Καθώς ο 18ος αιώνας προχωρούσε προς το τέλος του, τα όνειρα και οι προσδοκίες των ανθρώπων για κοινωνική πρόοδο ήταν το θέμα της ημέρας. Κοινωνιολόγοι, φιλόσοφοί, μυθιστοριογράφοι και οικονομολόγοι μιλούσαν για ισότητα, για λύση όλων των οικονομικών προβλημάτων, για ολοκλήρωση και τελειοποίηση των ανθρώπων. Όμως παντού πλανιόταν το ερώτημα: Έχουν βάση οι απόψεις αυτές ή είναι παραληρήματα ανεύθυνων ενθουσιαστικών τύπων; Ανάμεσα σ’ αυτούς που προβληματίζονταν, ήταν ο Δανιήλ Μάλθους κι ο γιος του Θωμάς.
Ο Δανιήλ, ενθουσιώδης οπαδός των ιδεών του Ρουσσώ, προσπαθούσε να πείσει για την αλήθεια των ιδεών αυτών και το γιο του. Στην αρχή φάνηκε πως τον έπεισε. Ύστερα όμως ο Θωμάς σκέφτηκε: Αν το βιοτικό επίπεδο της ζωής των φτωχών ανεβεί, τότε θα ’χουμε αύξηση του αριθμού των φτωχών με το βελτιωμένο βιοτικό επίπεδο.
Αφού όμως ο πληθυσμός, όπως λένε οι οικονομολόγοι, αυξάνει γρηγορότερα (με γεωμετρική πρόοδο) από όσο αυξάνουν τα μέσα της παραγωγής (αυτά αυξάνονται με αριθμητική πρόοδο), είναι αδύνατο τα τελευταία να επαρκέσουν για τους ανθρώπους.
Επομένως οι άνθρωποι θ’ αναγκασθούν ν’ αρχίσουν «ένα αγώνα υπάρξεως» —αυτές είναι λέξεις του Θ. Μάλθους— ενώ το βιοτικό τους επίπεδο θα μένει ως εκεί που μπορεί να φτάσει φυσιολογικά. Μ’ αυτές τις ιδέες ο Θωμάς Μάλθους (Thomas Malthus) κυκλοφόρησε το 1798 το βιβλίο του «Μελέτη πάνω στην αρχή του πληθυσμού» (Αn Essay on the Principle of Population).
Σ’ αυτό υποστήριζε, πως έπρεπε με κάθε τρόπο ν’ αναχαιτισθεί η αύξηση του πληθυσμού της γης ή και στην ανάγκη, να εξοντωθούν πολλοί άνθρωποι, για να αποφύγουμε «τον αγώνα υπάρξεως».
Η θεωρία του οικονομολόγου Θ. Μάλθους, ο Μαλθουσιανισμός, έγινε αφορμή ν’ αναζωπυρωθεί η θεωρία της εξελίξεως. Τον Οκτώβριο του 1838, λέει ο Κάρολος Δαρβίνος, έτυχε να διαβάσω, έτσι για διασκέδαση, το βιβλίο του Μάλθους. Επειδή ήμουνα καλά προπαρασκευασμένος, ώστε να εκτιμήσω τον αγώνα για ύπαρξη, ο οποίος παρατηρείται παντού, σύμφωνα με μακρές παρατηρήσεις ανάμεσα στα ζώα και στα φυτά, μου ήλθε ξαφνικά στη σκέψη, ότι κάτω από τέτοιες συνθήκες θα προέρχονταν ευνοϊκές μεταβολές και μεταλλαγές, ενώ οι μη ευνοϊκές θα καταστρέφονταν. Το αποτέλεσμα όλων αυτών θα ήταν η διάπλαση και διαμόρφωση νέων ειδών(1). Ώστε ο Δαρβίνος δέχτηκε την επίδραση του Μαλθουσιανισμού. Αλλά και ο Ουάλλας (Α. R. Wallace), που είχε κι αυτός διατυπώσει, συγχρόνως με το Δαρβίνο, εξελικτική θεωρία, παραδέχτηκε την άμεση επίδρασή του από τον Μάλθους. Έχουν γραφεί πάρα πολλά άρθρα και βιογραφίες για τον Κάρολο Δαρβίνο.Υπάρχουν όμως κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία στη ζωή και στην όλη εξέλιξή του, που οι βιογράφοι του κι οι εκδότες των απομνημονευμάτων του τα παραλείπουν, ή δεν τους δίνουν την προσοχή που πρέπει. Είναι όμως γνωστό ότι στην όλη προσωπικότητα και στη σκέψη ενός ανθρώπου τα στοιχεία αυτά παίζουν βασικό και ουσιαστικό ρόλο. Με βάση αυτή την αρχή επιχειρούμε μια σύντομη βιογραφία του Δαρβίνου.
