Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος, Να βρούμε τον πάτο στο ψέμα

Να βρούμε τον πάτο στο ψέμα

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Η κυβέρνηση διακηρύσσει ότι επιδιώκει να πιάσει τον πάτο στην οικονομία. Για να το επιτύχει όμως πρέπει πρώτα να θέσει πάτο στο ψέμα και να δει με αντικειμενικότητα την αλήθεια. Λέγεται πως το ψέμα στρατηγικά χρησιμοποιείται για ψυχολογικούς λόγους, όμως η ιστορία αποδεικνύει πως έχει κοντά ποδάρια. Το ψέμα χρησιμοποιείται από την κάθε εξουσία και από αυτούς που την εξυπηρετούν. Χρησιμοποιείται επίσης για τη δημιουργία μύθων, γύρω από πρόσωπα, καταστάσεις και γεγονότα. Στην πολιτική ο μύθος είναι το πλάσιμο μιας «πραγματικότητας» που ταιριάζει στην ιδεολογία αυτών που τον κατασκευάζουν, ή στις σκοπιμότητες που θέλουν ή τους επιβάλλεται να εξυπηρετήσουν.

Το ψέμα και ο μύθος χρησιμοποιήθηκαν στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών. Ποιά η αλήθεια; Στην Ελλάδα επιβλήθηκε ένα ακόμη δυσβάστακτο δάνειο, για να μπορέσει να εκτελέσει τις υποχρεώσεις της προς τους δανειστές της με νέους, σκληρούς όρους. Η Κυβέρνηση παρουσίασε τις αποφάσεις των Βρυξελλών ως «ανάσα» στα χρηματοοικονομικά της Ελλάδος και ως επιτυχία γιατί δεν πτωχεύσαμε τελείως... Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την πλευρά τους, εξέφρασαν την πεποίθηση ότι, μετά τα μέτρα που έλαβαν για την Ελλάδα, θα ηρεμήσουν οι αγορές και το Ευρώ θα βρει την ισορροπία του... Το ψέμα δεν κράτησε ούτε καν τρεις μέρες. Μονο μία ημέρα υπήρξε ανάκαμψη στα ξένα χρηματιστήρια και στο ελληνικό και μετά το έρεβος...

Η επικοινωνιακή ομάδα της Κυβέρνησης και όσοι πρόσκεινται σ’ αυτήν για το αποτέλεσμα της Συνόδου Κορυφής των Βρυξελλών έπρεπε να δημιουργήσουν ένα μύθο, που να δραματοποιεί το γεγονός των νέων βαρών στην πλάτη του λαού και να παριστάνει τον κ. Γ. Α. Παπανδρέου ως αγωνισθέντα με ηρωισμό για τα συμφέροντα του ελληνικού λαού.

Θα αναφερθεί ένα μόνο παράδειγμα, για να γίνει σαφές πώς πλάστηκε ο συγκεκριμένος μύθος. Κυριακάτικη εφημερίδα είχε πρωτοσέλιδο κύριο εντυπωσιακό τίτλο τη φράση σε εισαγωγικά: «Τί θέλετε; Να πουλήσω την Πελοπόννησο;». Ο Υπέρτιτλος εξηγούσε: «Το δράμα του Πρωθυπουργού και οι εκκλήσεις στους εταίρους για διάσωση». Ο Πρωθυπουργός, κατά την εφημερίδα, μίλησε σε δραματικούς υψηλούς τόνους προς τους εταίρους μας, αυτή τη φορά αν θέλουν να πουληθεί όχι κάποιο νησί, ή κάποιο μνημείο, αλλά η Πελοπόννησος. Σημειολογικά, θα σχολίαζε ο Ουμπέρτο Έκο, είναι η κορύφωση του δράματος για τον Πρωθυπουργό, αφού μίλησε για το κομμάτι της Ελλάδας που δεν είναι μόνο μεγάλο σε έκταση και πληθυσμό, αλλά που πρώτο ξεκίνησε την Επανάσταση το 1821 και πρώτο απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς.

Στον πρωτοσέλιδο τίτλο υπάρχει και σύντομο κείμενο του οποίου την ευθύνη έχουν ο Εκδότης και ο Διευθυντής και που χρωματίζει το όλο ρεπορτάζ:

[ «Τί θέλετε να κάνω; Μήπως να βάλω ενέχυρο τα νησιά ή να πουλήσω την Πελοπόννησο;». Η φράση του Πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών αποκαλύπτει με τον πλέον δραματικό τρόπο σε ποιό σημείο βρέθηκε η χώρα, λίγο προτού εγκριθεί το νέο πακέτο διάσωσης]. Εφιστάται η προσοχή στα εισαγωγικά της φράσης του Πρωθυπουργού και στις λέξεις - σχόλιο «νέο πακέτο διάσωσης»....

Στο πρωτοσέλιδο κείμενο υπάρχει παραπομπή για συνέχεια στις εσωτερικές σελίδες, όπου το ρεπορτάζ είναι ενυπόγραφο. Και εκεί το ίδιο επεισόδιο γράφεται ως εξής:

[Όταν ο φινλανδός ομόλογος (του κ. Παπανδρέου) συνέχιζε να απαιτεί εγγυήσεις και ο Σλοβάκος να λέει ότι δεν μπορεί να πληρώνει χωρίς αντίκρισμα για την Ελλάδα, ο κ. Παπανδρέου ύψωσε τους τόνους και φέρεται να είπε: «Τί θέλετε να κάνω για να πεισθείτε; Μήπως να βάλω ενέχυρο τα νησιά μας ή να πουλήσουμε την Πελοπόννησο; Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται και το ξέρετε» φέρεται να τόνισε ο κ. Παπανδρέου και κάπου εκεί η συζήτηση φαίνεται ότι πήρε άλλη τροπή»]. (Σημ. Οι υπογραμμίσεις και τα μπολντ στοιχεία από τον υπογράφοντα).

Προσοχή στο ρήματα του ρεπορτάζ «φέρεται», που γράφεται δυο φορές, και «φαίνεται». Ο συντάκτης του ρεπορτάζ σωστά πήρε τις αποστάσεις του από το τί ακριβώς είπε ο κ. Παπανδρέου. Μένει βεβαίως το ερώτημα αφού ο πρωθυπουργός φέρεται να είπε για την Πελοπόννησο κ.λ.π. προς τί τα εισαγωγικά και ο κολοσσιαίος πρωτοσέλιδος τίτλος, επίσης με εισαγωγικά, που, όπως είναι γνωστό, μπαίνουν μόνον για να καταγράψουν λόγια που αναμφισβήτητα είπε κάποιος ή κάποια;...

Ο μύθος...

Ο μύθος στην ιστορία και στη δημοσιογραφία χρησιμοποιείται συχνά είτε για να εξυψώσει κάποιον, είτε για να θάψει κάποιον που στοχοποιείται, είτε για να εξυπηρετήσει ιδεολογίες και καταστάσεις. Πολλά τα παραδείγματα. Θα αναφέρουμε μερικά, που παρατίθενται συνειρμικά, απλά και μόνο για να σκεφθούμε, με την ευκαιρία το πώς γράφεται η Ιστορία...

Σε ομιλίες και σε έντυπα για την ελεύθερη έκφραση και την ελευθεροτυπία χρησιμοποιείται η έκφραση του Βολταίρου: « Δεν είμαι σύμφωνος με αυτό που λες, αλλά έως θανάτου θα υπερασπισθώ το δικαίωμα σου να το λες». Την έκφραση αυτή ουδέποτε είπε ο Βολταίρος, ούτε φυσικά είναι πουθενά γραμμένη! Την απέδωσε σ’ αυτόν η βιογράφος του Έβελιν Μπέατρις Χολλ στο βιβλίο της «Οι φίλοι του Βολταίρου» και η δικαιολογία της ήταν ότι έτσι εξέφραζε τη σκέψη του...

Αντίθετα στην καρατομηθείσα βασίλισσα Αντουανέτα αποδίδεται η έκφραση: « Ο λαός διαμαρτύρεται γιατί δεν έχει ψωμί να φάει; Και γιατί δεν του δίνετε να φάει παντεσπάνι; ( Σημ. η σωστή έκφραση είναι μπριός αντί για παντεσπάνι). Τη φράση αυτή δεν την είπε ποτέ η Αντουανέτα. Της την έβαλε στο στόμα ο Ζαν Ζακ Ρουσό, για να δείξει την αναλγησία και την έλλειψη επικοινωνίας με τον λαό των βασιλιάδων της Γαλλίας...

Μια άλλη έκφραση γνωστή είναι αυτή του Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Δείξτε μου ένα νέο συντηρητικών αντιλήψεων και θα σας δείξω έναν χωρίς καρδιά και δείξτε μου ένα ηλικιωμένο επαναστάτη και θα σας δείξω κάποιον χωρίς μυαλό». Τη φράση δεν την είπε ποτέ ο Τσότσιλ, ή αν την είπε δεν του ανήκει. Πριν από αυτόν την είπαν ο Βίσμαρκ και ο Μπέρναρντ Σό.

Και δυο ακόμη παραδείγματα. Στον Βενιαμίν Φραγκλίνο αποδίδεται το απόφθεγμα «Στον κόσμο δυο πράγματα είναι σίγουρα, ο θάνατος και οι φόροι». Στην πραγματικότητα τη φράση αυτή την είπε νωρίτερα, στα 1716, ο Κρίστοφερ Μπούλοκ. Επίσης η φράση που αποδίδεται στον πολιτικό, συγγραφέα και φιλόσοφο Έντμοντ Μπούρκε « Αυτό που είναι αναγκαίο για να θριαμβεύσει το κακό είναι να μένουν άπραγοι και να μην κάνουν τίποτε οι σωστοί άνθρωποι» δεν βρέθηκε σε κανένα έργο ή σημείωση του. Κάποιος βιογράφος του την πρόσθεσε στο έργο του, γιατί, προφανώς, του άρεσε...

Αυτά τα λίγα παραδείγματα για τη μυθολογία των δηλώσεων ή αποφθεγμάτων. Αλλά οι μύθοι και στα γεγονότα της ιστορίας και μάλιστα της σύγχρονης είναι πολύ περισσότεροι. Να θυμηθούμε τους «κακούς ινδιάνους», που «οι καλοί έποικοι» τους σκότωναν και τους έπαιρναν το βιός τους, την «εκπολιτιστική επανάσταση του Μάο», τον «κόκκινο παράδεισο» των Σοβιέτ, «την απόλυτη ελευθερία» των τραστ, των τραπεζών και της εκμετάλλευσης και, στα δικά μας, το «συνωστισμό» στη Σμύρνη του 1922, την «καλοπέραση των Ελλήνων» υπό τον ζυγό των Οθωμανών, έως και τις πρόσφατες «μάχες του κ. Παπανδρέου», που «πέτυχε» να έχουμε πάνω από το κεφάλι μας τους γραφειοκράτες της Τρόϊκας, των τραπεζών και του ΟΟΣΑ, οι οποίοι μας επιβάλλουν τη θέληση τους και μας υπαγορεύουν τους Νόμους που πρέπει και που οφείλουμε να ψηφίζουμε!.-