Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος, Η ιερότητα της Κυριακής κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά

Η ιερότητα της Κυριακής κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά

Κωνσταντίνος Ι. Αντωνόπουλος, θεολόγος M.Th.

Τον τελευταίο καιρό γίνονται πολλές συζητήσεις με αφορμή την υπουργική απόφαση ότι όλα τα καταστήματα θα μπορούν να λειτουργούν προαιρετικά σε πιλοτική εφαρμογή σε 10 τουριστικές περιοχές, ανεξαρτήτως μεγέθους και χωρίς να απαιτείται απόφαση του οικείου αντιπεριφερειάρχη· το 2015 θα επαναξιολογηθεί το ζήτημα και δεν αποκλείεται η πλήρης απελευθέρωση του ωραρίου σε όλη τη χώρα.

Όμως η κατάργηση της Κυριακής αργίας δεν οφείλεται μόνο σε οικονομικούς λόγους, αλλά κυρίως σε ιδεολογικούς και  αντιχριστιανικούς. Πίσω από το πρόσχημα για την ανάπτυξη των μικρών καταστημάτων, την τόνωση της αγοραστικής κίνησης ή την  ενίσχυση της απασχόλησης και τη βελτίωση του τουρισμού η όλη προσπάθεια μεθοδευμένα και σταδιακά κινείται στο γενικό πλαίσιο της αποχριστιανοποίησης της ελληνικής κοινωνίας και της αποϊεροποίησης της Κυριακής. 

Γι΄αυτό και κάποιοι προτείνουν  την καθιέρωση της Δευτέρας ως αργίας. Οι πολέμιοι συνήθως υποστηρίζουν την άποψη του Τζον Στιούαρτ Μιλ, "ότι μπορεί να υπάρχει το έθιμο της αργίας μια ημέρα την εβδομάδα, αλλά οποιαδήποτε ημέρα.” (Τζ. Στιούαρτ Μιλ "Περί ελευθερίας", σελ. 152-153).

Αναρωτιέται κανείς: Γιατί όμως τόσος πόλεμος για την Κυριακή; Η Κυριακή, ονομάζεται έτσι, γιατί είναι η ημέρα του Κυρίου, είναι «αγία και κλητή», γιατί μεγάλα Δεσποτικά γεγονότα, όπως η ανάσταση του Κυρίου έγιναν κατ’ αυτήν. Κάθε ημέρα βέβαια είναι ημέρα του Θεού, αλλά η ημέρα της Κυριακής είναι ιδιαίτερα αφιερωμένη σέ Αυτόν.

Στο βιβλίο της Γενέσεως διαβάζουμε. «Έτσι ολοκληρώθηκαν ο ουρανός και η γη και ό,τι υπάρχει σέ αυτά. Μέχρι την έκτη μέρα ο Θεός είχε τελειώσει το έργο του και την έβδομη μέρα σταμάτησε να δημιουργεί. Την έβδομη ημέρα την ευλόγησε και την καθαγίασε»·  και αναφέρει την αιτία της ευλογίας «γιατί αυτή την ημέρα ολοκλήρωσε τη δημιουργία του και αναπαύθηκε» (2,1-3).

Γιατί όμως ο Θεός δεν ευλόγησε μια οποιαδήποτε άλλη μέρα της δημιουργίας και ευλόγησε την ημέρα που δεν έκανε τίποτε, την ημέρα της απραξίας; Οι προηγούμενες ημέρες είχαν αντί άλλης ευλογίας την δημιουργία των όντων. Την έκτη ημέρα ο Θεός ολοκλήρωσε το έργο της υλικής δημιουργίας του και άρχισε το έργο της πνευματικής δημιουργίας του. Επομένως κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά υπάρχουν έργα του Θεού αισθητά, υλικά, πρόσκαιρα αλλά και έργα του Θεού πνευματικά, άυλα, που είναι αιώνια και συνεχή και που ποτέ δεν έπαυσε να τα εκτελεί. Ποια είναι όμως τα έργα αυτά;

Διαβάζουμε στο βιβλίο των Ψαλμών την απάντηση «Έργα χειρών αυτού αλήθεια και κρίσις» (110,7).  Από τώρα και στο εξής προνοεί για την συντήρηση των έργων του και κατευθύνει τον χρόνο και την ιστορία. «Ο πατήρ μου έως άρτι εργάζεται κἀγώ εργάζομαι» (Ιω 5,17). Γι’ αυτό ο Θεός ευλόγησε και αγίασε την έβδομη ημέρα· έπαυσε να πράττει τα αισθητά, σαν ένα είδος επανόδου στο ύψος του θεοπρεπώς, που βέβαια ποτὲ δεν εγκατέλειψε, διδάσκοντας εμάς να βρεθούμε κατὰ δύναμη σ’ εκείνη την κατάπαυση που είναι η κατά το νου μας θεωρία και ανύψωση προς τον Θεό.

