Πολιτισμική κρίση

Γράφει ο μοναχός Μωυσής, Αγιορείτης

Θέμα των καθημερινών συζητήσεων είναι εδώ και καιρό η οικονομική κρίση, η οποία αναμφισβήτητα έχει επηρεάσει σημαντικά την καθημερινή ζωή του καθενός. Γράψαμε ξανά πως η κρίση είναι κυρίως πνευματική. Ορισμένοι μίλησαν και για κρίση θεσμών, που βέβαια δεν είναι τόσο πρόσφατη. Σήμερα θα γίνουμε πιο συγκεκριμένοι και θα μιλήσουμε για κρίση πολιτισμού. Για το τι είναι πολιτισμός ακριβώς, είναι ένα μεγάλο θέμα, που δεν θα το θίξουμε όμως τώρα.

Η κρίση λοιπόν χτύπησε και την πόρτα του πολιτισμού. Οι δυσκολεμένοι το πρώτο που περικόπτουν είναι ένα πολιτιστικό προϊόν. Ας πούμε για παράδειγμα ένα καλό βιβλίο. Η εμπορευματοποίηση από την άλλη πολλών πολιτιστικών γεγονότων της πατρίδας μας έφερε άλλα αποτελέσματα. Δεν πρόκειται για αγωγή ή ιατρεία ψυχής, αλλά για διασκέδαση, ξεφάντωμα, πανηγυρτζίδικο σαματά με τα μύρια “φεστιβάλ” που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια σε όλη τη χώρα και ιδιαίτερα τώρα το θέρος.

Ο καθαρός, ευγενής, ιερός και ωραίος πολιτισμός δεν είχε ποτέ άμεση σχέση με τον παρά. Τα έπη, η τραγωδία, η Θεία λειτουργία, ο θούριος, η ποίηση και η κάθε εμπνευσμένη, πηγαία και υψηλή δημιουργία τέχνης ήταν μακριά από κάθε συναλλαγή. Ο πολιτισμός σήμερα βρίσκεται στα χέρια κάποιων που προσδοκούν μόνο οικονομικό κέρδος. Δεν είμαστε ισοπεδωτικοί και μονότονα απόλυτοι, αλλά αναφερόμαστε στην πλειοψηφία, δίχως να την επαινούμε εγκάρδια και την ύπαρξη ευγενών χορηγών.

Όταν εμπορευματοποιούνται τα πολιτιστικά προϊόντα, επικρατούν ανίερες ιδέες και προωθείται μαγικά η προώθηση ανάξιων. Ανίκανων και ατάλαντων. Τα μέσα ενημερώσεως μάλιστα παίζουν ένα ανέντιμο παιχνίδι, παρουσιάζοντας οικτρά “ταλέντα”. Η γελοιοποίηση άλλων φιλόδοξων ανοήτων είναι ένα άλλο θέμα. Ποιοι έχουν μεγαλύτερη ευθύνη, οι παρουσιαζόμενοι ή οι παρουσιαστές; Η θεά διαφήμιση κάνει και αυτή καλά τη δουλειά της, προβάλλοντας ανάξιους.

Σημασία πλέον έχει η ακροαματικότητα, η θεαματικότητα, η πώληση εισιτηρίων, τα έσοδα και όχι η ποιότητα και η προώθηση των πράγματι ταλαντούχων. Λέγοντας αυτά, φανερώνεται ότι υπήρξε η πολιτισμική κρίση αρκετά πριν της οικονομικής. Ο ελληνικός πολιτισμός δεν προβάλλεται, νομίζουμε, όσο θα έπρεπε. Τα μεγάλα πολιτιστικά κέντρα της πατρίδας μας, ο Παρθενώνας, το Άγιον Όρος χτυπιούνται κατά καιρούς διαφορότροπα. Δυστυχώς, αρχοντικά υψηλής αρχιτεκτονικής αφήνονται να γκρεμίζονται. Βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησιές και τοιχογραφίες που καταρρέουν. Η ποίηση κατάντησε στιχοπλοκία ασαφής. Δεν γνωρίζω για το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική, τη μουσική και τη γλυπτική τι ακριβώς γίνεται.

Η οικονομική κρίση επηρεάζει τον πολιτισμό, αλλά όχι μόνον αυτή. Υπάρχει μια νέα θεωρία, αντίληψη και τοποθέτηση για όλα αυτά σήμερα, ώστε να επηρεάζεται κάποτε και η ουσία του πολιτισμού. Όταν δούμε ποιοι συγγραφείς βραβεύονται, ποιοι καλλιτέχνες ανεβαίνουν και ποιοι σοφοί και μεγάλοι τεχνίτες παραγκωνίζονται, θα κατανοήσουμε το μέγεθος της απώλειας του ελληνικού πολιτισμικού βάρους και βάθους.

Ας ευχηθούμε η οικονομική κρίση να δώσει αυτοκριτική σε όλους τους παράγοντες του πολιτισμού για κάτι καλύτερο. Μακάρι να υπάρχει μια αναθεώρηση, ανάταση και επαναστόχευση γενικά του πολιτισμού μας. Μελετώντας κανείς την ιστορία μας, παρατηρεί εύκολα πως σε περιόδους μεγάλων κρίσεων παρατηρείται και μία ας την πούμε πολιτισμική αναγέννηση.

Η οικονομική κρίση και η πολιτισμική κρίση να δώσουν πνευματική ανύψωση. Τότε, για ακόμη μια φορά, μέσα από το πικρό θα ’λθει το γλυκό. Και δεν υπάρχει, φίλοι, τίποτε πιο γλυκό από τον αρχαίο, πλούσιο, ωραίο και ιερό ελληνικό πολιτισμό.

«Μακεδονία»25/07/2010