Αρχιμ. Δανιήλ Γ. Αεράκης, Η περιτομή του Κυρίου: Τύπος και ουσία (Α)

Συγκατάβαση και οικονομία

Όλα τα σημεία της Θεοφανείας αποτελούν σημεία συγκαταβάσεως του σαρκωμένου Υιού και Λόγου του Θεού. Σ’ άλλα από τα σημεία αυτά φαίνεται η ανθρώπινή του φύσις, σ’ άλλα η θεία. Αφού ο Χριστός είναι «διπλούς την φύσιν, αλλ’ ου προσώποις», ήταν απόλυτη ανάγκη να δώσει εμφανή σημάδια και των δύο φύσεων, ώστε να πιστεύσουν οι άνθρωποι.

Το ταπεινότερο σημάδι της συγκαταβάσεως για την αποκάλυψη της αληθινότητας της ανθρώπινης φύσεως είναι οπωσδήποτε η σαρκική περιτομή που υπέστη… Εκείνος που καταδέχτηκε να σαρκωθεί στην κοιλία της Παρθένου Μαρίας, να γεννηθεί ως βρέφος, να φιλοξενηθεί μέσα στη φάτνη, να σπαργανωθεί με ράκη, αυτός τώρα καταδέχεται να υποστεί την περιτομή της σάρκας. Άλλωστε τον περιμένουν και άλλες συγκαταβάσεις και άλλες ταπεινώσεις. Η περιτομή είναι συγκατάβαση από πλευράς ελατηρίων. Θέλησε ο Θεός και έγινε άνθρωπος· ευδόκησε, καταδέχθηκε να περιτμηθεί. Από πλευράς σκοπιμότητας η περιτομή είναι μια οικονομία του Θεού. Όλη η παρουσία και η θυσία του σαρκωθέντος Θεού είναι μια μεγάλη οικονομία. Αποτελεί τον κύκλο της οικονομίας του Θεού για τον άνθρωπο, που αρχίζει από την προαιώνια βουλή και τελειώνει με την Ανάληψη. Αλλά και κάθε σημείο θεοφανείας αποτελεί μια μεγάλη οικονομία. Τίποτε τυχαίο δεν συμβαίνει στον κόσμο, πολύ περισσότερο στις πράξεις και ενέργειες της θείας οικονομίας. Ο Μέγας Βασίλειος, που η μνήμη του τιμάται την πρώτη Ιανουαρίου, μαζί με την εορτή της Περιτομής του Κυρίου, λέγει, ότι ο Θεός είναι θαυμαστός για πολλά πράγματα, αλλ’ είναι θαυμαστότερος για την οικονομία της ενανθρωπήσεως…

Ποιητής του Νόμου

Γιατί λοιπόν δέχθηκε να υποστεί την περιτομή της σάρκας ο Χριστός; Ας δούμε ορισμένους από τους λόγους, όπως οι Πατέρες και η υμνογραφία της Εκκλησίας παρουσιάζουν.

1. Η περιτομή ήταν Νόμος του Θεού. Η σχετική εντολή δόθηκε στον Αβραάμ. Ο Ιησούς Χριστός είναι ο νομοθέτης και του παλαιού Νόμου και του νέου Νόμου. Ο παλαιός Νόμος ήταν ατελής. Ήταν η σκιά του νέου Νόμου. Δεν ήταν όμως σε κανένα του σημείο βλαβερός. Επομένως ο Χριστός δεν έκανε ζημιά εφαρμόζοντας το Νόμο. Όχι μόνο ζημιά δεν έκανε, αλλά και έδινε ένα μεγάλο μάθημα στους ανθρώπους: Να εφαρμόζουν το Νόμο του Θεού χωρίς προσωπικές επιλογές. Όπως δεν κάνει κανείς επιλογή στις ακτίνες του ήλιου, έτσι δεν κάνει επιλογές και στις εντολές του Θεού.

Αν δεν εφάρμοζε ο Χριστός το Νόμο, άρα και τη διάταξη για την περιτομή, θα ήταν νομοθέτης, που διατάζει τους άλλους και ο ίδιος παραβαίνει τις εντολές. Ακόμα θα έδινε την εντύπωση ότι ο Νόμος δεν εφαρμόζεται. Βέβαια η περιτομή ήταν από τις ευκολότερες εντολές. Δεν στοίχιζε τίποτε. Ο Χριστός εφαρμόζει όλα τα του Νό­μου, κι εκείνα που στοιχίζουν κι εκείνα που δεν στοιχίζουν. «Ο γαρ του Νόμου Ποιητής, τα του Νόμου εκπληροί» (από τα στιχηρά του εσπερινού της εορτής).

Ο Χριστός είναι το πλήρωμα του Νόμου και με τις τρεις σημασίες που έχει η λέξη «πλήρωμα» .

Πλήρωμα = Εφαρμογή καθολική.

Πλήρωμα = Συμπλήρωμα και τελειοποίηση.

Πλήρωμα=Εξόφληση του λογαριασμού για τις παραβάσεις του Νόμου.

Ο ίδιος είπε για το Νόμο και το πλήρωμά του: «Μη νομίζητε ότι ήλθον καταλύσαι τον νόμον ή τους προφήτας· ουκ ήλθον καταλύσαι, αλλά πλήρωσαι» (Ματθ. 5, 17). Πριν όμως συμπληρώσει τελειοποιώντας το Νόμο, με τη διδαχή του Ευαγγελίου του, εφαρμόζει ο ίδιος τον ατελή Νόμο της Παλαιάς Διαθήκης.Η περιτομή ήταν από εκείνα που προορίζονταν να καταργηθούν. Δεν έχει σημασία αυτό. Ο ίδιος θα την εφαρμόσει, πριν την καταργήσει. Θα καθίσει στο τσαντίρι του Νόμου, πριν να οδηγήσει τους ανθρώπους στο παλάτι της βασιλείας του Θεού, της Εκκλησίας.

Αν λοιπόν ο θεάνθρωπος δεν παραβαίνει τον νόμο, που όχι μόνο καμία ανάγκη δεν τον είχε, αλλά και ατελής ήταν, πώς είναι δυνατόν να λεγόμαστε χριστιανοί, μιμητές του Χριστού, όταν παραβαίνουμε το Νόμο, τον Ευαγγελικό Νόμο, που και τέλειος είναι, αλλά και που τον έχουμε απόλυτα ανάγκη;

Απάντηση στους Ιουδαίους και τους αιρετικούς

2. Η περιτομή του Χριστού αποτελεί αποστομωτική απάντηση τόσο στους Ιουδαίους, όσο και στους αιρετικούς.

Η περιτομή ήταν βασικό γνώρισμα της Ιουδαϊκής ιδιότητας, ότι ανήκει κανείς στον περιούσιο λαό. Ο Χριστός, ο Μεσσίας και Λυτρωτής του κόσμου, κατά τους προφήτες, έπρεπε να είναι «υιός Δαβίδ, υιός Αβραάμ» (Ματθ. 1, 1). Πώς λοιπόν θα δέχονταν οι Ιουδαίοι το κήρυγμα, το έργο, την παρουσία του Χριστού, αν δεν είχε κάνει τη σαρκική περιτομή, το σημείο της Αβραμικής υιοθεσίας; Χωρίς περιτομή θα τον θεωρούσαν αλλόφυλο; Αν αμφισβητούσαν το κύρος του τώρα που ήξεραν πως είναι «εκ σπέρματος Δαβίδ», απόγονος του Αβραάμ, πόσο μάλλον θα το αμφισβητούσαν αν ήταν αλλόφυλος, μια που δεν θα είχε υποστεί περιτομή. Οικονομεί λοιπόν έτσι τα πράγματα ο Θεός, ώστε οι Ιουδαίοι να είναι αναπολόγητοι και στο σημείο αυτό.

Αλλά και άλλη απάντηση στους Ιουδαίους αποτελεί η περιτομή του Χριστού. Αργότερα, oι κατήγοροί του, oι γραμματείς και οι φαρισαίοι και όλοι οι άνθρωποι του θρησκευτικού κατεστημένου, που ο εγωισμός και τα συμφέροντά τους θίγονταν από τη λάμψη της ζωής και τα θαύματα του Ιησού, θα ψάξουν να βρουν κατηγορίες εναντίον του. Θα επιστρατεύσουν τη διαστρέβλωση, όπλο πανάρχαιο στους σατανικούς ανθρώπους. Και ανάμεσα στ’ άλλα θα φτιάξουν μια κατηγορία, που έπιανε πολύ στο φανατισμένο Ιουδαϊκό λαό: ότι ο Ιησούς «το Σάββατον ου τηρεί» , ότι είναι παραβάτης του Νόμου. Εφαρμόζει λοιπόν όλο το Νόμο, ώστε ν’ αφοπλίσει εκ των προτέρων τους εχθρούς του. Εκείνοι βέβαια θα λένε εναντίον του. Ο Χριστός όμως θ’ απαντά με τα θαύματά του. Αφού έφθασαν στο σημείο να πουν, ότι «εν τω άρχοντι των δαιμονίων εκβάλλει τα δαιμόνια», δεν θα λέγανε ότι παραβαίνει την ήμερα του Σαββάτου κι άλλες διατάξεις του Μωσαϊκού Νόμου;

Αλλ’ η περιτομή είναι απάντηση και στους αιρετικούς εκείνους, που παρουσιάσθηκαν με το όνομα «Δοκίται» και αμφισβητούσαν την αληθινότητα της ανθρώπινης φύσεως του Χριστού. Αυτοί ισχυρίζονταν, ότι δεν μπορεί ο Θεός να πήρε πραγματικά ανθρώπινη φύση, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν ταπεινωτικό για το Θεό. Ο Χριστός, λέγανε, φαινόταν άνθρωπος, δεν ήταν στην πραγματικότητα άνθρωπος, με σάρκα σαν τη δική μας.

Και όμως! Ο Χριστός είναι και αληθινός Θεός, και αληθινός άνθρωπος. Ως Θεός είναι προαιώνιος και άσαρκος. Στα αναγνώσματα του εσπερινού της Περιτομής διαβάζεται και μια περικοπή από το βιβλίο των Παροιμιών(8, 23-30) , όπου φαίνεται το άναρχο και συνάναρχο του Θεού Λόγου. Αυτός λοιπόν ο άναρχος και άσαρκος Υιός και Λόγος του Θεού, γεννήθηκε παίρνοντας σάρκα ανθρώπου «εκ των αγνών αιμάτων της υπερφυώς κυησάσης αυτόν Υπεραγίας Θεοτόκου». Ο Θεός έγινε και «βροτός». Είχε αληθινή σάρκα. Απόδειξη η περιτομή του. Γι’ αυτό ψάλλουμε στο απολυτίκιο της εορτής: «Μορφήν αναλλοιώτως ανθρωπίνην προσέλαβες, Θεός ων κατ’ ουσίαν, πολυεύσπλαγχνε Κύριε…».

(Αρχιμ. Δανιήλ Γ. Αεράκη, «Σημεία Θεοφανείας». Αθήνα 1985)