Κρίσις, ἔλεγχος, κατάκρισις
(Ομιλία του μακαριστού Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου)
«Σὺ τίς εἶ ὁ κρίνων ἀλλότριον οἰκέτην;»(῾Ρωμ. 14,4)
Η μάνα, ἀγαπητοί μου, ὅταν βλέπῃ τὸ παιδάκι νὰ τρέχῃ στὴ φωτιά, φωνάζει· Μή, μακριά!
Καὶ ἡ Ἐκκλησία, ἡ γλυκειά μας μάνα ποὺ μᾶς ἀγαπᾷ περισσότερο ἀπὸ τὴ φυσική μας μάνα, φωνάζει σήμερα διὰ τοῦ ἀποστόλου·Μακριά ἀπὸ τὴ φωτιά!
Ποιά φωτιά·τὴν ἁμαρτία, τὸ κακό· τ᾽ ἀνήθικα γλέντια, τοὺς ἔξαλλους χορούς,τὴ μέθη, τὴν πορνεία, τὴ μοιχεία κ.τ.λ..Ἀλλὰ κοντὰ σ᾿ αὐτὰ ὁ ἀπόστολος σήμερα μᾶς φωνάζει «μακριά» κι ἀπὸ μιὰ ἁμαρτία ποὺ τὴ θεωροῦμε ἀθῴα, ἐνῷ εἶνε πολὺ σοβαρή·εἶνε ἡ κατάκρισις «Σὺ τίς εἶ», λέει,«ὁ κρίνων ἀλλότριον οἰκέτην;»·ποιός εἶσαι σύ, ποὺ κρίνεις ξένο δοῦλο;(῾Ρωμ. 14,4). Γι᾿ αὐτὸ θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε νὰ πῶ λίγα λόγια περὶ κατακρίσεως.
Εἶνε ἁμάρτημα ποὺ γίνεται σὲ παγκόσμιο κλίμακα. Ἔγραψα ἄλλοτε γι᾽ αὐτὸ καὶ τὶς συνέπειές του(βλ. ἡμ. βιβλ.Κοινωνικαὶ πληγαί , Ἀθῆναι 1974, σ. 70) . Τώρα θέλωνὰ διευκρινίσω ὅτι ἄλλο κρίσις, ἄλλο ἔλεγχος καὶ ἄλλο κατάκρισις, ὥστε νὰ μὴ συγχέωνται.
Ἡ κρίσις εἶνε προνόμιο τοῦ ἀνθρώπου. Μόνο αὐτός, μὲ τὸ μυαλὸ ποὺ τοῦ ᾽δωσε ὁ Θεός, κρίνει, κάνει διάκρισι, ξεχωρίζει. Ἐξετάζει, βγάζει συμπεράσματα καὶ ἀποφασίζει. Κοσκινίζει τὰ πράγματα καὶ διακρίνει μεταξὺ φωτὸς καὶ σκότους, ἀληθείας καὶ ψεύδους, δικαίου καὶ ἀδικίας, ἀγάπης καὶ μίσους, Χριστοῦ καὶ σατανᾶ.Προσὸν τοῦ ἀνθρώπου ἡ κρίσις. Δυστυχῶς ὅμως δὲν λειτουργεῖ πάντοτε ὀρθά. Ὅπως ὁ ἥλιος σκεπάζεται ἀπὸ τὰ σύννεφα καὶ ἐμποδίζεται νὰ φωτίσῃ, ἔτσι καὶ ἡ ἀνθρώπινη κρίσις ἐπηρεάζεται ἀπὸ τὰ πάθη, σκοτίζεται ἀπὸ ἐμπάθεια, ἐμποδίζεται νὰ διακρίνῃ καθαρά. Ὅταν ἡ κρίσις γίνεται ἐμπαθής, τότε σφάλλει. Παραδείγματα ἐμπαθοῦς κρίσεως στὴν ἀρχαία ἐποχὴ εἶνε οἱ Ἀθηναῖοι, ποὺ καταδίκασαν τὸ Σωκράτη νὰ πιῇ τὸ κώνειον. Ἀλλ᾽ ἀκόμη πιὸ ἐμπαθεῖς ἀποδείχθηκαν οἱ Ἰουδαῖοι, ποὺ καταδίκασαν τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν Ναζωραῖο.