Ο Κάρολος Δαρβίνος γεννήθηκε στο Σριούσμπερυ (Shrewsbery) της Αγγλίας το 1809 (12 Φεβρουαρίου). Ο πατέρας του, Ροβέρτος Ουώριγκ Δαρβίνος, ήταν γιατρός. Η μητέρα του, η Γουέτζγουντ (Wedgwood) έφυγε από τον κόσμο όταν ο Κάρολος ήταν οκτώ ετών. Ο πατέρας του έστειλε το 1826 το νεαρό Κάρολο, που δεν μπόρεσε να προσαρμοσθεί στο αυστηρό κλασσικό πρόγραμμα του σχολείου του Σριούσμπερυ, στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου (Σκοτία). Έλπιζε πως ο γιος του θα στρωνόταν στη μελέτη και στις σπουδές, ώστε να πάρει, στον καθορισμένο χρόνο, το δίπλωμα της Ιατρικής. Στην αρχή ο νεαρός φοιτητής έδειξε κάποιο ενδιαφέρον, στη συνέχεια όμως παρουσίασε αδιαφορία, βαριεστιμάρα, αμέλεια, οι σπουδές του φαίνονταν ανιαρές. Στα μαθηματικά και στο σχέδιο τα κατάφερνε άσχημα. Εξάλλου δεν άντεχε στη θέα του αίματος. Γι’ αυτό προτιμούσε περισσότερο από τη μελέτη και την πνευματική εργασία το παιγνίδι με σκύλους και γάτες. Τόσο, που μια μέρα ο πατέρας του του είπε πως αυτή η αδιαφορία ήταν ντροπή για την οικογένειά τους... Επειδή οι συμβουλές δεν έφερναν αποτέλεσμα, ο πατέρας κάλεσε τον Κάρολο από το Εδιμβούργο και του σύστησε ν’ αποφασίσει για κάτι άλλο. Σε λίγο ο Κάρολος καλλιεργούσε την ιδέα ότι μπορούσε να γίνει πάστορας της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Διάβασε κάποια θεολογικά βιβλία και τελικά αποφάσισε πως ήταν αρκετά έτοιμος να προχωρήσει. Ο πατέρας, έχοντας υπόψη τη σκέψη αυτή του γιου του, τον έστειλε το 1826 στο Κολλέγιο του Χριστού (Christ’s College) στο Καίμπριτζ. Αλλά και στο Καίμπριτζ ο Κάρολος ακολούθησε την ίδια τακτική, που είχε στο Εδιμβούργο.
Σπάνια μελετούσε, σπάνια παρακολουθούσε παραδόσεις, εκτός από τις ελάχιστες, που ήσαν υποχρεωτικές. Τον περισσότερο χρόνο του σπαταλούσε με μια κλίκα νεαρών ταραξιών. Λίγα ξέρουμε για τις εσωτερικές αντιδράσεις του τα χρόνια αυτά, γράφει ο R. Ε. D. Clark (Κλαρκ), ωστόσο, συμπληρώνει, πολλές αντιδράσεις ήσαν βαθιά ριζωμένες στην ψυχή του. Κάποτε είχε μια πολύ σοβαρή συνομιλία μ’ ένα συσπουδαστή του, ο οποίος προοριζόταν να διακονήσει στο έργο της Εκκλησίας. Ο Κάρολος ρώτησε το φίλο του, αν στη χειροτονία του θα μπορούσε να πει ότι είχε πράγματι «παρακινηθεί εσωτερικά από το Άγιο Πνεύμα», ώστε να μπει στις τάξεις του κλήρου. Ο φίλος του τού απάντησε, πως δεν μπορούσε να πει κάτι τέτοιο. Στο σημείο αυτό ο Δαρβίνος απάντησε: «Ούτε κι εγώ μπορώ, γι’ αυτό δε θα δεχθώ χειροτονία»!Τέτοιες όμως στιγμές ειλικρίνειας στη ζωή του ήταν λίγες και σπάνιες. Σε λίγο νανούρισε κι αποκοίμισε τη συνείδηση του, ώστε, ενώ ζούσε άσωτη ζωή, συνέχισε τις θεολογικές του σπουδές προετοιμαζόμενος για χειροτονία.
Άλλοτε, βλέποντας το βουβό πόνο που δοκίμαζαν τα χωρίς μιλιά ζώα, όταν τα σκότωναν στο κυνήγι, ορκίστηκε να μην ξανακυνηγήσει. Ύστερα από λίγους μήνες, μετά από βίαιη αντίδραση εναντίον του πατέρα του, αθέτησε τον όρκο του.
Οι ψυχαναλυτές έχουν επισημάνει κι άλλες συγκρούσεις στη συμπεριφορά του νεαρού Δαρβίνου. Και πρέπει αυτές να ’ναι αρκετές, αν και πολλά στοιχεία δεν μας είναι γνωστά, σημειώνει ο R.Ε.D.Clark, παραπέμποντας στο βιβλίο του Ε.J.Kempf, «Ψυχοπαθολογία» (1921).
Οι σχέσεις του Καρόλου με το γιατρό πατέρα του, που δεν ήταν καλές, κατόπτριζαν τη σχέση του με το Θεό. Η ζωή του στο Καίμπριτζ ήταν ασυνεπής, ανακόλουθη, υποκριτική, ολότελα αντίθετη με το ιερατικό λειτούργημα, για το όποιο προόριζε τον εαυτό του. Παρόλ’ αυτά δεν έκανε πίσω. Ως την ώρα εκείνη είχε διαψεύσει τις ελπίδες του πατέρα του δυό φορές.
Ήταν δύσκολο να τις διαψεύσει και τρίτη. Κοντά σ’ αυτά υπήρχε κι άλλη δυσκολία. Η ανέμελη και άσωτη ζωή του στο Καίμπριτζ τον φόρτωσε με βαριά χρέη, τα οποία δεν μπορούσε να πληρώσει.
Στην αρχή φοβόταν να τ’ αποκαλύψει στον πατέρα του, τελικά όμως τα ομολόγησε κι ο πατέρας θέλοντας και μη υποχρεώθηκε να ξεχρεώσει το παιδί του... Οι δυσκολίες αυτές εμπόδισαν το νεαρό Δαρβίνο να πει στον πατέρα του, που είχε καταξοδευθεί, ότι εγκαταλείπει τις θεολογικές σπουδές... Ταυτόχρονα όμως μισούσε και τις σπουδές του. Αλλά μια και δεν μπορούσε να ζήσει από μόνος του, έβλεπε πως ήταν υποχρεωμένος να δεχθεί χειροτονία για να ανταποκριθεί στις οικονομικές του ανάγκες. Έτσι συνέχισε να ζει τη διπλή, κομπλεξική και υποκριτική του ζωή...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Βλ. ROBERT Ε. D. CLARK, Darwin: Before and After, σελ. 53.
Από το βιβλίο του Νικολάου. Π. Βασιλειάδη :
"Ο ΔΑΡΒΙΝΟΣ & Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΕΩΣ"
Δείτε και :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου