Κυριακή ΙΕ' Λουκά - Οι τρεις έρωτες (Τριών Ιεραρχών)

Οἱ τρεῖς ἔρωτες

«…Ἀπὸ τῆς γῆς τοὺς Ἁγίους ἐξῆρεν ἐπέκεινα τῶν οὐρανῶν ὁ οὐράνιος ἔρως»(στ΄ ᾠδή, 3ο τροπ., πρώτου καν).

(Ομιλία του μακαριστού Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου)

Εορτή, ἀγαπητοί μου, σήμερα, ἑορτὴ καὶ πανήγυρις. Ἑορτὴ τῶν γραμμάτων, τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων. Ἑορτὴ τῆς παιδείας, τῆςχριστιανικῆς παιδείας. Ἑορτὴ ὅλων τῶν βαθμίδων ἐκπαιδεύσεως, ἀπὸ τὴν κατωτέρα μέχρι τὴν ἀνωτάτη, ἀπὸ τὰ νηπιαγωγεῖα μέχρι τὰ πανεπιστήμια. Ἑορτὴ πανελλήνιος. Ἦταν ἐποχή, ποὺ ἄθεοι καὶ ἄπιστοι ποὺ κυβέρνησαν τὸ ὑπουργεῖο τῆς παιδείας κατήργησαν τὴν ἑορτὴ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν·ἀλλ᾽ αὐτὴ ἦταν τόσο ῥιζωμένη στὴ συνείδησι τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, ὥστε ἐπανῆλθε καὶ ἑορτάζεται πανελληνίως.

Σήμερα ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία προβάλλει τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχας, τὸν Μέγα Βασίλειο τὸν Γρηγόριο τὸν Ναζιανζηνὸ καὶ τὸν Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο, ὡς πρότυπα ἄξια μιμήσεως τόσο ἀπὸ τοὺς μαθητὰς ὅσο καὶ ἀπὸ τοὺς διδασκάλους καὶ καθηγητάς. Θὰ ἤθελα λοιπὸν νὰ ἐξετάσουμε τώρα ἕνα θέμα καὶ νὰ δώσουμε ἀπάντησι στὸ ἑξῆς ἐρώτημα. Κάθε ἄνθρωπος ἔχει κάποια κίνητρα στὴ ζωή του·τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχας ποιό ἦταν τὸ κίνητρο ποὺ τοὺς ἀνύψωσε σὲ τέτοια ὕψη ἀρετῆς;

Ἄνθρωποι εἴμαστε ὅλοι, ἀγαπητοί μου. Καὶ ἄνθρωποι ἦταν καὶ οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι, ὅμοιοι μ᾽ ἐμᾶς. Ἀλλὰ ἄνθρωπος ἀπὸ ἄνθρωπο διαφέρει. Ποῦ διαφέρει; Ὄχι τόσο στὴν ἐξωτερικὴ ὄψι. Μικρὲς εἶνε οἱ διαφορὲς ὡς πρὸς τὴν σωματικὴ ἐμφάνισι· ὁ ἕνας κοντός, ὁ ἄλλος ψηλός, ὁ ἄλλος μὲ ἄλλα χαρακτηριστικά. Ἡ τεραστία διαφορὰ ποὺ χωρίζει τὸν ἕνα ἀπὸ τὸν ἄλλο εἶνε στὸν ἔσω ἄνθρωπο, στὸν ψυχικὸ κόσμο· στὶς σκέψεις, στὰ αἰσθήματα, στὴ βούλησι,στὶς ἐνέργειες. Γι᾿ αὐτὸ οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοίμας ἔλεγαν, ὅτι ἄνθρωπος δὲν εἶνε τὸ ὁρώμενον ἀλλὰ τὸ ἀόρατον, αὐτὸ ποὺ δὲν φαίνε-ται· ἐκεῖ βρίσκονται οἱ τεράστιες διαφορές.

Ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ δὲν κατορθώνουν νὰ νικήσουν τὶς ἀδυναμίες τους. Τοὺς παρασύρουν τὰ πάθη, τὰ ἐλεεινὰ πάθη, καὶ πέφτουνπολὺ χαμηλά, κάτω ἀκόμα κι ἀπ᾽ αὐτὴ τὴ βαθμῖδα τῶν ζῴων. Γι᾽ αὐτοὺς ἁρμόζει τὸ ψαλμικὸ«Ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὢν οὐ συνῆκε, παρα συνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς»(Ψαλμ. 48,13,21). Ἐδῶ μπορεῖ νὰ πῇ καν-εὶς ὅτι ὁ ἄνθρωπος φτάνει

στὸ ναδὶρ τῆς καταπτώσεως· μὲ τὶς κακίες καὶ τὰ ἐλαττώματά του ἐκφυλίζεται, ἀπανθρωπίζεται. Ὑπάρχουν ἀντιθέτως ἄλλοι ποὺ κατορθώνουν νὰ νικήσουν τὸν ἑαυτό τους, φτάνουν σὲ μεγάλα ὕψη καὶ σὰν φωτεινὰ μετέωρα φωτίζουν τὸν κόσμο.

Αὐτοί, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Ὅμηρος, εἶνε θεοείκελοι.

Θεοείκελος εἶνε μία ὡραία λέξι ποὺ ἐκφράζει τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου· παράγεται ἀπὸ τὸ θεὸς καὶ τὸ ἔοικα (=ὁμοιάζω), καὶσημαίνει ἐκεῖνον ποὺ μοιάζει μὲ τὸ Θεό, ποὺγίνεται ὅμοιος μὲ τὸ Θεό. Καὶ κάποιος ἄλλος φιλόσοφος, ὁ Μένανδρος, ἔλεγε·«Ἦ χαρίεν ἔστ᾽ ἄνθρωπος, ἂν ἄνθρωπος ᾖ»ἀναμφιβόλως εἶναι χαριτωμένο πλάσμα ὁ ἄνθρωπος, ὅταν εἶνε ἄνθρωπος (Γνωμικά· παρὰ Στοβαίῳ 5,11).Ἐκεῖνο λοιπὸν ποὺ ἀνέδειξε τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχας μιμητὰς τοῦ Θεοῦ καὶ φωτεινὰ μετέωρα εἶνε, ἀγαπητοί μου, κάτι ποὺ συγκινεῖ κάθε νέο. Τοὺς τρεῖς αὐτοὺς ἁγίους πατέρας τοὺς ὕψωσε μέχρι τὸν οὐρανὸ ἕνα κίνητρο γενναῖο, ἰσχυρό, ἀκατανίκητο. Ποιο εἶνε; Μὴ τὸ παρεξηγήσῃ κανείς, εἶνε ὁ ἔρωτας! ναί, ὁ ἔρωτας. Ὄχι ὁ σαρκικὸς ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὴνφυσικὴ γενετήσια ὁρμή, αὐτὸς ποὺ συχνὰ καταντᾷ χυδαῖος καὶ δημιουργεῖ δράματα· ὄχι τὸ σέξ, ποὺ ἔφτασε νὰ λατρεύεται σὰν κάποια θεότης καὶ μετέβαλε τὴν ἐποχή μας σὲ αἰῶνα πανσεξουαλισμοῦ. Ὄχι τέτοιος ἔρωτας. Αὐτός, χωρὶς νὰ τὸν καταδικάζουμε, εἶνε ἡ κατώτερη μορφὴ τοῦ ἔρωτος. Ὑπάρχει κ᾽ ἕναςἄλλος ἔρωτας ἀνώτερος. Ποιός εἶνε αὐτός; Εἶνε ἔρωτας θεῖος καὶ ὑψηλὸς μὲ τρία ἀντικείμενα, ποὺ ἔφλεγε τὰ στήθη τῶν ἁγίων μας.

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι εἶχαν τοὺς ἑξῆς ἔρωτες.

Τὸν ἔρωτα τῆς γνώσεως. Ἀγαποῦσαν τὰ γράμματα. Μικρὰ παιδιὰ στὴν Καισάρεια καὶ τὴν Ἀντιόχεια ἦταν πρῶτοι στὰ μαθήματα. Κι ὅταν ἔμαθαν τὰ στοιχειώδη ἐγκύκλια γράμματα, δὲνἔμειναν στὸν τόπο τους·πέταξαν κ᾽ ἔφτασανστὰ μεγάλα κέντρα τοῦ ἀρχαίου ἑλληνισμοῦὅπου καλλιεργοῦντο οἱ ἐπιστῆμες, στὴν Ἀθήνα τὴν Ἀντιόχεια τὴν Κωνσταντινούπολι, κ᾽ ἐκεῖ σπούδασαν ἱστορία, φιλοσοφία, φυσικὲς ἐπιστῆμες, ἀστρονομία, ῥητορική. Καὶ ἐνῷ οἱ συνομήλικοί τους ἀμελοῦσαν τὰ μαθήματα καὶ

σύχναζαν σὲ διασκεδάσεις, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι δύο μόνο δρόμους ἤξεραν, αὐτὸν ποὺ ὁδηγεῖ στὸ σχολεῖο καὶ αὐτὸν ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἐκκλησία. Ὅπως οἱ μέλισσες πετοῦν ἀπὸ ἄνθος σὲἄνθος καὶ συλλέγουν τὸ μέλι, ἔτσι καὶ αὐτοὶ πέταξαν στὸν κῆπο τῆς γνώσεως καὶ συνέλεξαν τὸ μέλι τῆς ἐπιστήμης. Ἔρωτας γνώσεωςκαὶ ἐπιστήμης, αὐτὸς εὔχομαι νὰ ὑπάρχῃ καὶστὶς καρδιὲς ὅλων τῶν παιδιῶν μας.

Εἶχαν ἔπειτα τὸν ἔρωτα τῆς ἀρετῆς. Μεγάλης ἀξίας ἀγαθὸ ἡ γνῶσις καὶ ἡ ἐπιστήμη· ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ κάτι ἀνώτερο. Εἶνε ἐκεῖνο ποὺ τιμοῦσαν καὶ οἱ πρόγονοί μας ὅταν ἔλεγαν ὅτι «πᾶς ὅ τ᾽ ἐπὶ γῆς καὶ ὑπὸ γῆς χρυσὸς ἀρετῆς οὐκ ἀντάξιος»(Πλάτωνος, Νόμ. 5,728Α)ἡ ἀρετὴ εἶνε παραπάνω ἀπὸ τὴ γνῶσι. Ἀλλ᾽ αὐτὴ σπανίζει σήμερα.

Εὐκολώτερο εἶνε νὰ βρῇς διαμάντια παρὰ ἀρετή. Τώρα ἡ γνῶσις πλήθυνε, ἡ μικρή μας πατρίδα ἔχει τόσα πανεπιστήμια, πλῆθος ἄνθρωποι κατέχουν διπλώματα. Ἀλλὰ τὸ ἀναγκαιότερο εἶνε, νομίζω, νὰ εἶνε κανεὶς ἄνθρωπος· νὰ ἔχῃ ἀνθρωπιά, φιλότιμο, λεβεντιά, καλωσύνη,ἀρετή. Ἂν λείπουν αὐτά, τί νὰ τὴν κάνῃς τὴ γνῶσι καὶ τὴν ἐπιστήμη; Ἔλεγε ἀρχαῖος φιλόσοφος τῆς πατρίδος μας·«Πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς, πανουργία καὶ οὐ σοφία φαίνεται»(Πλάτωνος,Μενέξενος 246e–247a). Κι ὅπως ἔλεγε ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, τὰ ἄθεα γράμματα θὰ καταστρέψουν τὴνἀνθρωπότητα. Σπανίζει ὅπως εἴπαμε

ἡ ἀρετὴ σήμερα. Ἂν ζοῦσε ὁ Διογένης, θά ᾽βγαινε πάλιμὲ τὸ φανάρι καὶ θά ᾿λεγε «Ἄνθρωπον ζητῶ» .Ἐπιστήμονες; ἀφθονία.«Ἄνθρωπον ζητῶ»,ἄνθρωπο γιατρό, ἄνθρωπο μηχανικό, ἄνθρωπο δικηγόρο, ἄνθρωπο ἐπιστήμονα, ποὺ μέσα τους νὰ πάλλουν εὐγενῆ αἰσθήματα.

Ἔρωτας γνώσεως καὶ ἔρωτας ἀρετῆς εἴθε νὰ συγκινῇ τὶς καρδιὲς τῶν παιδιῶν μας. Ἀλλὰ ἡ ἀρετὴ δὲν εἶνε κάτι ἀόρατο καὶ νεφελῶδες· ἔχει συγκεκριμένο περιεχόμενο. Ἡ ἀρετή, ἡ ἀόρατη πρὸ Χριστοῦ, ἔγινε ὁρατή. Πῶς;Στὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου. Ἡ ἀνθρωπιά, ἡ ἀγάπη, τὸ ἔλεος –ὅ,τι ὡραῖο, μεγάλο, ὑψηλό, ἁγνὸ καὶ σῶφρον φανταστῇς, εἶνε στὸν ὑπέρτατο βαθμὸ ὁ Ἰησοῦς Χριστός· εἶνε τὸ ἄλφα καὶ τὸ ὠμέγα τῆς ἀνθρωπότητος. Δὲν ὑπῆρξε οὔτε θὰ ὑπάρξῃ ἄλλος σὰν αὐτόν. Εἶνε ἡ ἐνσάρκωσι τῆς ἀρετῆς. Καὶ οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι εἶχαν τὸν ἔρωτα τοῦ Χριστοῦ ἀγάπησαν τὸ Χριστὸ μὲ τόσο φλογερὸ ἔρωτα, ὥστε μποροῦσαν νὰ λένε μαζὶ μὲ τὸν Παῦλο·«Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ;…», ποιός θὰ μπορέσῃ νὰ μᾶς χωρίσῃ ἀπ᾽ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ;(῾Ρωμ. 8,35). Ὅλοι οἱ ποταμοὶ κ᾽ οἱ ὠκεανοὶ δὲν μποροῦσαν νὰ σβήσουν τὴν ἅγια φωτιὰ πού ἄναψε μέσ᾽ στὰ στήθη τους ὁ ἔρωτας τοῦ Χριστοῦ.

Σᾶς μίλησα, ἀγαπητοί μου, γιὰ τὸν θεῖο ἔρωτα μὲ τὶς τρεῖς φλόγες γιὰ τὴ γνῶσι, γιὰ τὴνἀρετή, καὶ γιὰ τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ μας.Σοφοὶ πρόγονοί μας, μολονότι εἰδωλολάτρες, διέκριναν ὅτι ὑπάρχει διαφορὰ μεταξὺ ἔρωτος καὶ ἔρωτος, καὶ εἶχαν ὡς προστάτες διαφορετικὲς θεότητες. Γιὰ τὸν φυσικὸ σαρκικὸ ἔρωτα προστάτη θεωροῦσαν τὴν Ἀφροδίτη τὴν «πάνδημον». Γιὰ τὸν ἄλλο ἔρωτα, τὸν πνευματικὸ καὶ ἀνώτερο, δημιούργησαν μιὰ ἄλλη Ἀφροδίτη, τὴν Ἀφροδίτη τὴν «οὐρανίαν». Καὶ ἐρωτῶ τώρα· ποιά Ἀφροδίτη λατρεύει σήμερα ὁκόσμος, τὴν «πάνδημον» ἢ τὴν «οὐρανίαν»;

Στοὺς μαθητὰς καὶ φοιτητάς μας θὰ πῶ·Παιδιά, ἀγαπῆστε τὴ γνῶσι. Ἔχει ἀξία. Καὶ πρέπει ἐμεῖς νὰ διαπρέπουμε στὶς ἐπιστῆμες. Εἶνε ντροπὴ νὰ μᾶς νικοῦν ἄλλοι λαοί. Οἱ πρόγονοί μας ἦταν οἱ πρῶτοι στὰ γράμματα καὶτὶς ἐπιστῆμες· δὲν πρέπει ἐμεῖς νὰ μείνουμε οὐραγοί. Ἀγαπῆστε τὴ μελέτη· τὰ ἄστρα τοῦοὐρανοῦ τὴ νύχτα νὰ σᾶς βλέπουν σκυμμένους στὰ βιβλία σας. Μακριὰ ἀπὸ μάταιες δια-σκεδάσεις, μακριὰ ἀπὸ κέντρα διαφθορᾶς. Ἀγαπῆστε τὴ γνῶσι, ἀλλὰ παραπάνω ἀγαπῆστε τὴν ἀρετή, τὴν προγονικὴ ἀρετή, ποὺ ἔκανε ἄλλοτε θαύματα στὸν κόσμο. Μὴ λησμονεῖ τε, ὅτι ἕνα γραμμάριο ἀρετῆς ἀξίζει παραπάνω ἀπὸ τόννους ἐπιστημονικῆς γνώσεως.Δῶστε μου, παιδιὰ τῆς Ἑλλάδος, δῶστε μου ἕνα γραμμάριο ἀρετῆς, ἕνα δράμι λεβεντιᾶς!Γιατὶ ἡ ἀρετὴ εἶνε παραπάνω ἀπὸ τὴ γνῶσι.Ἀγαπῆστε τὴ γνῶσι, ἀγαπῆστε τὴν ἀρετή,καὶ προπαντὸς ἀνοῖξτε σὰν τριαντάφυλλατοὺς κάλυκές σας καὶ ἀγαπῆστε τὸ Χριστό·τὸν ὁποῖον, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑ-περυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Τριάδος Πτολεμαΐδος τὴν 30-1-1978 μὲ ἄλλο τίτλο. «Κυριακή»2011.