Καὶ τί δὲν τοῦ εἶπαν! εἶπαν, πὼς εἶνε «φάγος καὶ οἰνοπότης, τελωνῶν φίλος καὶ ἁμαρτωλῶν», ὅτι «ἔχει δαιμόνιον», ὅτι εἶνε «ὁ καταλύων τὸν ναόν», «πλάνος»,«Σαμαρείτης»,«ἁμαρτωλός»(Ματθ. 11,19· 27,40,63. Λουκ. 7,34. Ἰω. 8,48· 9,24). Καί τέλος τὸν καταδίκασαν εἰς θάνατον. Καὶ ἐνῷ καταδίκασαν τὸΧριστό, ἀπὸ τὴν ἄλλη ἀθῴωσαν τὸ Βαραββᾶ.Καὶ σήμερα δυστυχῶς ἡ δικαία κρίσις λείπει.Τὰ Ἡνωμένα Ἔθνη, ὅταν πρόκειται γιὰ μικρὰκράτη, δὲν ἀποδίδουν δικαιοσύνη. Οἱ προφῆτες φωνάζουν ἀπὸ παλαιά·«Δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς»(Ἠσ. 26,9).
Καὶ ὁ Χριστὸς λέει· «Μὴ κρίνετε κατ᾽ ὄψιν, ἀλλὰ τὴν δικαίαν κρίσιν κρίνατε» μὴ κρίνετε ἐπιπόλαια, ἀλλὰ μὲ δικαία κρίσι· νὰ ἐξετάζετε, νὰ εἶστε ἀπροκατάληπτοι καὶ ἀμερόληπτοι (Ἰω. 7,24). Καὶ δίνοντας ὁ ἴδιος τὸ τέλειο παράδειγμα δικαίας κρίσεως εἶπε· «Ἡ κρίσις ἡ ἐμὴ ἀληθής ἐστιν» καὶ «ἡ κρίσις ἡ ἐμὴ δικαία ἐστίν» (ἔ.ἀ. 8,16· 5,30) .Ἡ ἐμπαθὴς κρίσις λοιπὸν δὲν ἐπιτρέπεται,ἡ ἀμερόληπτη καὶ δικαία κρίσις ἐπιτρέπεται.
Ἑπομένως ἡ κρίσις δὲν εἶνε κατάκρισις. Ὅπως ἐπίσης καὶ ὁ ἔλεγχος δὲν εἶνε κατάκρισις. Τί θὰ πῇ ἔλεγχος; Ἔλεγχος θὰ πῇ παρατήρησις ἢ ὑπόδειξις ἢ ἐπίπληξις, ποὺ πρέπει νὰκάνουμε σὲ κάποιον ἀδελφό μας ἐὰν ἔχουμε ἀγάπη. Τὸ λέει ὁ Χριστός· Βλέπεις τὸν ἄλλο νὰ σφάλλῃ; Ἂν λοιπὸν τὸν ἀγαπᾶς, πλησίασέ τον καὶ ὑπόδειξέ του ποῦ σφάλλει. Σὲ ἄκουσε; τὸν ἔσωσες· δὲν σὲ ἄκουσε; ἔ, αὐτὸς θὰ ἔχῃ τὸ κρίμα (βλ. Ματθ. 18,15-17). Ὁ ἔλεγχος λοιπὸν ὄχι μόνο ἐπιτρέπεται ἀλλὰ καὶ ἐπιβάλλεται ὡς ἱερὸ καθῆκον. Πότε; Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχῃ κάποια ἐξουσία καὶ ἀπὸ αὐτὸν ἐξαρτῶνται ἄλλοι.
Εἶσαι πατέρας; Ἀλλοίμονο ἂν ἀδιαφορῇς. Μερικοὶ γονεῖς, γυρίζει τὸ παιδὶ μεσάνυχτα ἀπ᾽ἔξω, κι αὐτοὶ κοιμοῦνται ἀμέριμνοι. Λάθος.Ἐσὺ νὰ παρατηρῇς τὸ παιδί, ποῦ πηγαίνει, τι κάνει, τί παρέες ἔχει, ἂν ξενυχτάῃ. Ξέρω γονεῖς ποὺ τρέχουν νὰ βροῦν τὰ παιδιά τους, τὰ καλοῦν, φωνάζουν, κλαῖνε. Ἔχουν χρέοςνὰ κάνουν ἔλεγχο, μὲ τρόπο καὶ μὲ ἀγάπη.
Εἶσαι δάσκαλος; Μὴν εἶσαι ἀδιάφορος γιὰ τὴν πρόοδο τῶν μαθητῶν σου. Στὰ παιδικά μας χρόνια βλέπαμε τὸ δάσκαλο, τὸν καθηγητή, τὸ γυμνασιάρχη μας, νὰ βγαίνουν τὴ νύχτα καὶ νὰ παρακολουθοῦν ἂν γυρίζουν ἔξω οἱ μαθηταί,γιὰ νὰ ἐλέγξουν τὴν ἑπομένη μέρα τοὺς ἀτάκτους. Ὁ ἔλεγχος εἶνε καθῆκον τοῦ δασκάλου.
Εἶσαι ἀξιωματικός; Βλέπε τοὺς στρατιῶτες σου μὲ ἐνδιαφέρον καὶ ἐπιμέλεια, ποὺ θὰτοὺς ἐμπνέῃ πειθαρχία. Στὴν παλιὰ ἐποχὴ οἱἀξιωματικοὶ εἶχαν γιὰ τοὺς στρατιῶτες ἀγάπη καὶ στοργή, τοὺς ἕνωνε ἱερὸς σύνδεσμος.
Εἶσαι δικαστὴς ἢ εἰσαγγελεύς; Ἔχεις ἀποστολὴ νὰ ἐλέγχῃς ἀπὸ τὴν ἕδρα τὶς παραβάσεις, παρανομίες, ἀδικίες καὶ ἐγκλήματα.
Εἶσαι δημοσιογράφος; Ὀφείλεις νὰ ἀσκῇς ἔλεγχο μὲ τὴν πέννα σου. Ἀλλοίμονο ἂν λείψῃ ὁ ἔλεγχος στὴ δημοσία ζωή. Μία διεφθαρμένη κοινωνία ὅμως δὲν δέχεται ἔλεγχο. Χρειάζεται ἡρωισμός· μπορεῖ καὶ νὰ σκοτώσουν ἀκόμα ἐκεῖνον ποὺ ἐλέγχει. Γι᾿ αὐτὸ συνήθωςοἱ δημοσιογράφοι ἀποφεύγουν νὰ ἐλέγχουν.
Εἶσαι ἱερεὺς ἢ καὶ ἐπίσκοπος; Ὤ, τότε πρέπει νὰ εἶσαι ἄγρυπνος στὸ ποίμνιό σου. Κι ἂν κάποιοι ἁμαρτάνουν δημοσίως, νὰ τοὺς ἐλέγξῃς, διαφορετικὰ ἔχεις εὐθύνη μεγάλη. Κι ἂνἀκόμη ὅλοι σὲ μισήσουν, σὲ ποτίσουν κώνειο,σὲ σταυρώσουν, ἐσὺ νὰ πῇς τὴν ἀλήθεια, «τὰ σῦκα σῦκα, καὶ τὴ σκάφη σκάφη».
Νά λοιπόν, σᾶς ξεκαθάρισα τὰ πράγματα· ἄλλο κρίσις, ἄλλο ἔλεγχος, ἄλλο κατάκρισις.Ἔχεις κάποια ὑπεύθυνη θέσι; κάνε τὸν ἔλεγχό σου μὲ πόνο ψυχῆς· ὄχι ἄσπλαχνα καὶ βάναυσα, ἀλλὰ μὲ δάκρυα. Καὶ νὰ τὸ ξέρῃς· σὺ θὰ πεθάνῃς (ὁ πατέρας, ὁ δάσκαλος, ὁ ἀξιωματικός, ὁ παπᾶς), ἀλλὰ θὰ σ᾽ εὐγνωμονοῦν. Μᾶς ἔσωσε,θὰ λένε. Γνώρισα στρατιωτικὸ ποὺ θυμόταν ἀξιωματικούς του, γνώρισα παιδιὰ ποὺ κλαῖνε ὅταν ἀναφέρουν τὸν πατέρα τους. Γι᾽ αὐτὸ ὄχι κολακεία· δὲ σῴζεται ὁ κόσμος μὲ κολακεῖες.
Ἀλλὰ τότε τί εἶνε κατάκρισις; Κατάκρισις δὲν εἶνε κρίσις, δὲν εἶνε ἔλεγχος· ἀλλὰ τί εἶνε; Εἶνε κακία . Γιατί κακία; Ὅταν συναντηθῇ κάποιος μὲ τὸ φίλο του, ἐνῷ ὑπάρχουν τόσα ἄλλα νὰ ποῦν, αὐτὸς ἀρχίζει νὰ σκαλίζῃ τὴν «κοπριά», τὰ ἐλαττώματα τοῦ ἄλλου. Ξέρεις τί ἔκανε ἡ γυναίκα του, τὸ παιδί του, ἡ κόρη του;… Κι ἀρχίζουν τὸ «σκαλιστήρι» καὶ τὸ «πριόνι»,καὶ βγάζουν ἀποφάσεις. Καὶ ὄχι μόνο γιὰ πραγματικὰ ἀλλὰ καὶ γιὰ φανταστικὰ ἐλαττώματα.
Εἶνε ἀκόμα ἀδικία . Διότι ὅταν κατακρίνῃς στήν εις «δικαστήριο», ποὺ δικάζει κάποιον ἀπόντα καὶ ἀνυπεράσπιστο. Αὐτὸ εἶνε ἄδικο. Βλάπτεις τὸν πλησίον σου ὄχι οἰκονομικὰ ἀλλὰ ἠθικά, σὲ ὅ,τι τιμιώτερο ἔχει, στὴν τιμὴ τοῦ ὀνόματός του. «Ἡ τιμὴ τιμὴ δὲν ἔχει». Κ᾽ «ἡ γλῶσσα κόκκαλα δὲν ἔχει καὶ κόκκαλα τσακίζει». Εἶνε ἐπίσης ὑποκρισία . Διότι ἐσὺ ποὺ κρίνεις τί εἶσαι; προφήτης, πατριάρχης, ἐπίσκοπος, ἄγγελος; Ἄνθρωπος εἶσαι. Ἔχει ἐκεῖνος ἐλαττώματα, ἐσὺ δὲν ἔχεις; Αὐτὸς εἶνε μαῦρος, ἐσὺ παριστάνεις τὴ λευκὴ περιστερά;
Εἶνε τέλος ἄγνοια. Ἂν νομίζῃς ὅτι ἐσὺ δὲνἔχεις ἐλάττωμα, ἀγνοεῖς τὸν ἑαυτό σου. Ἀντὶνὰ ψάχνῃς νὰ βρῇς ἐλαττώματα στὸν ἄλλο, ἐ-ρεύνησε τὸν ἑαυτό σου καὶ τότε θὰ βρῇς ἄφθονο ὑλικὸ νὰ ἀσχολῆσαι μῆνες ὁλόκληρους. Ὅποιος ξεχνάει τὸν ἑαυτό του, καὶ τὸ μικρὸξένο ἐλάττωμα τὸ θεωρεῖ μεγάλο, ἐνῷ καὶ τὸ μεγάλο δικό του ἐλαττώματα τὸ θεωρεῖ μικρό.
Ὅποιος, ἀγαπητοί μου,κατακρίνει παραλογίζεται. Ὁ Κύριος λέει· «Γιατί βλέπεις τὸ ξυλαράκι στὸ μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σου, καὶ δὲ βλέπεις τὸ δοκάρι ποὺ εἶνε στὸ δικό σου μάτι;»(Ματθ.7,3-5). Κάποτε μάλιστα καταντᾷ καὶ γελοῖος· ἐφαρμόζεται σ᾽ αὐτὸν ἡ παροιμία τοῦ Αἰσώπου«εἶπε ὁ γάιδαρος τὸν πετεινὸ κεφάλα». Ἀκόμη, ἀγνοεῖ τὸ συμφέρον του ὁ Κύριος εἶπε· «Ὅπως θέλετε νὰ κάνουν σ᾽ ἐσᾶς οἱ ἄλλοι,ἔτσι νὰ κάνετε κ᾽ ἐσεῖς σ᾽ αὐτούς» (ἔ.ἀ. 7,12). Θέλεις κάποιοι νὰ σὲ κατακρίνουν; Ὄχι. Ἔ, ἔτσι κ᾽ἐσὺ νὰ προσέχῃς νὰ μὴν κατακρίνῃς κανένα.Θά ᾿ρθῇ μέρα ποὺ ὁ Χριστὸς θὰ στήσῃ παγκόσμιο δικαστήριο καὶ θὰ μᾶς κρίνῃ. Τότε θὰπαρακαλοῦμε· Τὸ ἔλεός σου, Κύριε! Κ᾽ ἐκεῖ νος ἀπὸ τώρα μᾶς λέει· «Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε» μὲ ὅποια ζυγαριὰ ζυγίσατε τοὺς ἄλλους, μ᾿ αὐτὴν θὰ ζυγιστῆτε κ᾽ ἐσεῖς (ἔ.ἀ. 7,1-2). Ἐκεῖνος ποὺ κατακρίνει γίνεται εἰσαγγελεὺς τοῦ ἄλλου καὶ συνήγορος τοῦ ἑαυτοῦ του. Ὁ῾Ρῶσος ὅσιος Σεραφεὶμ τοῦ Σαρὼφ ἔλεγε·―Ἐγὼ ἕναν κακὸ γνωρίζω στὸν κόσμο, τὸν ἑαυτό μου· τοὺς ἄλλους τοὺς βλέπω ὅλους σὰν ἀγγέλους.Κι ὅταν συναντοῦσε ἄνθρωπο ἔλεγε«Ἡ χαρά μου»! Ἐσὺ λοιπὸν γίνε εἰσαγγελεὺς τοῦ ἑαυτοῦ σου καὶ ὑπερασπιστὴς τῶν ἄλλων.
Αὔριο ἀρχίζει ἡ νηστεία. Νὰ νηστέψουμε ἀπὸ τροφὲς εἶνε εὔκολο. Τὸ δύσκολο εἶνε νὰλείψῃ ἡ κατάκρισις, τὸ κοτσομπολιό – γυναικεῖο προπαντὸς πάθος.Νηστεύσατε λοιπὸν ὅλοι αὐτὴ τὴν ἁγία νηστεία·μακριά ἀπὸ τὴν κατάκρισι! Ἔτσι μόνο θὰ βροῦμε ἔλεος τὴνἡμέρα ἐκείνη, διὰ πρεσβειῶν τῆς ὑπεραγίαςΘεοτόκου καὶ πάντων τῶν ἁγίων· ἀμήν.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 24-2-1985 πρωὶ μὲ ἄλλο τίτλο. «Κυριακή»2011.
ΑΓΙΟΣ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΛΕΩΝΙΔΑΣ