Η προσπάθεια απαξίωσης του Θ. Κολοκοτρώνη και η ιστορική αλήθεια

Η προσπάθεια απαξίωσης του Θ. Κολοκοτρώνη και η ιστορική αλήθεια

Κωνσταντίνος Χολέβας,  Πολιτικός Επιστήμων - Αρθρογράφος

Αν δεν σταματούσε το «προσκύνημα» και την υποταγή, κάθε επαναστατική σπίθα στην Πελοπόννησο θα είχε σβήσει.

Άκουσα προσφάτως σε δημόσια εκδήλωση την καθηγήτρια της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού στο ΕΚΠΑ κ. Μαρία Ευθυμίου να απαξιώνει την προσωπικότητα του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη με διάφορα επιχειρήματα.

Προβληματίσθηκα κυρίως από τον ισχυρισμό της ότι μετά το 1826 ο Θ. Κολοκοτρώνης δεν πολεμά, αλλά ασχολείται μόνο με την πολιτική και με την Γ΄ Εθνοσυνέλευση! Εκτιμώ την προσφορά της κ. Μ. Ευθυμίου στην επιστήμη και στην κοινωνία, γι’ αυτό καταθέτω ορισμένα ιστορικά στοιχεία που αντικρούουν την άποψή της και την παρακαλώ να τα λάβει σοβαρά υπ’ όψιν.

Πολεμούσε ή πολιτικολογούσε ο Γέρος του Μοριά μετά το 1826;

Έχουμε μία σαφή απάντηση από μία επιστολή που του αποστέλλει ο Άγγλος Ριχάρδος Τσωρτς (υπογράφει Τζουρτζ), ο οποίος είχε ορισθεί από τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση ως αρχιστράτηγος όλων των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων. Στις 4 Αυγούστου 1827 γράφει από το Ναύπλιο προς τον:«Γενναιότατον Θ. Κολοκοτρώνην, αρχηγόν όλων των Πελοποννησιακών όπλων», μεταξύ άλλων τα εξής: «Αι δουλεύσεις σας είναι σημαντικαί και η πατρίς πρέπει να τας γνωρίση. Η κατά του εχθρού επιτυχία σας είναι αξία της πολεμικής σας υπολήψεως, το σημαντικότερον όμως είναι ότι ανακαλέσατε εις τα χρέη των και εις το αίσθημα του πατριώτου υπέρ πατρίδος τους απατημένους αυτούς ανθρώπους, οπού είχαν ενωθή με τους Τούρκους» (1).

Βλέπουμε εδώ ότι ο Τσωρτς επαινεί τον Κολοκοτρώνη και για την πολεμική του δράση, αλλά και για τη μεταστροφή των τουρκοπροσκυνημένων της Πελοποννήσου, δηλαδή των Ελλήνων που είχαν δηλώσει υποταγή στον Ιμπραήμ.

Ποια ήταν η στρατιωτική επιτυχία, για την οποία συγχαίρει ο Τσωρτς τον Κολοκοτρώνη;

Το εξηγεί με επιστολή του ο Τσωρτς προς την Αντικυβερνητική Επιτροπή στις 4 Αυγούστου 1827. Η Αντικυβερνητική Επιτροπή αναπλήρωνε τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος είχε εκλεγεί Κυβερνήτης και δεν είχε φθάσει ακόμη στην επαναστατημένη Ελλάδα. Έδρα της επιτροπής ήταν η Αίγινα. Γράφει, λοιπόν, ο Τσωρτς:

«Λαμβάνω την τιμή να σας στείλω αντίγραφον αναφοράς του Γεν. Αρχηγού της Πελοποννήσου της 22 Ιουλίου από Κυρίτζοβαν (σημερινό χωριό Κορφές περιοχής Καλαβρύτων), εκ της οποίας θέλετε μάθει την κατά του εχθρού επιτυχίαν αυτού του στρατηγού εις το περί της Καλαβρίας (σημ. εννοεί την επαρχία Καλαβρύτων) και την μετ’ αυτού ένωσιν του υιού του ανδρείου Γενναίου με δύο χιλιάδας ανθρώπους, αφού είχεν αφήσει τον στρατηγόν Νικήταν εις Δερβένια της Μεσσηνίας διά να αποκόψη την κοινωνίαν μετά της Τριπολιτζάς».(2)

Ο Κολοκοτρώνης, λοιπόν, το θέρος του 1827 μάχεται στην Πελοπόννησο και συγκεντρώνει στράτευμα κατά του Ιμπραήμ.

Και όταν δεν δίνει μάχες κατά του Ιμπραήμ, τούτο δεν οφείλεται σε αδράνεια ή σε άλλο λόγο, αλλά στην έλλειψη πολεμοφοδίων. Στον ιστότοπο του Μητροπολιτικού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Μεγάλης Παναγίας) Αιγίνης: imna.gr/1194-2/, έχουν αναρτηθεί τα πρακτικά της Βουλής, η οποία το 1827 συνεδρίαζε μέσα στον ναό. Τα πρακτικά αυτά έχουν εκδοθεί το 2020 από τη Βουλή των Ελλήνων. Στο πρακτικό υπ’ αριθμόν 14 διαβάζουμε:

«Τη 27 Οκτωβρίου (1827). Συνεδρίασις ρα‘. Προεδρία του κυρίου Ν. Ρενιέρη. Γ’. Ανεγνώσθη και άλλο (έγγραφον) υπ΄αρ. 739, εις το οποίον εγκλείεται αντίγραφον αναφοράς του Γεν. Αρχηγού της Πελοποννήσου Θ. Κολοκοτρώνη, διά του οποίου ζητεί πόρον παρά της Βουλής, διά να προμηθεύση τα ζητούμενα παρά του Γεν. Αρχηγού αναγκαία του πολέμου, διά να μη μείνωσιν άπρακτα τα γενναία επιχειρήματα, τα οποία ο Γεν. Αρχηγός σκοπεύει να ενεργήση κατά του εχθρού».

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, λοιπόν, ζητεί επειγόντως χρήματα και πολεμοφόδια για να επιχειρήσει πολεμική ενέργεια κατά του Ιμπραήμ, ο οποίος ελέγχει μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου.

Δεν πρέπει, όμως, να υποτιμηθεί η σημασία και των «ψυχολογικών επιχειρήσεων», τις οποίες διεξήγαγε ο Κολοκοτρώνης για να τιμωρήσει τους προσκυνημένους και για να επαναφέρει στις τάξεις των μαχητών της Ελευθερίας τους τρομοκρατημένους κατοίκους των χωριών. Χαρακτηριστική είναι η τιμωρία του Νενέκου το 1828, ο οποίος καλούσε και άλλους Έλληνες να υποταχθούν στα τουρκο- αιγυπτιακά στρατεύματα.

Για τη σημασία αυτών των προσπαθειών του Θ. Κολοκοτρώνη, ο πρωτοπρεσβύτερος και σπουδαίος ρήτωρ Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων τονίζει στον επιτάφιό του -επικήδειο λόγο- προς τον νεκρό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, στις 5 Φεβρουαρίου 1843, τα εξής:

«Ήδη δε το κακόν της δειλανδρίας και διεδίδετο πλατυνόμενον και υφείρπεν ως ύπουλον έλκος από χώρας εις χώραν.... Τότε καταβάς ο Κολοκοτρώνης επεδείξατο το μέγιστον κατόρθωμα της στρατηγικής αυτού συνέσεως και δυνάμεως.... τους μεν ηπίως και πράως δυσωπών, τους δε τραχύτερον επιπλήττων και προς το καθήκον ανιωμένους και άκοντας επανάγων» (3).

Δηλαδή όταν η δειλία και η τάση υποταγής εξαπλωνόταν επικινδύνως, ο Θ. Κολοκοτρώνης επέτυχε το μεγαλύτερο κατόρθωμα της ηγετικής του ικανότητος και άλλους μεν επανέφερε στον πατριωτισμό με ήπιο τρόπο, άλλους δε τιμώρησε και ανάγκασε να αντιληφθούν το καθήκον τους. Είναι γνωστό το σύνθημα του Θ. Κολοκοτρώνη «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους», το οποίο εμπόδισε σε μεγάλο βαθμό την προσχώρηση και την υποταγή Ελλήνων στον Ιμπραήμ.

Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών επιβεβαιώνει τα ανωτέρω λεχθέντα και διαφωνεί με την κ. Μαρία Ευθυμίου. Γράφει για τη δράση του Κολοκοτρώνη το θέρος του 1827, ότι, για να αποτρέψει το προσκύνημα, ο Γέρος του Μοριά έφτασε μέχρι τη Μεσσηνία, ενώ η Αντικυβερνητική Επιτροπή δεν του έστελνε πολεμοφόδια και το Βουλευτικόν του διεμήνυε να επιστρέψει στο Άργος για να ξεκινήσουν όλοι μαζί. «Παρ’ όλα αυτά το κουράγιο του δεν χανόταν. Πίστευε ότι τελικά ο αγώνας θα κερδιζόταν»(4).

Στις 20 Οκτωβρίου 1827 διεξήχθη η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, η οποία κατέληξε σε ήττα των Τουρκοαιγυπτίων από τους στόλους της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Παρά ταύτα ο Ιμπραήμ παρέμεινε στην Πελοπόννησο και στις αρχές Φεβρουαρίου του 1828 κατέστρεψε την Τρίπολη.

Μετά από ένα μήνα, τον Μάρτιο του 1828, 3000 Τουρκαλβανοί που ήσαν μαζί του αποσκίρτησαν, επειδή ο Ιμπραήμ δεν τους πλήρωνε, και έφυγαν προς τη Στερεά Ελλάδα μέσω Αργολίδος κρατώντας ως ομήρους πολλούς Έλληνες. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ήταν πάλι παρών ως σωστός πολέμαρχος. Περίμενε και ανέκοψε τους Τουρκαλβανούς στους Μύλους της Αργολίδοςμαζί με τον Αυγουστίνο, αδελφό του Ιωάννη Καποδίστρια. Έτσι απελευθερώθηκαν οι Έλληνες όμηροι. (5).Να, λοιπόν, που ο Κολοκοτρώνης δεν ησχολείτο μόνο με την πολιτική μετά το 1826!

Ας μην αδικούμε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Προφανώς είχε και αυτός ανθρώπινα ελαττώματα, αλλά η αλήθεια είναι ότι μετά το 1826 δεν σταμάτησε την πολεμική και πατριωτική δράση. Αν δεν έκανε πόλεμο φθοράς κατά του πολυαρίθμου στρατού του Ιμπραήμ και αν δεν σταματούσε με δυναμική προσωπική παρέμβασή του το «προσκύνημα» και την υποταγή, κάθε επαναστατική σπίθα στην Πελοπόννησο θα είχε σβήσει.

Σημειώσεις

Ελληνικά Υπομνήματα ήτοι Επιστολαί και διάφορα έγγραφα αφορώντα την Ελληνικήν Επανάστασιν από 1821 μέχρι 1827, συλλεγέντα υπό του Υποστρατήγου Ιωάννου Θ. Κολοκοτρώνη, πρώτη έκδοση 1854, νέα φωτοαναστατική έκδοση «Καγιάφας», Κυπαρισσία 2011, σελ. 513.

Αυτόθι, σελίδα 514.

Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων, Τόμος Α΄, Λόγοι, επιμέλεια Θ. Σπεράντζα, Αθήναι 1971, σελ. 402- 403.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, επανέκδοση εφημερίδας ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, Αθήνα 2021, Τόμος 29, Μέρος Γ΄, σελ. 47.

Νικολάου Γιαννόπουλου, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, έκδοση περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία, Αθήνα 2001, σελ. 131.Άκουσα προσφάτως σε δημόσια εκδήλωση την καθηγήτρια της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού στο ΕΚΠΑ κ. Μαρία Ευθυμίου να απαξιώνει την προσωπικότητα του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη με διάφορα επιχειρήματα.

Προβληματίσθηκα κυρίως από τον ισχυρισμό της ότι μετά το 1826 ο Θ. Κολοκοτρώνης δεν πολεμά, αλλά ασχολείται μόνο με την πολιτική και με την Γ΄ Εθνοσυνέλευση! Εκτιμώ την προσφορά της κ. Μ. Ευθυμίου στην επιστήμη και στην κοινωνία, γι’ αυτό καταθέτω ορισμένα ιστορικά στοιχεία που αντικρούουν την άποψή της και την παρακαλώ να τα λάβει σοβαρά υπ’ όψιν.

Πολεμούσε ή πολιτικολογούσε ο Γέρος του Μοριά μετά το 1826;

Έχουμε μία σαφή απάντηση από μία επιστολή που του αποστέλλει ο Άγγλος Ριχάρδος Τσωρτς (υπογράφει Τζουρτζ), ο οποίος είχε ορισθεί από τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση ως αρχιστράτηγος όλων των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων. Στις 4 Αυγούστου 1827 γράφει από το Ναύπλιο προς τον:«Γενναιότατον Θ. Κολοκοτρώνην, αρχηγόν όλων των Πελοποννησιακών όπλων», μεταξύ άλλων τα εξής: «Αι δουλεύσεις σας είναι σημαντικαί και η πατρίς πρέπει να τας γνωρίση. Η κατά του εχθρού επιτυχία σας είναι αξία της πολεμικής σας υπολήψεως, το σημαντικότερον όμως είναι ότι ανακαλέσατε εις τα χρέη των και εις το αίσθημα του πατριώτου υπέρ πατρίδος τους απατημένους αυτούς ανθρώπους, οπού είχαν ενωθή με τους Τούρκους» (1).

Βλέπουμε εδώ ότι ο Τσωρτς επαινεί τον Κολοκοτρώνη και για την πολεμική του δράση, αλλά και για τη μεταστροφή των τουρκοπροσκυνημένων της Πελοποννήσου, δηλαδή των Ελλήνων που είχαν δηλώσει υποταγή στον Ιμπραήμ.

Ποια ήταν η στρατιωτική επιτυχία, για την οποία συγχαίρει ο Τσωρτς τον Κολοκοτρώνη;

Το εξηγεί με επιστολή του ο Τσωρτς προς την Αντικυβερνητική Επιτροπή στις 4 Αυγούστου 1827. Η Αντικυβερνητική Επιτροπή αναπλήρωνε τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος είχε εκλεγεί Κυβερνήτης και δεν είχε φθάσει ακόμη στην επαναστατημένη Ελλάδα. Έδρα της επιτροπής ήταν η Αίγινα. Γράφει, λοιπόν, ο Τσωρτς:

«Λαμβάνω την τιμή να σας στείλω αντίγραφον αναφοράς του Γεν. Αρχηγού της Πελοποννήσου της 22 Ιουλίου από Κυρίτζοβαν (σημερινό χωριό Κορφές περιοχής Καλαβρύτων), εκ της οποίας θέλετε μάθει την κατά του εχθρού επιτυχίαν αυτού του στρατηγού εις το περί της Καλαβρίας (σημ. εννοεί την επαρχία Καλαβρύτων) και την μετ’ αυτού ένωσιν του υιού του ανδρείου Γενναίου με δύο χιλιάδας ανθρώπους, αφού είχεν αφήσει τον στρατηγόν Νικήταν εις Δερβένια της Μεσσηνίας διά να αποκόψη την κοινωνίαν μετά της Τριπολιτζάς».(2)

Ο Κολοκοτρώνης, λοιπόν, το θέρος του 1827 μάχεται στην Πελοπόννησο και συγκεντρώνει στράτευμα κατά του Ιμπραήμ.

Και όταν δεν δίνει μάχες κατά του Ιμπραήμ, τούτο δεν οφείλεται σε αδράνεια ή σε άλλο λόγο, αλλά στην έλλειψη πολεμοφοδίων. Στον ιστότοπο του Μητροπολιτικού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Μεγάλης Παναγίας) Αιγίνης: imna.gr/1194-2/, έχουν αναρτηθεί τα πρακτικά της Βουλής, η οποία το 1827 συνεδρίαζε μέσα στον ναό. Τα πρακτικά αυτά έχουν εκδοθεί το 2020 από τη Βουλή των Ελλήνων. Στο πρακτικό υπ’ αριθμόν 14 διαβάζουμε:

«Τη 27 Οκτωβρίου (1827). Συνεδρίασις ρα‘. Προεδρία του κυρίου Ν. Ρενιέρη. Γ’. Ανεγνώσθη και άλλο (έγγραφον) υπ΄αρ. 739, εις το οποίον εγκλείεται αντίγραφον αναφοράς του Γεν. Αρχηγού της Πελοποννήσου Θ. Κολοκοτρώνη, διά του οποίου ζητεί πόρον παρά της Βουλής, διά να προμηθεύση τα ζητούμενα παρά του Γεν. Αρχηγού αναγκαία του πολέμου, διά να μη μείνωσιν άπρακτα τα γενναία επιχειρήματα, τα οποία ο Γεν. Αρχηγός σκοπεύει να ενεργήση κατά του εχθρού».

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, λοιπόν, ζητεί επειγόντως χρήματα και πολεμοφόδια για να επιχειρήσει πολεμική ενέργεια κατά του Ιμπραήμ, ο οποίος ελέγχει μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου.

Δεν πρέπει, όμως, να υποτιμηθεί η σημασία και των «ψυχολογικών επιχειρήσεων», τις οποίες διεξήγαγε ο Κολοκοτρώνης για να τιμωρήσει τους προσκυνημένους και για να επαναφέρει στις τάξεις των μαχητών της Ελευθερίας τους τρομοκρατημένους κατοίκους των χωριών. Χαρακτηριστική είναι η τιμωρία του Νενέκου το 1828, ο οποίος καλούσε και άλλους Έλληνες να υποταχθούν στα τουρκο- αιγυπτιακά στρατεύματα.

Για τη σημασία αυτών των προσπαθειών του Θ. Κολοκοτρώνη, ο πρωτοπρεσβύτερος και σπουδαίος ρήτωρ Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων τονίζει στον επιτάφιό του -επικήδειο λόγο- προς τον νεκρό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, στις 5 Φεβρουαρίου 1843, τα εξής:

«Ήδη δε το κακόν της δειλανδρίας και διεδίδετο πλατυνόμενον και υφείρπεν ως ύπουλον έλκος από χώρας εις χώραν.... Τότε καταβάς ο Κολοκοτρώνης επεδείξατο το μέγιστον κατόρθωμα της στρατηγικής αυτού συνέσεως και δυνάμεως.... τους μεν ηπίως και πράως δυσωπών, τους δε τραχύτερον επιπλήττων και προς το καθήκον ανιωμένους και άκοντας επανάγων» (3).

Δηλαδή όταν η δειλία και η τάση υποταγής εξαπλωνόταν επικινδύνως, ο Θ. Κολοκοτρώνης επέτυχε το μεγαλύτερο κατόρθωμα της ηγετικής του ικανότητος και άλλους μεν επανέφερε στον πατριωτισμό με ήπιο τρόπο, άλλους δε τιμώρησε και ανάγκασε να αντιληφθούν το καθήκον τους. Είναι γνωστό το σύνθημα του Θ. Κολοκοτρώνη «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους», το οποίο εμπόδισε σε μεγάλο βαθμό την προσχώρηση και την υποταγή Ελλήνων στον Ιμπραήμ.

Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών επιβεβαιώνει τα ανωτέρω λεχθέντα και διαφωνεί με την κ. Μαρία Ευθυμίου. Γράφει για τη δράση του Κολοκοτρώνη το θέρος του 1827, ότι, για να αποτρέψει το προσκύνημα, ο Γέρος του Μοριά έφτασε μέχρι τη Μεσσηνία, ενώ η Αντικυβερνητική Επιτροπή δεν του έστελνε πολεμοφόδια και το Βουλευτικόν του διεμήνυε να επιστρέψει στο Άργος για να ξεκινήσουν όλοι μαζί. «Παρ’ όλα αυτά το κουράγιο του δεν χανόταν. Πίστευε ότι τελικά ο αγώνας θα κερδιζόταν»(4).

Στις 20 Οκτωβρίου 1827 διεξήχθη η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, η οποία κατέληξε σε ήττα των Τουρκοαιγυπτίων από τους στόλους της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Παρά ταύτα ο Ιμπραήμ παρέμεινε στην Πελοπόννησο και στις αρχές Φεβρουαρίου του 1828 κατέστρεψε την Τρίπολη.

Μετά από ένα μήνα, τον Μάρτιο του 1828, 3000 Τουρκαλβανοί που ήσαν μαζί του αποσκίρτησαν, επειδή ο Ιμπραήμ δεν τους πλήρωνε, και έφυγαν προς τη Στερεά Ελλάδα μέσω Αργολίδος κρατώντας ως ομήρους πολλούς Έλληνες. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ήταν πάλι παρών ως σωστός πολέμαρχος. Περίμενε και ανέκοψε τους Τουρκαλβανούς στους Μύλους της Αργολίδοςμαζί με τον Αυγουστίνο, αδελφό του Ιωάννη Καποδίστρια. Έτσι απελευθερώθηκαν οι Έλληνες όμηροι. (5).Να, λοιπόν, που ο Κολοκοτρώνης δεν ησχολείτο μόνο με την πολιτική μετά το 1826!

Ας μην αδικούμε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Προφανώς είχε και αυτός ανθρώπινα ελαττώματα, αλλά η αλήθεια είναι ότι μετά το 1826 δεν σταμάτησε την πολεμική και πατριωτική δράση. Αν δεν έκανε πόλεμο φθοράς κατά του πολυαρίθμου στρατού του Ιμπραήμ και αν δεν σταματούσε με δυναμική προσωπική παρέμβασή του το «προσκύνημα» και την υποταγή, κάθε επαναστατική σπίθα στην Πελοπόννησο θα είχε σβήσει.

https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-prospatheia-apaxioses-toe-th-kolokotrone-kai-e-istorike-aletheia_gr_6145a924e4b0e5dd4b270790

Δείτε και - Η Μαρία Ευθυμίου στον δρόμο της Μαρίας Ρεπούση;