: "ΘΕΟΔΡΟΜΙΑ" ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΔΙΔΑΧΗΣ -ΤΕΥΧΟΣ 1 ^. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 1999