Μία άλλη αιτία που ευλόγησε ο Θεός την έβδομη ημέρα σύμφωνα με τον άγιο  Γρηγόριο Παλαμά  (Ε.Π.Ε. 9,485, 17 ομιλία) είναι η πρόβλεψη της εκτροπής του ανθρώπου προς το χειρότερο, η αχρήστευση όλου του κόσμου τούτου για τον άνθρωπο αλλά και ο μελλοντικὸς ανακαινισμὸς  διά της αναστάσεώς του. Αυτὴ η ανακαίνιση έγινε  με την ενανθρώπηση του Θεού, την κατάβαση στον Άδη του Χριστού δια του θανάτου και την ανάκληση των ψυχών από αυτόν το Μέγα Σάββατο. Αυτό ήταν το έργο του Θεού που επιτελέσθηκε την έβδομη μέρα και γι’ αυτό την ευλόγησε εξ αρχής από κτίσεως κόσμου. 

Το έργο αυτό προετοιμάστηκε αδήλως κατά την έβδομη ημέρα, δηλαδή το Σάββατο. Φάνηκε όμως και εκτελέστηκε καθαρά την Κυριακή κατά την όγδοη ημέρα δια της δεσποτικής αναστάσεως, γι΄αυτό καί ονομάζεται Κυριακή. Ώστε ό,τι είναι η Παρασκευή για το Σάββατο, αυτό είναι το Σάββατο για την Κυριακή. Υπερέχει όσο η τελειότητα και η αλήθεια από τον τύπο και τη σκιά. 

Συνεπώς, όσα μπορεί να πει κανείς εγκωμιάζοντας την έβδομη,  δηλ.  το Μ. Σάββατο, αυτά αναφέρονται και με το παραπάνω στην όγδοη ημέρα, δηλ. στην Κυριακή, διότι αυτή είναι η τελείωση εκείνης. Την τιμή της όγδοης μέρας, δηλ. της Κυριακής, την εισήγαγε –εμμέσως θα λέγαμε- ο Μωυσής, όταν θέσπιζε το Ιωβηλαίο έτος (Λευϊτ. 25,8-34) που ήταν έτος αφέσεως  και δεν αριθμείται στις κατά τον νόμο αριθμούμενες εβδομάδες των ετών, αλλά είναι έπειτα από όλες εκείνες και όγδοο, αναφαιρόμενο μετά την τελευταία εβδομάδα εκείνων. Την εορτή  που ονομάζει «των Σαλπίγγων» (Λευϊτ. 23,24·36) την χαρακτηρίζει «εξόδιον», δηλαδή τέρμα και τελείωση όλων των εορτών, προκαταγγέλλοντας τον θείο και σεβάσμιο χαρακτήρα της Κυριακής που θα πραγματοποιηθεί μετά την παρέλευση όλων των μωσαϊκών θεσμών.

         Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τονίζει για την τιμή της Κυριακής: «Αυτή, λοιπόν,  την ημέρα να την αγιάσεις  και κανένα βιοτικό έργο να μην κάνεις παρά μόνον τα αναγκαία· να προσφέρεις άνεση και στους υπαλλήλους, αλλά και σε εκείνους που είναι μαζί σου,  για να δοξάσετε μαζί  Εκείνον που με τον δικό του θάνατο μάς έκανε δικούς του· Εκείνον που αναστήθηκε και συνανέστησε και τη δική μας ανθρώπινη φύση….»  Εξηγεί μάλιστα ο άγιος στη συνέχεια ποια είναι η σωστή τιμή της Κυριακής:  «Να βρεθείς αυτή την ημέρα στον ναό του Θεού και στις εκκλησιαστικές συνάξεις, να παραμείνεις· και να μεταλάβεις με ειλικρινή πίστη και με ακατάκριτη συνείδηση το άγιο σώμα και αίμα του Χριστού. Να αρχίσεις συνεπέστερη ζωή, να ανακαινίσεις  τον εαυτό σου  και  να τον ετοιμάσεις έτσι για την  υποδοχή των μελλόντων αιωνίων αγαθών». (Αγ. Γρηγορίου Παλαμά, Δεκάλογος της κατά Χριστόν νομοθεσίας. Φιλοκαλία, τ. Δ’, σ. 118-119). 

         Ευθύνη όλων μας λοιπόν να γιορτάζουμε τη μέρα αυτή, όπως επιτάσσει το όνομά της: ως ημέρα Κυρίου. Άς αντισταθούμε με το παράδειγμά μας, για να μην αφαιρούμε από την Κυριακή την ιερότητά της.